Mona Eltahawy: ‘Er is elke dag een oorlog tegen vrouwen gaande’

Home is where the hurt is, thuis is waar het pijn doet. Besloten, verborgen, de ruimte die vrouwen schoonmaken en verzorgen, de ruimte die door mannen wordt beheerst en geregeerd, de ruimte waar vrouwen het meest in gevaar zijn. En het zijn de mannen die ze kennen, liefhebben of ooit liefhadden, die vrouwen het meest in gevaar brengen – niet de vreemden.

Thuis is waar de Ugandese Olympische atlete Rebecca Cheptegei tijdens een ruzie in brand werd gestoken door haar ex-partner Dickson Ndiema. Hij kocht een blik benzine, goot het over haar heen en stak haar in brand. Ze werd naar het ziekenhuis gebracht met brandwonden over 80 procent van haar lichaam. Daar stierf ze vier dagen later. De moord op haar begon thuis, drie weken nadat ze de 44e plaats behaalde op de Olympische Zomerspelen in Parijs.

Sommigen noemen het ‘huiselijk geweld’, en nemen het daarom niet serieus. Want het is besloten, verborgen, in de ruimte die vrouwen schoonmaken en verzorgen, de ruimte die door mannen wordt beheerst en geregeerd, de ruimte waar vrouwen het meest in gevaar zijn. Thuis is waar het pijn doet.

Dus noemen we het ‘partnergeweld’, om de schijn van privacy en ontkenning van ons af te schudden, maar zelfs dat is niet genoeg om de gruwel te ontsluieren. Laten we het daarom noemen wat het is: terrorisme. Het is femicide: de moord op een vrouw of meisje door een man vanwege haar geslacht, een moord die niet zou plaatsvinden als ze geen vrouw was.

Als terrorisme politiek gemotiveerd geweld is, bedoeld om ons bang te maken en ons gedrag te veranderen, dan is femicide zéker terrorisme. Het patriarchaat is de ideologie; cis mannen zijn de terroristen.

Thuis is waar het pijn doet, omdat thuis de plek is waar het patriarchaat cisgender mannen beschermt tegen controle, en waar het ervoor zorgt dat ‘huiselijk geweld’ verborgen blijft. De ruimte die vrouwen schoonmaken en verzorgen, de ruimte die door mannen wordt beheerst en geregeerd, de ruimte waar vrouwen het meest in gevaar zijn.

Brave meisjes

Thuis is de gevaarlijkste plek voor een vrouw. Niet de bosjes waar een vreemdeling op de loer ligt om toe te slaan, of een donker steegje, of welke andere duistere plek dan ook (Duister voor wie? Duister vanwege wie?) waarmee het patriarchaat ons bang maakt zodat we brave meisjes zijn en veilig thuis blijven. (Veilig voor wie? Veilig tegen wie?)

Thuis is waar het pijn doet, omdat thuis de plek is waar het patriarchaat cisgender mannen de vrijheid heeft gegeven om elk gewenst geweld te gebruiken tegen hun bezittingen: meubels, vrouwen of kinderen.

Thuis is waar Dominique Pélicot zijn vrouw Gisèle drogeerde, ‘bijna tot ze in coma was’, en waar hij mannen uitnodigde om haar te verkrachten. Pélicot voelde zich zo comfortabel bij het uitoefenen van macht over de vrouw met wie hij al vijftig jaar samen was, zijn bezit, dat hij het filmde – de honderd keer dat die andere mannen haar verkrachtten gedurende een periode van tien jaar. Sommige verkrachters waren er zo van overtuigd dat het lichaam dat hen werd aangeboden Pélicots eigendom was, dat ze de verkrachtingsaanklacht ontkenden. Zij hadden immers toestemming van de echtgenoot en dachten dat dat voldoende was. Pélicot en vijftig van die verkrachters staan nu terecht in Frankrijk.

We weten alleen van de verkrachtingen omdat Pélicot werd gearresteerd nadat een bewaker hem betrapte toen hij onder de rokken van vrouwen in de plaatselijke supermarkt filmde. De politie vond een bestand genaamd ‘misbruik’ op een USB-stick, met 20.000 afbeeldingen en video’s van zijn vrouw waarop ze bijna honderd keer werd verkracht.

Gisèle, die van Pélicot scheidde nadat hij was gearresteerd, wilde dat we al deze gruwelen weten, omdat ze beseft dat het verborgen houden van het leed dat thuis plaatsvindt, de leugen van het patriarchaat in stand houdt: dat thuis de plek is waar we veilig zijn. De officier van justitie en de advocaten van de verdediging wilden de rechtszaak achter gesloten deuren laten plaatsvinden om redenen van ‘fatsoen’ en om alle partijen te beschermen. Fatsoen! Stel je voor! Beschermen? Wie?

Openbare gerechtigheid

“Ze wil dat mensen weten wat er met haar is gebeurd en vindt dat ze geen reden heeft om het te verbergen. Niemand zal denken dat mijn cliënt enige voldoening haalt uit het openbaar maken van wat ze heeft meegemaakt. Ze wil dat deze hoorzitting openbaar is zodat er in het openbaar gerechtigheid kan plaatsvinden”, zei Gisèle Pélicots advocaat Stéphane Babonneau. “Of men het nu leuk vindt of niet, dit proces reikt verder dan de grenzen van deze rechtszaal. En als de zaak achter gesloten deuren plaatsvindt, betekent dat ook dat mijn cliënt opgesloten wordt met degenen die haar dit hebben aangedaan.”

Als terrorisme politiek gemotiveerd geweld betekent, bedoeld om ons bang te maken en ons gedrag te veranderen, dan is femicide zéker terrorisme. Het patriarchaat is de ideologie; cisgender mannen zijn de terroristen.

Duidelijk is dat het dagelijkse terrorisme tegen meisjes en vrouwen vergelijkbaar is met de lucht die we inademen: we beschouwen het als vanzelfsprekend en denken er zelden over na. Als elk geval van geweld tegen vrouwen in het nieuws zou komen, zou het worden erkend als de epidemie – de oorlog – die het is. In plaats daarvan worden alleen ‘bijzonder gewelddadige’ aanvallen gemeld en zelfs die niet allemaal, wat duidelijk maakt dat de samenleving er niet om geeft, of er immuun en ongevoelig voor is.

Er is elke dag een oorlog tegen vrouwen gaande, en toch wordt het niet ‘barbaars’ of ‘primitief’ genoemd. We moeten leren ermee leven, het mogelijk maken, er nooit tegen vechten.

Alle mannen profiteren van het geweld van sommige mannen tegen vrouwen. Ze zijn begunstigden van dat geweld, omdat dat geweld het patriarchaat in stand houdt. Het is fundamenteel voor het patriarchaat.

Gewone mannen

Tenzij we druk uitoefenen op het maatschappelijk bewustzijn en laten zien hoe alledaags geweld tegen vrouwen is en hoe juist gewone mannen het plegen – en niet een of ander zeldzaam Minotaurisch beest of een ‘psychopaat’, oftewel een andere man dan ikzelf – zullen gewone mannen van het geweld profiteren. Zo werkt het.

Dominique Pélicot leek ‘een normale man die je buurman kon zijn. Hij was een elektricien, een ondernemer en een fervent fietser’. De vijftig mannen die samen met hem terechtstaan zijn onder andere een gemeenteraadslid, verpleegkundigen, een journalist, een voormalig politieagent, een gevangenbewaarder, een soldaat, een brandweerman en een ambtenaar tussen de 26 en 73 jaar oud.

Zeg het: geweld tegen vrouwen is alledaags; gewone mannen plegen het. Ontkenning geeft mannen de gelegenheid afstand te nemen van het geweld. Of een individuele man ooit een vrouw heeft geslagen of verkracht, is op dit punt irrelevant, want dit soort geweld – mogelijk gemaakt en beschermd door het patriarchaat – helpt een sociaal construct in stand te houden (de angst van vrouwen voor mannen, en onderdanigheid aan hen) dat alle mannen bevoordeelt.

Alle mannen profiteren van het geweld van sommige mannen tegen vrouwen. Ze zijn begunstigden van dat geweld omdat dat geweld het patriarchaat ondersteunt. Het is fundamenteel voor het patriarchaat.

Hou je bescherming maar

De angst van vrouwen voor dat geweld vereist dat ze constant eerbied tonen, voor alle mannen. Niet alle mannen zijn misschien verkrachters of mishandelaars, maar er zijn er voldoende om voortdurend eerbied en angst af te dwingen.

Ik wil niet worden beschermd tegen het geweld van cis mannen. Houd je bescherming maar bij je. Geef me in plaats daarvan antwoord op deze vraag: hoe lang moeten we wachten tot mannen en jongens ophouden ons te vermoorden, ons te slaan en ons te verkrachten? Hoeveel verkrachters moeten we nog vermoorden?

Als we een kans willen hebben om femicide te stoppen, moet de vernietiging van het patriarchaat worden erkend als dé manier om een einde te maken aan het terrorisme van cisgender mannen tegen vrouwen. De manieren waarop het patriarchaat het geweld van cisgender mannen tegen vrouwen mogelijk maakt en beschermt, moeten worden erkend.

Nogmaals, ik wil niet beschermd worden tegen het geweld van cisgender mannen. Houd je bescherming maar bij je. Geef me in plaats daarvan antwoord op deze vraag: hoe lang moeten we wachten tot mannen en jongens ophouden ons te vermoorden, ons te slaan en ons te verkrachten? Hoeveel verkrachters moeten we nog vermoorden?

Ik wil dat het patriarchaat stopt met het beschermen van gewelddadige cis-mannen. Ik wil een einde aan het patriarchaat.

Dit essay verscheen eerder op 13 september 2024 op OneWorld.nl