Mijn Koerdische odyssee

Het politieke experiment Rojava – officieel de Democratische Federatie van Noord-Syrië – is verdeeld in drie districten, Afrin, Cizre en Jazira, en wordt niet officieel erkend door Damascus of de internationale gemeenschap. Wel wordt het door de buitenwereld als de facto autonome regio beschouwd.

Over het politieke systeem in Rojava, gebaseerd op socialisme, feminisme en secularisme, is al veel geschreven. Maar deze haast utopische droom wordt voortdurend vanuit alle kanten aangevallen. Zo probeerde IS, die tussen 2013 en 2015 Irak en Syrië doorkruiste, in 2014 de belangrijke stad Kobani te veroveren.

“Samen met duizenden anderen bereikten we de grens met Turkije. IS voerde vanuit het zuiden aanvallen uit, het waren zware gevechten, maar het Turkse leger liet ons niet Turkije binnen. Mensen die de grens toch probeerden over te steken, werden ter plekke neergeschoten. Het was een vreselijke situatie.” Pas nadat ze nachtenlang in de kou hadden doorgebracht, openden de Turkse autoriteiten de grens, vertelde Jasmina. “Er waren duizenden mensen in nood en er was veel internationale media-aandacht op de situatie gericht, dus ze mensen niet dood laten gaan in die omstandigheden. IS had ons bijna bereikt, en zonder het krachtige verzet van de Koerdische milities en de hulp van Koerdische, Turkse en internationale activisten, zouden we de aanvallen van de jihadisten en de onverschilligheid van Turkije niet hebben overleefd”, concludeert Jasmina.

Eind januari 2015, toen Kobani volledig bevrijd was van IS-aanwezigheid, sloot ik mij aan bij de duizenden mensen die wilden terugkeren naar de door oorlog verscheurde stad. Eenmaal daar startte mijn meerjarig fotografieproject, om de Koerdische bevolking vast te leggen. Een poging om hun lijden te visualiseren – niet alleen in Turkije en Rojava, maar ook op hun lange weg naar vrede en vrijheid in Europa.

Op de weg terug naar Syrië ontdekten mensen dat de meeste Koerdische organisaties, taalscholen en culturele instellingen in Turkije door de regering waren gesloten. In ruim negentig Koerdische steden waren de democratisch gekozen leiders afgezet en vervangen door ‘bestuurders’. Turkse en Koerdische linkse activisten en pro-Koerden waren opgepakt als ‘terrorismeverdachten’. De solidariteitsbeweging met Rojava werd effectief tegengewerkt.

Toen Adham aan de grens woonde bezocht hij geregeld het Koerdische Cultureel Centrum Amara, in Suruç. Hier werden in juli 2015 drieëndertig activisten, die aan de wederopbouw van het verwoeste Kobani werkten, gedood bij een bomaanslag door een zelfmoordterrorist die volgens officieel onderzoek bij IS was aangesloten. “De AKP-Partij is verantwoordelijk voor die aanval! Die kon onmogelijk hebben plaatsgevonden zonder hulp van de staat”, zegt Adham. “De solidariteit van Turkse en Koerdische mensen in deze grensgebieden heeft Turkije altijd zenuwachtig gemaakt, dat daardoor juist ideeën over de Turkse identiteit van de regio ging benadrukken”, voegt een boze Mohammad, vriend van Adham, toe.

Hij legt uit hoe op basis van een reeks nooddecreten die sinds juli 2015 werden uitgevaardigd, tientallen Koerdische organisaties en instellingen zijn gesloten. Zo ook Cultureel Centrum Amara, dat onder het mom van ‘antiterreurcontrole’, aan strenge restricties wordt onderworpen en is volgehangen met camera’s en microfoons om de activiteiten te volgen.

Erdogans strijd tegen de Koerden verhardt kortom met de dag, niet alleen binnen de landsgrenzen, maar ook op Syrisch grondgebied, met als doel de aanwezigheid van Syrisch-Koerdische milities uit alle noordelijke grensgebieden weg te vagen. In januari 2018 lanceerde Turkije operatie ‘Olijftak’ door het Syrische Afrin binnen te vallen onder het mom van ‘bestrijden van Koerdisch terrorisme’. In december 2018 kondigde de Turkse president aan een nieuw militair offensief tegen de Koerdische Volksbeschermingseenheden (YPG) in Noord-Syrië te zullen lanceren. Medio december 2018 voegde Erdogan daaraan toe: “Onze operatie om de gebieden ten oosten van de Eufraat te redden van de terroristische afscheidingsbeweging YPG zal binnen enkele dagen aanvangen.”