‘Mijn lichaam is niet jouw strijdtoneel’

“Het is een initiatief van mij, Berna Toprak, Saida Derrazi en Ibtissam Abaâziz. We gaan de straat op om als moslimvrouwen in al onze facetten zichtbaar te zijn. Ik ben ook geïnspireerd door de Amerikaanse burgerrechtenactivist Ella Baker; zij richtte zich er in eerste instantie op haar eigen gemeenschap veilig, gezond en sterk te maken. Onlangs hebben we intieme get-togethers met moslimvrouwen georganiseerd, waarbij we het over onze ervaringen in de samenleving hadden. We hebben zo’n 60 vrouwen verzameld die voor ons online en offline actief zijn. Op lange termijn willen we met S.P.E.A.K. lobbyen bij overheden en beleid beïnvloeden.”

Jullie hielden tijdens de afgelopen Women’s March borden omhoog met daarop ‘mijn lichaam is niet jouw strijdtoneel’. Welk signaal wilden jullie hiermee geven?

“De lichamen van moslims worden het meest gepolitiseerd in Europa, of je nou man of vrouw bent, we zijn onderzoeksobjecten geworden waar de media steeds over schrijven. Mijn tante is aangevallen op haar fiets, omdat ze zichtbaar moslim is. Een moslimvrouw met abayah (een lang gewaad dat bij de hoofddoek past, red.) die in de metro was betast door een witte man en aangifte deed, kreeg van de politie te horen dat ze dat als ‘compliment moest zien’. Tegelijkertijd ben ik ook niet te spreken over die islamitische YouTube-influencers die designer hijabs voor veel geld verkopen omdat het trendy is. We zijn als moslims verkoopproducten geworden, waar je alles mee mag doen. Dat maak ik elke dag mee.”

“Ik bedek mijn hoofd en lichaam met een doel, maar toch zijn er mannen die verlekkerd doen. Dat voelt niet prettig. Ook zijn mijn zusje en ik zijn in Groningen door een groep witte mannen belaagd: ze duwden en trokken en scholden over moslims en zwarte mensen. Ik blufte maar dat al mijn neven op het station stonden te wachten. Ik word al mijn hele leven met het n-woord uitgescholden. En na 9/11 werd mijn islamitische identiteit ook vrij gebruikt om mee te discrimineren. Maar binnen de moslimgemeenschap is er ook anti-zwart racisme, in de zwarte gemeenschap is er weer islamofobie. En dan ben ik ook nog een vrouw, terwijl in moskeebesturen alleen mannen zitten.”

Hoe ga je om met de vooroordelen over wie of wat je bent als zwarte moslimvrouw?

“Ik denk maar: I’m not what you think I am. Ik laat me niet reduceren tot labels. En al die identiteiten die ik heb, vul ik met mijn eigen ingrediënten in. Er is geen standaarddefinitie voor wat het zou moeten betekenen om een zwarte vrouw te zijn. Ik weet hoe ik me voel, maar ik zou je niet kunnen vertellen hoe mijn zusje zich voelt. Dat is heel persoonlijk.”

Je promoveert aan de rechtenfaculteit van de Vrije Universiteit. In je werk beschouw je de wet niet als neutraal, maar als een product van de tijd waarin die gecreëerd is. Leg uit.

“In Nederland wordt zelden de verbinding gemaakt tussen de wet en raciaal denken (de neiging om mensen te willen ordenen in verschillende ‘rassen’, red.). Dat verband proberen wij nu Europa-breed wel te leggen. Zo doe ik onderzoek naar de levens van zwarte vrouwen in het Verenigd Koninkrijk. Ik onderzoek bijvoorbeeld relaties tussen zwarte vrouwen en witte mannen en kwam erachter dat die vrouwen door de politie voor prostituees werden aangezien. Maar er is verder maar weinig te vinden over de geschiedenis van vrouwen uit de Caraïben, India en Pakistan. De meesten werkten bij de nationale gezondheidsdienst, dus was daar vooral documentatie over. Dat is pijnlijk: zwarte vrouwen werden gezien als dienstbaar, niet als mensen met een eigen leven.”

Onlangs sprak je op een evenement over inclusief feminisme in de Rode Hoed. Lang sprak je je niet publiek uit. Wat is er veranderd?

“Ik sprak me vroeger alleen uit bij mensen met wie ik een vertrouwensrelatie had. Mijn vader is militair geweest, en was erg politiek geëngageerd. Mijn moeder is heel uitgesproken, dus wij hebben altijd enorme discussies gehad. Ik haatte het om op een podium te staan. Maar na een reflectie tijdens de ramadan besloot ik ‘ja’ te zeggen op dingen die me bang maakten.”

“Ik heb altijd inspiratie in de islam kunnen vinden. In de verhalen die ik hoor over de Moeders van de Ummah (moslimgemeenschap, red.). De kracht die zij uitstraalden en de dingen die zij deden. Aisha, een van de vrouwen van de profeet, is daar een voorbeeld van. Er wordt altijd alleen maar over gesproken dat ze erg jong was toen ze trouwde met de profeet. Bijna niemand weet dat zij een juridische geleerde was en de wet tot in detail kon uitleggen. Mijn moeder is ook een inspiratie, omdat ze alleen maar mogelijkheden ziet. Zij is als jonge vrouw met vier kinderen naar Nederland gekomen en sprak de taal niet. Ze bouwde toch een heel leven op voor ons. Ze heeft de hijab altijd gedragen zoals zij hem wilde dragen. Voor mij zit er daarom een groot verschil tussen het geloof dat ik meekreeg vanuit huis en wat er in de samenleving over de islam wordt gezegd.”

Nu sta je vaker op een podium. Wat bereik je ermee?

“Ik merk dat ik mensen aan het denken zet en raak. Ik haat de term, maar ik denk dat ik daarmee in een rolmodellenpositie zit, omdat ik anderen die zich niet gehoord voelen aanspoor om zich ook uit te spreken. Mijn zusje van 15 is ook erg uitgesproken. Als ik haar bezig zie, denk ik holy shit. Ze is bijvoorbeeld constant over het geweld in Sudan aan het tweeten om daar aandacht voor te vragen. Ze gaat ook in gesprek met haar docenten als ze iets racistisch vindt. Als ik naar haar kijk en haar hoor spreken, ben ik trots.”

Dit artikel verscheen eerder in OneWorld-magazine en op OneWorld.nl op 5 augustus 2019.