Je vraagt je af: waarom sluit een vrouw zich aan bij een vrouwenhatende groep als ISIS? Mijn pogingen om in de (Koerdische) gevangenis met ISIS-vrouwen te spreken, strandden echter op onwil van de autoriteiten. En dus moest ik ze elders vinden.
Mijn fixer, een lokale journalistieke hulp, bracht me in bevrijd Oost-Mosul naar twee jonge vrouwen, wier mannen zich bij de groep hadden aangesloten. Ze waren het er niet mee eens, zeiden ze, maar ze hadden het salaris nodig dat ISIS de mannen bood. En hun mannen veranderden, onder invloed van de mix van drugs, indoctrinatie en geweld.
Zij waren meer slachtoffer dan dader. De buurt keek ze nu met de nek aan. De een wilde een schoonheidssalon opzetten, maar verwachtte dat geen van de buurvrouwen zich door haar zou laten behandelen. Mijn fixer en ik hielpen de ander aan een naaimachine om in haar onderhoud te kunnen voorzien. Maar de klanten lieten het afweten.
Hun situatie is nog gunstig, vergeleken met die van ISIS-vrouwen in kampen die het Iraakse leger voor hen opzette. Zij zitten achter slot en grendel, hebben te maken met seksueel geweld van de bewakers en hebben geen enkel zicht op een toekomst.
Waarom sloten zij zich bij ISIS aan? De een na de andere antwoordde dat het was vanwege hun man, vader, broer… Nooit gaven ze toe zelf gekozen te hebben. Een vrouw die volgens de kampleiding voor ISIS als bewaker had gewerkt en vrouwen had gefouilleerd, ontkende dat toen ik ernaar vroeg. Bijna allemaal moesten ze opeens niets meer hebben van ISIS, want die had hen een rad voor de ogen gedraaid.
Buitenlandse ISIS-vrouwen zeiden precies hetzelfde tegen journalisten die hen in Koerdische gevangenschap in Syrië spraken. Ze hadden allemaal grote spijt dat ze zich hadden laten lokken door de verhalen over dat perfecte kalifaat, of door de man die inmiddels als strijder was gesneuveld. Ze profileren zich als slachtoffer. Van ISIS en haar leugens, van de man die hen voor de maagden in het paradijs verliet, van de oorlog.
Maar voor de meeste vrouwen die ISIS overleefden en weigerden zich aan te sluiten, zijn ze allerminst slachtoffers. Zij herinneren zich de vrouwen die hen ondervroegen en sloegen. Ze herinneren zich de vrouwen die vonnissen uitvoerden en hen soms ernstig verwondden met de zogenoemde bijter, een metalen voorwerp dat meestal gebruikt werd om in een borst te happen bij vrouwen die op straat betrapt waren met een gat in hun sok of ontbrekende handschoenen.
De meeste misdaden van ISIS zijn begaan door mannen, maar hun vrouwen gaan niet vrijuit. Zelfs als ze niet actief waren, boden ze die mannen een huis, eten, een bed, seks. Ze voedden hun kinderen in de doctrine op. Ze huwelijkten hun jonge dochters aan de strijders uit. Ze maakten het kalifaat en zijn onderdrukking mede mogelijk.
Als gevolg van de propaganda uit het kalifaat, de stoere mannen en de strijd tegen ongelovigen, zagen veel buitenlandse vrouwen een actieve rol voor zichzelf weggelegd bij ISIS. Diezelfde ideologie stond zo’n rol echter niet toe, want vrouwen dienden slechts de strijders en moesten de volgende generatie baren. Maar toen ze in de laatste fase van de strijd om Mosul kans zagen om mee te vechten, kenden deze vrouwen geen scrupules, en evenmin het geduld om te wachten tot de verplichte fatwa hen dat zou toestaan.
Op de een of andere manier vind ik vrouwen die andere vrouwen onderdrukken nog erger dan mannen die dat doen. Het voelt als dubbel verraad. En ik hoorde dat argument ook van vrouwen die er zelf slachtoffer van waren geworden.
Irak is een land waar wraak hoogtij viert; na ISIS helemaal. Mannen worden berecht, voor zover ze de strijd hebben overleefd, zich hebben overgegeven of zijn opgepakt. Een aantal vrouwen die bij de zedenpolitie werkten, komt net als de buitenlandse vrouwen voor de rechter. Maar de grote meerderheid van de schuldige en medeplichtige vrouwen blijft onder de radar van justitie.
Voor mannen die berechting ontlopen, volgt vaak zelfrichting, wraak en moord. Vrouwen worden uit de maatschappij geweerd. Hun huizen zijn vaak al in brand gestoken of geconfisqueerd. Ze kunnen nergens meer terecht, en lijken veroordeeld tot een leven in gesloten kampen, of wellicht ver van huis onder een nieuwe identiteit. Of ze nu gekozen hadden voor ISIS, of braaf hun mannen volgden: ze zijn de nieuwe paria’s van Irak.
Judit Neurink schreef een long read over de gevolgen van de ISIS-bezetting voor vrouwen: Vrouwen overleven ISIS. Te lezen via het digitale platform van Querido Fosfor.
