'Moments Contained' (l) in Rotterdam en Marian Duff (r). Beeld: Gemeente Rotterdam; Jonathan Hoost
Mensenrechten

Na de racistische ophef: ‘Een zwarte vrouw kreeg nog nooit zo’n prominente plek’

Het beeld van een zwarte vrouw in casual outfit, dat op het Stationsplein in Rotterdam verscheen, riep behalve bewondering ook spot op: ze zou een uitkeringstrekker zijn, of niet bij de stad passen. Zwarte kenners – een kunstenaar en museumdirecteur – over het werk van maker Thomas J Price en de racistische ophef.

Door 16 juni 2023
Kunst Kunst & cultuur racisme Rotterdam sociaal onrecht
Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld. Word abonnee
“Het is sowieso indrukwekkend”, zegt Brian Coutinho. Hij is beeldend kunstenaar en maakt onder andere beelden van keramiek. “De manier waarop ze daar gepositioneerd staat, laat zien dat ze wat te vertellen heeft: ‘Hier ben ik. Zie mij.’ Het is een krachtig beeld van een zwarte vrouw in dat formaat op die plek.”
Marian DuffBeeld: Jonathan Hoost
Coutinho heeft het over het veelbesproken werk Moments Contained, het reusachtige beeld voor het Centraal Station in Rotterdam van een zwarte vrouw in casual outfit, met haar vuisten gebald in haar zakken. Op sociale media werd negatief op het beeld gereageerd. Het zou niet passen in een arbeidersstad als Rotterdam, een stad met het credo: ‘niet lullen maar poetsen’ en daarnaast werd gesuggereerd dat ze vast werkeloos is en een uitkering geniet. Coutinho begrijpt die reacties niet: “Ik haal dat er totaal niet uit, ik vind het juist belangrijk dat je je met het beeld kan identificeren. Ik heb niet het idee dat deze mensen überhaupt geïnteresseerd zijn in de bedoeling van dit kunstwerk.”
Marian Duff ervaart vreugde bij Moments Contained. Zij is museumdirecteur en is de eerste zwarte vrouw in Nederland met een museum voor moderne kunst: Oscam in Amsterdam-Zuidoost. De negatieve reacties op het beeld verrassen haar niet: “Het is same old, same old. Er zijn altijd mensen die het niet willen begrijpen en met hun hakken in het zand gaan staan omdat ze verandering eng vinden.” Het riep de vraag op wie wel en niet een standbeeld in de publieke ruimte verdient.

Belangrijk signaal voor de kunst

Moments Contained is onderdeel van een reeks beelden die de Britse maker Thomas J Price (1981) ‘everywomen’ en ‘everymen’ noemt. De beelden staan in New York, London en nu ook Rotterdam. ‘Gewone’ anonieme zwarte mensen in alledaagse kleding zoals een trainingspak met Nike-schoenen. Sommigen zitten op hun telefoon, een andere corrigeert zijn hoodie en sommigen, zoals het beeld in Rotterdam, hebben hun handen in de zakken of in de zij. In gesprek met de Kunstbode legt Price uit dat die houding betekent dat ze zich beheerst, contained. Met haar alledaagse kleding staat ze symbool voor de gewone mens en niet iemand die een ‘buitengewone prestatie’ heeft geleverd zoals de personen die van oudsher op de sokkel zijn gehesen. Price zegt dat juist dat alledaagse uiterlijk van zijn beelden mensen aanzet om na te denken over andere beelden in de publieke ruimte.
“

In Price' werk staat de vraag centraal wie een standbeeld verdient

Duff kan de culturele waarde van het beeld waarderen. “Dit beeld is een belangrijk signaal voor de kunst en het museale veld. Zij zijn nog heel erg in gesprek met elkaar om bepaalde makers en thema’s de plek te geven die ze verdienen. Het is nog niet eerder gebeurd dat een beeld van een zwarte vrouw zo’n prominente plek krijgt in het land. Vaak is het tijdelijk en niet zo indrukwekkend groot.”

De vraag wie een standbeeld in de publieke ruimte krijgt (en wie niet) staat centraal in het werk van Price, die opgroeide in de Londonse wijk Brixton, wat hij aan The Studio Museum Harlem in New York omschrijft als het ‘epicentrum’ van zwarte cultuur in London. Hij was het kind van een zwarte Jamaicaanse vader en een witte Britse moeder. Nadat zijn vader op zijn zesde uit beeld verdween, voedde zijn moeder hem en zijn broers in haar eentje op. Zijn jeugd beleeft hij in een kunstzinnig huishouden, waarin zijn moeder – die ook een achtergrond heeft in de kunst – zijn creativiteit stimuleert door hem en zijn broers regelmatig mee te nemen naar musea. Na zijn studie aan het Royal College of Arts in Londen hield hij zich in zijn beeldhouwwerk voornamelijk bezig met de vraag wie een standbeeld krijgt in de publieke ruimte en wie niet: zo werden de ‘every(wo)man’ geboren.

Artikel gaat verder na de tweet.

Voorbij de witte man op een paard

De keuze voor de anonimiteit van zijn beelden is bewust. Price, in hetzelfde gesprek met The Studio Museum: ‘Willen we doorgaan met het vieren van belangrijke mensen, want hoe bepaal je wat belangrijk is? Wat kwalificeert iemand om een standbeeld te worden? En wat gebeurt er als dat niet één bepaalde persoon is. Deze beelden gaan voorbij aan de witte man op een paard. Dit is een zwart persoon van vier meter hoog in de publieke ruimte, een persoon die eruit ziet als ik. Wat betekent het om die plek te belichamen in vrijheid en om gezien te worden.’
“

'Dit beeld symboliseert voor mij zichtbaarheid en vooruitgang'

Duff vindt het belangrijk dat kunst meebeweegt met een veranderende samenleving. “Je ziet wereldwijd dat beelden die niet gewaardeerd worden, worden verwijderd en dat naamgeving verandert. Het wordt steeds belangrijker dat er rekening wordt gehouden met hoe een land eruitziet en de mensen die er wonen, kunst maken en kunst beleven. Dit beeld op die plek symboliseert voor mij zichtbaarheid, ontwikkeling, vooruitgang en empowerment.”

Price is een kunstenaar die veel vragen stelt bij zijn eigen werk en niet voor de ander wil invullen wat zijn werk betekent. ‘Het beeld gaat bij de gemeenschap en het gebied horen. Zij kunnen veel beter dan ik uitleggen wat de betekenis van het werk was daar op die plek, in termen van hoe mensen zich vertegenwoordigd voelden’, zegt Price in gesprek met de Kunstbode.

Bewust niet op een sokkel

Hoewel alledaagsheid typerend is voor het werk van Price, kiest hij er toch voor om de beelden in het klassieke brons te gieten. Tegen The Studio Museum: ‘Brons is al duizenden jaren het materiaal van de macht. Ik wil contact maken met die geschiedenis van macht om vervolgens de lijn te doorbreken. Ik wil dat er bewustzijn ontstaat over de oude monumentale standbeelden en of we dat nog wel willen in de toekomst?’
“

'Een nieuwe generatie zwarte mensen komt voor zichzelf op'

Ondanks die keuze voor het statige brons verwerpt hij ook duidelijk de sokkel. ‘Die traditionele, historische standbeelden bevestigen vaak de machtsstructuren die vandaag de dag nog in onze samenleving bestaan. Deze monumenten staan op sokkels om ons eraan te herinneren dat het verheven individuen zijn met verheven idealen. Ik weiger om mijn werken op sokkels te plaatsen omdat ik juist wil dat ze aarden. Om zo tot gedeelde grond te komen, letterlijk en figuurlijk.’

In die verschuiving van macht kan Coutinho zich vinden: “Dit beeld staat symbool voor deze tijd waarin een nieuwe generatie zwarte mensen meer voor zichzelf opkomt. Voorheen werd niet gesproken over het slavernijverleden of problemen waar zwarte mensen tegenaan liepen.” Hoewel Coutinho veel waardering heeft voor dit hedendaagse standbeeld, heeft hij net als Price weinig op met het klassieke beeld van de witte man op paard op sokkel. “Van sommige dingen moet je gewoon afstand doen, van mij mogen ze beginnen met verwijderen.”

Moments Contained is een gift van de stichting Droom en Daad aan de stad Rotterdam. De stichting is in het leven geroepen door de familie Van der Vorm, de op één na rijkste familie van Nederland. Het is de Rotterdamse familie achter de Holland-Amerika Lijn en volgens het blad Quote heeft de familie een vermogen van 8,6 miljard euro. Stichting Droom en Daad opent eind 2024 een migratiemuseum onder de naam FENIX in de Fenixloods in de Rotterdamse haven, een plek waar voorheen de spullen van migranten werden opgeslagen voor verscheping.

Museumdirecteur Marian Duff: 'Het is tijd om mijn plek te claimen'

Marian Duff is de eerste zwarte vrouw in Nederland met een eigen museum voor moderne kunst.

'Waar blijft die echte confrontatie met ons koloniale verleden?'

‘Zolang wij de geschiedenis gebruiken om mensen in het heden uit te sluiten, zetten naamkeuzes weinig zoden aan de dijk.’

Ik wil dat OneWorld blijft bestaan

AbonneerDoneer

Verder lezen?

Rechtvaardige journalistiek verdient een rechtvaardige prijs.
Maak jij OneWorld mogelijk?

Word abonnee

  • Digitaal + magazine  —  € 8,00 / maand
  • Alleen digitaal  —  € 6,00 / maand
Heb je een waardebon? Klik hier om je code in te vullen

Factuurgegevens

Je bestelling

Product
Aantal
 Totaal
Subtotaal in winkelwagen € 0,00
Besteltotaal € 0,00

  • € 0,00 iDit is het bedrag dat automatisch van je rekening wordt afgeschreven.

Lees je bewust met OneWorld en draag bij aan een rechtvaardige wereld.

Dat kan al vanaf 6 euro per maand

Lees en steun

Ontvang onze beste verhalen in je mailbox

Volg ons