‘Mensen met een rolstoel willen ook seks’

Slechts 13 procent van de mensen met een beperking of chronische aandoening is tevreden met hun seksleven, blijkt uit onderzoek van Rutgers en Agis uit 2007. En uit onderzoek van Rutgers naar seksuele gezondheid uit 2017 blijkt dat mensen met een chronische aandoening of beperking twee keer zo veel kans hebben op problemen met seksualiteit.

Waarom is het eigenlijk zo lastig om er een sprankelend seksleven op na te houden als je een beperking hebt? Het probleem is breed en heel divers. De moeilijkheid van seksualiteit en beperkingen kent zijn oorsprong in drie belangrijke oorzaken:

Tijdens een revalidatietraject leerde ik omgaan met mijn veranderende lichaam. Ik kreeg gesprekken met een psycholoog en een revalidatiearts, en er waren sessies met een ergotherapeut, een fysiotherapeut, een bewegingsagoog en een creatief therapeut. Geen van deze mensen heeft het ooit met mij gehad over seksualiteit, terwijl er van alles veranderde aan mijn lichaam. Ook toen ik uiteindelijk gebruik ging maken van een rolstoel is er nooit een gesprek geweest over hoe dat mijn zelfbeeld veranderde. Maar dat deed het wel.

Ook andere vrouwen die ik dit heb gevraagd, hebben niet of nauwelijks gesproken met artsen over seksualiteit. Gelukkig hebben sommige revalidatiecentra wel seksuologen in dienst, maar niet elke revalidant krijgt hier automatisch een consult. Als artsen dit wel doen, heeft dat een positief effect. Het bevestigt als het ware dat je een seksueel wezen bent.

Op veel mytylscholen (aangepaste scholen voor mensen met een beperking) wordt niet met leerlingen gesproken over lust en liefde. Soms wordt er wel wat gedaan aan weerbaarheid, omdat mensen met een beperking vaker misbruikt worden dan mensen zonder een beperking, maar dat je kunt genieten van je lijf – ook als het een beperking heeft – wordt meestal niet besproken. En als het wel besproken wordt, dan vaak vanuit een cisgender, heteronormatief perspectief. Want je hebt al een beperking, dan kun je toch niet ook nog tot de lhbt-doelgroep behoren?

Uit recent onderzoek blijkt dat het van belang is dat belangenorganisaties seksualiteit voor mensen met een beperking bespreekbaar maken en het probleem samen met de overheid oppakken. In Australië (New South Wales) is dit de aanpak die lijkt te werken. Zolang dit niet gebeurt, dan blijft het een taboe en kunnen mensen met een beperking hun recht op seksualiteit niet goed verzilveren.

Door de enorme maatschappelijke fixatie op gezondheid, dunheid en schoonheid zijn ‘perfecte’ lichamen het ideaal. Reclames doen ons geloven dat dit bereikt kan en moet worden door te trainen en het eten van de juiste producten. Mensen met een beperking voldoen niet aan dit ideaalbeeld, en vooral als je uiterlijk ook nog eens afwijkt van de norm, word je niet gezien als sexy. Geïnternaliseerd validisme maakt daarnaast dat veel mensen met een beperking hun eigen lichaam niet sexy en mooi vinden, wat genieten van seksualiteit moeilijker maakt.

Omdat het leven van mensen met een beperking zich vaak gesegregeerd afspeelt van mensen zonder een beperking (denk aan speciale scholen, speciaal vervoer, speciale vakanties, geen of speciaal werk) komen mensen zonder beperking en mensen met een beperking elkaar bijna niet tegen. Daardoor blijven mensen met een beperking de uitzondering, degenen die afwijken van de norm. Ook op tv, in series, in reclames en in films zien we nauwelijks positieve representatie van mensen met een beperking. De serie Special op Netflix is hierop trouwens een uitzondering: het onderwerp daten en seks wordt op een fijne manier bespreekbaar en zichtbaar gemaakt.

Ik deed op Twitter een poll die duidelijk maakt dat een beperking ervoor zorgt dat je veelvuldig wordt afgewezen als potentiële (bed)partner.

86% ziet tot nu toe mmb als seksuele wezens. Benieuwd hoe dat in de praktijk gaat, dus nog een poll, alleen voor mensen met een beperking of chronische aandoening:

Ben je wel eens afgewezen voor een date of voor seks omdat je een beperking of aandoening hebt?

— Mevrouw Koster (@XandraKoster) 18 mei 2019

54 procent van de respondenten (n=138) geeft aan een of meerdere keren te zijn afgewezen voor een date of voor seks vanwege hun beperking. Daarnaast liet een aantal mensen in de reacties weten dat ze vermoeden dat ze hierom zijn afgewezen: na het vermelden van de ziekte of beperking was het contact abrupt voorbij, maar er is nooit gezegd dat het vanwege de beperking was.

Sommige mensen met een beperking geven het daten hierdoor op, de meesten voelen zich er in ieder geval verdrietig en onzeker door. Dit maakt dat ongecompliceerd genieten van seksualiteit niet vanzelfsprekend is voor deze mensen. Immers, voor je een (bed)partner gevonden hebt moet je door veel afwijzingen heen.

Mensen met een beperking of chronische aandoening hebben een lijf dat anders is dan het lijf van de mensen die tot de norm behoren. Er kan sprake zijn van pijn, stijfheid of juist extreme flexibiliteit. Dat laatste lijkt handig voor de seks, maar kan luxaties van gewrichten opleveren, wat erg pijnlijk en onhandig is. Sommige mensen zijn door hun beperking niet in staat om te masturberen, en kunnen niet zonder hulp in en uit bed komen, een condoom omdoen of sexy lingerie aantrekken.

Uiteraard heeft het merendeel van deze mensen – net als het merendeel van de mensen zonder beperking – wel behoefte aan seksualiteit. Om dit te realiseren is organisatie nodig. Mensen die persoonlijke verzorging hebben moeten hierover het gesprek met hun verzorger aangaan. Dat is al een behoorlijke drempel voor ongecompliceerde seks. Voor jongeren die nog thuis wonen en bij wie de verzorging door de ouders wordt gedaan is de drempel misschien nog wel hoger: zelfs als je in een heel ruimdenkend gezin bent opgegroeid is het niet fijn om je moeder te moeten vragen of ze je naast je vriend(in) of seksbuddy in bed wil helpen.

Natuurlijk is er de mogelijkheid om naar een sekswerker te gaan. Helaas is toegankelijkheid, zoals overal in de samenleving, ook hier een drempel: als je niet naar binnen kunt wordt het lastig. Het toegankelijk maken van alle etablissementen waar sekswerkers te bezoeken zijn is een oplossing, maar vooral voor heteroseksuele mannen, omdat in de meeste seksclubs vooral vrouwen werken die heteroseksuele mannen ontvangen. Daarnaast is het maar de vraag of die toegankelijkheid überhaupt haalbaar is, omdat gemeentes toch al moeilijk doen over vergunningen. Voor vrouwen of homoseksuele mannen kan een escortservice een oplossing zijn.

Er zijn daarnaast zogenaamde ‘sekszorg’-organisaties die hun diensten specifiek leveren aan mensen met een beperking. Zij hebben mensen in dienst die cliënten thuis bezoeken. Vooral mannen maken gebruik van deze diensten, want voor hen is het taboe iets minder groot. Zorginstellingen boeken makkelijker een sekswerker voor een mannelijke cliënt dan voor een vrouwelijke cliënt. Er wordt nog steeds van uitgegaan dat mannen een grotere seksdrive hebben dan vrouwen, maar ook vrouwen met een beperking hebben behoefte aan seksualiteit en intimiteit, en wellicht zou een sekswerker ook voor hen iets kunnen zijn. Er is wel minder aanbod voor vrouwen – of ze nou op zoek zijn naar een heteroseksueel contact of naar een ontmoeting met een andere vrouw – wat de toegankelijkheid tot sekszorg voor hen niet ten goede komt.

Dit artikel verscheen oorspronkelijk op OneWorld.nl in mei 2019.