Mexico verandert van doorreisland in eindbestemming

“En toen deed zich een kans voor”, zegt ze. Midden oktober verzamelden zo’n 5.000 mannen, vrouwen en kinderen zich in de Hondurese hoofdstad Tegucigalpa om samen richting el norte te vertrekken. Het begon Kelly te dagen: “Ik wil een betere toekomst voor mijn vijfjarige dochtertje, en haar de kansen geven die mijn ouders mij niet konden geven.” De grootte en zichtbaarheid van de groep migranten bood bescherming tegen de gevaren onderweg in Mexico, waaronder ontvoering door criminele bendes of erger. Heel wat Mexicaanse gemeenschappen hielpen de migranten. Ze haalden de krantenkoppen.

De migranten die aankwamen in Noord-Mexico staan voor een keuze: zich door de gaatjes van het Amerikaanse grenshek wurmen, asiel aanvragen en na een lange procedure alsnog uitgewezen worden of (tijdelijk) genoegen nemen met een leven in Mexico? Steeds vaker kiezen Midden-Amerikaanse migranten voor de tweede optie: Mexico verandert van een transitland in een eindbestemming.

De hoopvolle migranten ondergingen al snel een koude douche. Een groep die in Tijuana tijdens een betoging het grenshek bestormde werd door Amerikaanse grenswachters en soldaten onthaald met traangas en rubberen kogels. Het besef drong door: misschien zou president Donald Trump, die de migranten voor de tussentijdse Congresverkiezingen afschilderde als een groot gevaar, de deuren dan toch niet opengooien, in een gebaar van barmhartigheid? “Mijn visie is nog altijd een leven in Amerika”, zegt Kelly. “Maar we moeten realistisch zijn: oversteken is momenteel onhaalbaar. Misschien moeten we genoegen nemen met wat Mexico te bieden heeft?”

“Deze grote groepen migranten, die zich organiseren en hun stem laten horen, zijn nieuw”, zegt Victor Espinoza, professor Publiek Beleid bij het Colegio de la Frontera Norte (Colef) in Tijuana, een migratieautoriteit. “Mexico beschouwde migratie altijd als een Amerikaans probleem en deed niet veel meer dan migranten terugsturen naar hun thuisland, op aandringen van de Amerikanen. Maar de georganiseerde groepen migranten hebben in korte tijd de zaken zo doen keren dat de Mexicaanse regering nu opeens zelf tal van migranten en vluchtelingen zal moeten opvangen. En tot dusver speelt de regering paniekvoetbal, er is allesbehalve een langetermijnvisie.”

Maar de pragmatische aanpak lijkt te werken tot dusver, althans voor sommigen. “De grens is momenteel onbegaanbaar”, zegt Elvin Ruiz (31) uit de Hondurese stad San Pedro Sula, dat een torenhoog moordcijfer torst. “De Amerikanen zijn alert, en staan overal op de uitkijk.” Ruiz vond een baantje als afwasser in een restaurant, dat 200 peso’s (8,64 euro) per dag betaalt. Weinig, maar net genoeg om te overleven. “Het leven is hier sowieso al beter en veiliger dan in Honduras, daar twijfel ik niet aan”, verzekert hij. “En het is ook makkelijker om mijn vrouw en drie kinderen naar Mexico over te brengen. In Amerika ligt dat anders. En als het hier uiteindelijk toch niet lukt, dan trek ik naar de overkant.”

Wat houdt het ambitieuze ontwikkelingsplan in? De precieze details zouden bekendgemaakt worden tijdens de VN-conferentie in Marokko deze week. De Spaanse krant El País hoorde van Mexicaanse regeringsbronnen dat in zes jaar tot 20 miljard dollar geïnvesteerd zou moeten worden in Midden-Amerika, voornamelijk uit privé-investering, met het oog op de creatie van banen. Ook het zuiden van Mexico, de armste streek van het land, valt onder het plan.

Professor Victor Espinoza, wiens onderzoeksinstelling Colef in Tijuana de laatste georganiseerde groepen migranten onderzocht, is sceptisch: “Ik heb er mijn twijfels bij omdat het tot dusver louter mooie woorden en goede intenties zijn. De VS hebben de intentieverklaring niet mee-ondertekend. En bovendien: de migranten vluchten vaak voor geweld en politieke instabiliteit en repressie, en niet uitsluitend om economische redenen. Gaan investeringen dat oplossen? En zelfs als het ervan komt, zijn de resultaten voor de middellange tot lange termijn. Ondertussen blijven ze komen.”

Pastoor Gustavo Banda ving er meer dan duizend op in een klein kerkje in een buitenwijk van Tijuana. Vandaag de dag huisvest hij 120 Hondurezen. Drie keer per dag kregen ze eten. Banda’s echtgenote helpt ze met hun aanvragen voor verblijfsvergunningen.