Mensenrechten

#MeToo en hoe nu verder?

In de sfeervolle studio van Pakhuis de Zwijger in Amsterdam werden gisteravond vurige betogen, filosofische overpeinzingen en boeiende dialogen gehouden over #MeToo. De insteek: hoe nu verder, nadat de beweging de alomtegenwoordigheid van seksueel misbruik over het voetlicht bracht?

Door 16 november 2017
#metoo debat gender gendergelijkheid Mediacafe politiek Seks & gender Seksueel geweld
Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld. Word abonnee
De avond wordt ingeleid met een innemend betoog van schrijver Babs Gons, die met de retorische bekwaamheid van een krachtig dichter spreekt. Het publiek hangt aan haar lippen wanneer ze de opdringerige ‘billenman’ uit haar verhaal afserveert, door te zeggen dat zij een ‘mensenvrouw’ is. Dat ze houdt van mensen die een ander bejegenen met genegenheid, steun en zorg, “die de navel waarmee ze verbonden zijn nimmer vergeten, die vrouwen eren als waren zij dochters of zusters, die horen wanneer iemand twijfelt of ‘nee’ zegt.”

Gons zegt: “Billenman, ik hou van lichamen, omdat het de plattegronden zijn van wat een mens heeft doorstaan, in het gevecht om hun bestaan en dat van anderen.” Er volgt een luid applaus.

Onbekende grenzen

De eerste set sprekers neemt plaats aan tafel bij moderator Lonneke van Genugten (oud-hoofdredacteur OneWorld). Justine van de Beek (mede-oprichter van Stellingdames), Jurhaily Sing (eMANcipator) en Mohammed Saiah (gemeenteraadskandidaat D66) gaan met elkaar in gesprek. Van de Beek bijt het spits af: “Seksueel geweld is een mannenprobleem.” Structureel seksueel geweld tegen vrouwen én mannen wordt voornamelijk door mannen gepleegd.

Sing gaat daarom in gesprek met jonge mannen tijdens zijn workshops. Het begint volgens hem bij de overweging van je eigen grenzen, dat blijkt vaak een onontdekt gebied te zijn bij jongens. “Vanuit dat gevoel kunnen ze vervolgens ook de grenzen van anderen leren aanvoelen”, stelt Sing.

“

Seksueel geweld is een mannenprobleem

En de seksuele opvoeding op school dan? Die is belabberd, beamen de drie sprekers. Het blijft bij biologie uit leerboeken, en geklooi met een banaan en een condoom. De weidsheid van menselijke seksualiteit wordt nooit aangeboord. Er wordt niet gesproken over grensoverschrijdend gedrag en de impact van seksistisch taalgebruik, van locker room talk onder jongens, wordt gebagatelliseerd, stelt Van de Beek. Meer aandacht voor gender op school is daarom noodzakelijk. Kan de politiek daar iets aan doen?

'Een vlag is belangrijker'

Het tweede panel van de avond bestaat uit Kirsten van den Hul (Tweede Kamerlid PvdA), Sylvana Simons (mede-oprichter BIJ1) en Don Ceder (advocaat en lijsttrekker ChristenUnie Amsterdam). Met wrange ironie zegt Van den Hul dat de regering zich helaas drukker maakt over een vlag in de Tweede Kamer, dan over emancipatie. Er is te weinig steun voor een debat over dit pregnante onderwerp.

En het justitieel apparaat, dat faalt toch ook als het geen gehoor geeft aan de aangiften van slachtoffers? Ceder is het eens met deze kritiek, maar hij hekelt de tendens van een trial by media, waarbij volgens hem wordt voorbijgegaan aan het grondbeginsel dat eenieder onschuldig is tot het tegendeel is bewezen. En er zijn volgens hem gradaties wat betreft grensoverschrijdend gedrag: “Er is een verschil tussen een seksistische opmerking en fysieke aanranding.” Er ontstaat rumoer in de zaal. Grensoverschrijdend gedrag bepalen aan de hand van het wetboek, en niet de ervaring van het slachtoffer, wordt misprezen.

Simons grijpt in. Ze wil dat we onze ogen en energie richten op de kern van het probleem: de kaders waarbinnen seksueel misbruik kan plaatsvinden: “We leven in een maatschappij die wordt beheerst door de eeuwenoude notie dat de man de baas is, dat hij de norm is. Dat is het patriarchaat. En dat is geen beschuldiging jegens mannen an sich, het is iets waar mannen én vrouwen aan deelnemen.”

Parallelen met andere misstanden

#MeToo is geen alleenstaand fenomeen, zegt Simons. Andere misstanden zoals discriminatie en racisme zijn ook het resultaat van minderheden die het onderspit delven tegenover een bepaalde groep die daar belang bij heeft. Die minderheden zijn het slachtoffer van machtsmisbruik, waarna hun beschuldigingen worden gesmoord door de normalisering van datzelfde misbruik. Waarom wordt daar zo weinig over gesproken?
“Misschien is het wel een handicap of een obstakel voor dialoog, dat we in Nederland geloven dat de emancipatie voltooid is. Dat maakt het moeilijker om het onderwerp aan te snijden”, antwoordt van den Hul. De oplossing hiervoor is leden van het patriarchaat vervangen door mensen die de vanzelfsprekendheid van die structuur doorbreken, die zich bewust zijn van het culturele kader waarin ze zich bevinden, oppert Simons. De vanzelfsprekendheid van bestaande culturele normen betwisten, dat is belangrijk.

En dat moet op meerdere punten gebeuren. We beseffen ook niet hoe schizofreen onze cultuur is qua seksueel gedrag, zegt Ceder: “De moraal is dat vrouwen geen objecten zijn, maar in de popcultuur zie je bijna niets anders.” Machtsverschillen tussen mannen en vrouwen worden veelvuldig bekrachtigd, in commercials, in videoclips, noem het maar op. Scenarioschrijver Manju Reijmer schuift kort aan om uit te leggen dat hij aan de hand van zijn webserie De slet van 6VWO een fenomeen als slut shaming bespreekbaar probeert te maken, vooral onder jongeren. Er heerst een onmiskenbare dubbele moraal over seks, beaamt Simons.

“

Als seksueel misbruik een virus was, dan was het allang code rood geweest

Simons benadrukt vervolgens nog maar eens de kern van de #MeToo-beweging: “Het doorbreekt het taboe op de bespreekbaarheid van seksueel misbruik.” En die bespreekbaarheid is bitter nodig, want een derde van de vrouwen krijgt te maken met seksueel misbruik. “Als seksueel misbruik een virus was, dan was het allang code rood geweest”, roept van den Hul.

Seksueel misbruik is een onbesproken machtsinstrument, dat soms wel en soms niet bewust wordt ingezet. Dus hoe lossen we dat op?

Hoe nu verder?

We moeten gendernormen bespreken in het onderwijs. Gendernormen zetten druk op de vorming van jonge mensen; belicht daarom de weidsheid van seksualiteit, en bespreek grenzen, zowel verbaal als fysiek. We moeten ons daarnaast verzetten tegen de normalisering van seksueel misbruik en tegen de ridiculisering van slachtoffers die naar buiten treden met hun verhaal. Maak de machtsverhoudingen binnen het patriarchaat bespreekbaar, richt je pijlen op de immorele praktijken en creëer een veilige omgeving voor slachtoffers van seksueel misbruik. Let ook op wie je stemt, vooral nu het aantal vrouwen in de Tweede Kamer is gedaald.
Student religiewetenschappen Julia Visser sluit de avond af met een pleidooi voor schaamte. Het gevoel van schaamte is onlosmakelijk verbonden met anderen, zegt ze. Schaamte kan een richtgevend ideaal zijn. Nu ligt de schaamte bij het slachtoffer, en dit gevoel wordt gelegitimeerd door mensen die vinden dat ‘het wel leuk moet blijven’.

Kortom, kom maar niet naar buiten met je verhaal, want er worden al genoeg mensen geruïneerd. Nu schaamt het slachtoffer zich. Maar wat nu als het de dader is die gezichtsverlies lijdt, wat als schaamte iemand ervan kan weerhouden om een seksuele handeling zonder instemming uit te voeren? Laat een herziening van schaamte daarom een positieve bijdrage zijn aan het leven van ons allen.

Deze bijeenkomst werd georganiseerd door OneWorld, Emancipator en Sayitoutloud.
Met dank aan initiatiefnemers Isha Mol en Vera Dilrukshi.

Ik wil dat OneWorld blijft bestaan

AbonneerDoneer

Lees je bewust met OneWorld en draag bij aan een rechtvaardige wereld.

Dat kan al vanaf 6 euro per maand

Lees en steun

Ontvang onze beste verhalen in je mailbox

Volg ons