Muziek kan troost en hoop bieden. Tijdens grootschalige conflicten kunnen bepaalde liederen daardoor immens populair worden. Dit zijn liedjes die in enkele gevallen speciaal voor de oorlog zijn geschreven. Andere zijn van origine niet bedoeld om de associatie met het conflict op te roepen. OneWorld praat met componist Merlijn Twaalfhoven over zijn internationale muziekprojecten in conflictgebieden als Syrië.
[[{“fid”:”21555″,”view_mode”:”default”,”type”:”media”,”attributes”:{“height”:600,”width”:488,”style”:”width: 175px; height: 215px; float: right;”,”title”:”Merlijn Twaalfhoven in actie”,”class”:”media-element file-default”}}]]Merlijn Twaalfhoven wijkt af van het beeld dat wij van de gemiddelde componisten hebben. Terwijl de meeste componisten traditioneel in concertgebouwen optreden, staat Twaalfhoven overal en nergens. In zijn optredens maakt hij gebruik van alles, letterlijk alles. Hij heeft een gedurfde techniek ontwikkeld waarbij de omgeving- ook buiten het concertgebouw- in dialoog gaat met zijn muziek tijdens optredens. Van mens tot mens en van mens tot plek.
We hebben in de Coffee Company afgesproken. Bij een cappuccino en een muziekje op de achtergrond kan het gesprek beginnen.
Muziek. Dat is niet het eerste waar ik aan denk bij de oorlog in Syrië.
“Muziek is een krachtig instrument. Het kan de aandacht vestigen op datgene wat geen aandacht krijgt. Liederen kunnen je angst verdoven, hoop en troost geven, identiteit versterken en meer. Muziek herinnert je aan de schoonheid van het leven die in sommige tijden moeilijk te zien is.”
“Een vorm van angstverdoving en ziekelijke beïnvloeding is de scene uit de film Fahrenreit 9/11 waarin de militairen via hun koptelefoon naar agressieve heavy metal luisteren op slagvelden. Dat is voor hen een manier om tijdelijk het contact te verbreken met de werkelijkheid. Een illusie.”
Zie ook: How the iPod became a tool of war (The Guardian).
Militaire muziek
Muziek heeft vanaf de oudheid ook een militaire functie. Muziek leidt de soldaten naar het slagveld en zweept hen op. Denk aan het zingen van marsliederen, het roffelen van trommels en het schallen van trompetten. Tot na de Tweede Wereldoorlog was muziek zelfs cruciaal in de communicatie van bevelhebbers naar manschappen toe. Verder werd muziek ook gebruikt om jongemannen te rekruteren voor het leger en om de vijand te intimideren.
Wat is jouw relatie met muziek in tijden van conflict?
“Ik reis vaak naar andere landen om muziekprojecten met de plaatselijke bevolking op te zetten. Zo ben ik naar Cyprus, Syrië, Slowakije (Roma-zigeuners) en Palestina geweest. Meestal zijn het conflictgebieden waarin ik iets creëer.
De situatie in Cyprus vond ik bizar. De Turken en Grieken zijn daar onnatuurlijk gescheiden door muur en prikkeldraad. Beiden deelden vrijwel dezelfde tradities, mythes en muziek. Ze zongen dezelfde liederen! Dat vond ik echt gek om te zien.”
[[{“fid”:”21558″,”view_mode”:”default”,”type”:”media”,”attributes”:{“height”:233,”width”:239,”style”:”width: 150px; height: 146px;”,”class”:”media-element file-default”}}]]
Fayrouz
Fayrouz (1935)- echte naam Nouhad Haddad- is een Libanese zangeres die in een bescheiden Syrisch-orthodoxe familie is opgegroeid. In de hele Arabische wereld wordt zij geadoreerd en ‘Libanons sterrenambassadeur’ genoemd.
Luister naar: Ya tayr (vertaalde songtekst).
Hij bergt zijn laptop weer op en vertelt over zijn projecten in Arabische landen: “Een groot verschil tussen de landen daar is taal, maar toch luisteren ze naar dezelfde muziek. Neem de legendarische zangeressen Oum Kalthoum en Fayrouz als voorbeeld. Zij klinken daar elke dag door de radio. Ik ben meerdere keren naar Syrië geweest, maar toch begrijp ik de situatie daar nog steeds niet. Wat er nu gaande is, had ik nooit verwacht. Ik begreep maar niet hoe mensen die met elkaar in conflict zijn in eerste instantie zo ontzettend van elkaar konden verschillen, maar tegelijkertijd naar dezelfde nummers van Fayrouz konden luisteren. Dat je muziek deelt, betekent dus niet dat je niet heel erg veel ruzie kunt maken. Net als een getrouwd stel.”
Waarom denk je dat deze twee artiesten nog steeds zo populair zijn? Oum Kalthoum is in 1975 overleden, maar is nog steeds de meest geliefde zangeres in de Arabische wereld.
“De muziek is van een hoge kwaliteit en het roept ook een nostalgisch gevoel op. Ik denk dat het ook de Egyptische, Libanese en Syrische identiteit versterkt. Men is trots op deze twee getalenteerde artiesten. Zij staan symbool voor Arabische rijkdom. In moeilijke tijden kan het prettig zijn om vast te houden aan muziek dat prettige herinneringen met zich meebrengt.”
[[{“fid”:”21559″,”view_mode”:”default”,”type”:”media”,”attributes”:{“height”:320,”width”:320,”style”:”width: 150px; height: 150px;”,”class”:”media-element file-default”}}]]
Oum Kalthoum
Oum Kalthoum (1898)- ook wel ‘de ster van het Oosten’ genoemd- is een Egyptische zangeres. Ze is de beroemdste zangeres uit de Arabische wereld. Ruim 35 jaar na haar sterfdag verkopen haar albums nog altijd beter dan die wie dan ook in de Arabische taal.
Luister naar: Alf layla wa layla (vertaalde songtekst)
Wat deed je daar precies in Syrië?
“Ik heb Syrische kinderen muziekles gegeven, naar hun verhalen geluisterd en samen een mooi concert neergezet. Sommige kinderen kenden de liederen van Fayrouz niet, omdat ze al zo lang niet naar school waren geweest. Dat was ontroerend. Wij hebben met het project geprobeerd de kinderen weer in contact te brengen met hun rijke muziekgeschiedenis.”
Waarom voel jij je zo aangetrokken tot conflictgebieden?
“Ik geloof dat ik de tools heb om op kleine schaal wat te betekenen voor de wereld. Iedereen die een krachtig wapen heeft, moet bedenken waar het goed voor is. Als het puur en alleen voor het slopen is, dan zou ik eerst contact opnemen met iemand die ook iets kan bouwen. Ik heb daarom niet zoveel met protestliedjes an sich.”
Binnenkort volgt Muziek in tijden van conflict deel 2: ‘De gouden eeuw van protestliedjes’.
Foto’s: cc Egypt Independent Entaalghabar
Zie ook: Muziek laat verdriet verdwijnen (SamSam)
