Hij wil Afrikaanse roofkunst van musea terug

“Toen mijn moeder me vertelde hoe de Europeanen zijn spullen van hem afpakten – zijn armbanden, zijn ceremoniële scepter en de vacht van een luipaard – wist ik wat ik wilde: die terughalen. Dat zie ik nog steeds als mijn plicht; niet alleen vanwege mijn genetische erfenis, ook omdat het gewoon zo hoort.”

Zijn blik is nog steeds even vastberaden. Dat geldt ook voor Laehtia Babin en Sore Brama, die met hem de actie in Berg en Dal hadden ondernomen en er vandaag ook bij zijn. Alle drie Franstalig, maar afkomstig uit verschillende landen op het Afrikaanse continent – behalve Congo, waar Mwazulu Diyabanza zelf vandaan komt, uit respectievelijk Senegal en Togo. Op de vraag waar ze nu verblijven krijg ik geen antwoord. Begrijpelijk. “We zijn overal”, lacht Diyabanza mysterieus.

Het Afrika Museum in Berg en Dal was niet het eerste museum waar UDC haar pijlen op richtte, en musea zijn ook niet hun enige mikpunt, zegt Diyabanza. Hij toont me een veertien-punten tellend manifest waarin de organisatie pleit om ook de aanwezigheid van Franse militairen in Afrikaanse landen op te heffen, Europese mogendheden de rechten te ontnemen om Afrikaanse natuurlijke hulpbronnen te ontginnen en de Europese economische overheersing van Afrika stop te zetten. Het manifest bevat ook een lijst van musea in Europa en de VS waar spullen te vinden zijn die de organisatie claimt.

Ons gesprek komt op de vraag wat zijn missie betekent voor afstammelingen van mensen die uit Afrika ontvoerd en tot slaaf gemaakt zijn. Ik vertel hem hoe zeer het mij emotioneerde om te zien hoe het beeldje weer uit zijn handen gerukt werd na de actie in museum in Berg en Dal. Plotseling springen er tranen in zijn ogen. Hij dept zijn ogen met een servetje. “Toen ik dat museumstuk pakte, besefte ik niet dat sommige mensen het fysiek zouden voelen; dat moment waarop die agent het weer uit mijn armen rukte. Dat dat moment voor de nakomelingen van de gestolen Afrikanen voelde alsof ze lijfelijk meemaakten hoe hun voorouders uit Afrika gerukt werden. Zulke ervaringen maken mij duidelijk hoe belangrijk het is dat ik mijn missie voortzet.”

Diyabanza doelt daarmee niet alleen op de ceremoniële voorwerpen van zijn overgrootvader – waarvan hij nog altijd niet weet waar ze zijn. “Denk ook aan voorwerpen die bij traditionele landbouw en veeteelt horen; iets met spirituele waarde genereert een heleboel, het beïnvloedt de visvangst, bevrucht de grond. Dat is alleen maar goed voor de mensheid. Daarom moet het terug.” Diyabanza is het over één ding dus met het museum eens: het beeldje is onbetaalbaar, zij het om een andere reden.

Diyabanza haalt zijn schouders op over de juridische uitdagingen die hem te wachten staan. “Wij zijn ‘warriors’”, zegt hij met een knik van erkenning naar zijn kameraden. “We hebben een verplichting om dit te doen en we zijn op alles voorbereid. Dit gaat niet om ons; we doen het in de geest van wat mensen als Patrice Lumumba (de eerste democratisch verkozen premier van het onafhankelijke Congo, red.) gegeven hebben. Elk onderdeel van onze nalatenschap dat men van ons gestolen heeft, moet terug naar huis; als dat niet vandaag gebeurt, dan gebeurt het morgen.”

Over het feit dat het Afrika Museum heeft laten weten ‘de mogelijkheid van restitutie van objecten’ – oftewel het ‘teruggeven’ van bepaalde stukken – te zullen onderzoeken, haalt Diyabanza opnieuw zijn schouders  op. “Die moeten natuurlijk hun gezicht redden. We zullen zien. Ons hebben ze in elk geval niet benaderd. Het zou ze sieren als ze dat wel deden. Want dat er een movement is om musea te dekoloniseren is mooi, maar het is voor ons van nog groter belang dat zij – de Europeanen, het Westen – accepteren dat ze fout zaten en gewoon alles teruggeven wat ze gestolen hebben. Tot die tijd gaan wij door met het terugpakken van onze spullen. Ze zijn nog lang niet van ons af.”