Dit artikel maakt deel uit van de serie ‘2015: The future we want’ die OneWorld in 2013 initieerde.
Het bewaken van veiligheid en rechtsorde is één van de speerpunten van de Nederlandse ontwikkelingsagenda. We vragen Ronald Wormgoor hoe het Ministerie van Buitenlandse Zaken te werk gaat.
Geen enkele fragiele staat of conflictgebied heeft de Millenniumdoelen gehaald. Hoe kunt u dat verklaren?
"Er zijn ongeveer 35 instabiele landen in de wereld waar de Millenniumdoelen niet worden gehaald. Vaak komt dat door grote tegenstellingen tussen bevolkingsgroepen, een zwakke overheid en onvoldoende onderling vertrouwen om conflicten vreedzaam op te lossen. De overheid is vaak niet in staat of bereid om voor de veiligheid van burgers te zorgen, laat staan dat voortgang geboekt kan worden met de ontwikkelingsdoelen. Bij de onderhandelingen over de Millenniumdoelen in 2000 is veiligheid wel besproken, maar uiteindelijk is het niet als een apart doel in de verklaring opgenomen. Een aantal landen zag het garanderen van veiligheid als een interne aangelegenheid en was niet bereid om daarover internationale afspraken te maken. Maar dat maakt het voor de mensen in conflictlanden niet minder relevant. Voor hen is veiligheid een eerste levensbehoefte, net als eten, drinken en een dak boven je hoofd. Daar komt bij dat veiligheid en rechtsorde belangrijke voorwaarden zijn voor duurzame ontwikkeling en groei, omdat investeringen teniet gedaan worden op het moment dat gewelddadige conflicten weer oplaaien."
Wat is dat eigenlijk: een fragiele staat?
"De kern is dat de overheid niet in staat is om zijn gezag te doen gelden, zowel op het gebied van veiligheid als bij het leveren van diensten. Voorbeelden van fragiele staten zijn Somalië, D.R. Congo, Afghanistan en Jemen. In veel van deze landen is er onvoldoende vertrouwen tussen overheidsinstanties en de bevolking. Problemen ontstaan dan gemakkelijk. Verschillende groepen hebben verschillende meningen en men is niet in staat om conflicten vreedzaam op te lossen. De oorzaak van conflicten verschilt per land. Bij het ene land gaan de conflicten bijvoorbeeld over grondstoffen: wie krijgt het grootste gedeelte? In andere landen kan het gaan om etnische verschillen of over hoe wetgeving ingericht zou moeten worden. Ons beleid richt zich naast deze landen ook op landen waar er relatieve rust heerst, zoals Oeganda en Rwanda. Deze landen hebben nog steeds te maken met problemen door hun verleden."
Kun je een voorbeeld geven van Nederlandse bijdragen aan vrede en veiligheid in ontwikkelingslanden?
"In Zuid-Soedan draagt Nederland actief bij aan een VN vredesmissie. We leveren dertig militairen en politieagenten aan de missie en daarnaast kijken we samen met partners ook naar de ontwikkelingskant: hoe kunnen we ervoor zorgen dat Zuid-Soedan straks op eigen benen kan staan? Daarvoor zal er voldoende capaciteit moeten zijn om de veiligheid van mensen te garanderen en noodzakelijke voorzieningen te leveren, zoals onderwijs en gezondheidszorg. Ook is het belangrijk dat er voldoende werk is, zodat mensen in hun eigen onderhoud kunnen voorzien. Een ander voorbeeld is Burundi, waar veel slachtoffers zijn gevallen tijdens eerdere conflicten. Daar steunt Nederland de hervorming van de veiligheidssector: dat betekent dat we het leger daar trainen. Niet alleen om de capaciteit te versterken maar ook om te zorgen dat het leger in contact komt met de burgerbevolking, en de militairen zich bewust worden van mensenrechten, waaronder vrouwenrechten."
De aandacht voor veiligheid en rechtsorde groeit. In het rapport van het High Level Panel, de adviescommissie van de VN, staan twee nieuwe doelen die gaan over dit beleidsterrein.
"Dat is zeker een goede ontwikkeling. Het HLP-rapport erkent de belangrijke rol van vrede en veiligheid in ontwikkeling. Wat heeft geholpen is dat er in 2011 een internationaal akkoord is bereikt tussen een groep van 19 fragiele landen, donoren en internationale organisaties als de VN en Wereldbank, over nieuwe ontwikkelingsdoelen voor fragiele landen. Door dit akkoord, de New Deal for Engagement of Fragile States, worden vrede, veiligheid en rechtsorde op de internationale ontwikkelingsagenda geplaatst. Nu deze groep landen zelf heeft aangegeven dat dit belangrijke doelen zijn, is het makkelijker om binnen de VN voortgang te boeken."
Hoe belangrijk is het dat veiligheid en rechtsorde nu al in het High Level Panel rapport staan? De officiële onderhandelingen zijn immers nog niet begonnen.
"Met onderhandelingen is het altijd belangrijk dat je goed in het eerste bod staat. Anders is je hele onderhandeling gericht op het veranderen van dat bod. Het rapport van het High Level Panel kun je zien als zo’n eerste bod. Op het moment dat iemand de eerste tekst wil veranderen kun je daar iets voor terug vragen. Maar het is nog zeker geen gelopen race, want de onderhandelingen over de nieuwe doelen zijn ingewikkeld en zullen nog lang duren."
Foto: cc.
