Maar na dertig jaar keert de zoetgevooisde veteraan door de grote poort terug. De betoging lijkt wel een festival, liet een journalist van de New York Times optekenen; dj’s draaien de hele nacht door plaatjes, muzikanten halen hun violen van onder het stof en spelen klassiekers die zo lang verboden waren. ‘Nu is het onze beurt om te dansen’, roepen de demonstranten. ‘De wereld kent ons van hongersnood, burgeroorlogen en religieus fanatisme maar deze muziek toont wie we écht zijn’.
Het 'gouden tijdperk'
“Tot in de vroege uurtjes werd er geflirt, gezongen en gedanst
“Muziek was het belangrijkste exportproduct van Soedan. Niet zozeer in economische termen, maar op een spirituele manier”, vertelt de Amerikaanse platenbaas Vik Sohonie me aan de telefoon. Met zijn label Ostinato Records promoot hij de muziek van landen die het Westen altijd fout begreep. Nauwelijks drie maanden voor het uitbreken van de huidige opstanden bracht hij met zijn team een prachtig compilatiealbum uit met klassiekers van het gouden Soedanese tijdperk.
Donkere jaren
De burgeroorlog met het christelijke en animistische Zuiden, die na het invoeren van de sharia in 1983 een tweede keer losgebarsten was, werd de inzet van een ambitieus ‘civilisatieprogramma’ waarmee de overheid het land wilde islamiseren en arabiseren. Duizenden burgers in (onder meer) het Zuiden en Darfoer werden opgepakt, gemarteld of vermoord.
Artiesten die wilden optreden moesten niet alleen de nieuwe avondklok respecteren, maar vooraf ook de goedkeuring krijgen van een islamitische jurist. Voortaan moest muziek over twee dingen gaan: de verheerlijking van de islam of de jihad in het zuiden.
Het regime maakte muzikanten het leven vaak moeilijk, maar probeerde ze soms ook te recupereren om zich populair te maken. In deze video deelt al-Bashir het podium met de geliefde zanger Mahmoed Abdelaziz. Hij groeide uit tot een symbool van vrijheid en werd door zijn levensstijl meermaals opgesloten en gegeseld.
“Zangeres Hanan Bulu Bulu werd meermaals opgepakt omdat haar optredens te 'suggestief' waren
Hoop voor morgen
“Als je vooral geld uitgeeft aan tanks en wapens, zitten de morele prioriteiten niet op de juiste plek
Natuurlijk speelt de wil om te investeren in kunst en cultuur een grote rol. Als je vooral geld geeft aan tanks en wapens, zitten je morele prioriteiten niet helemaal op de juiste plek. Anderzijds zie je ook dat Soedan niet zijn eigen economische traject beheert. Zelfs al zou het regime willen investeren in cultuur, dan zijn er altijd andere instanties die zeggen: ‘wacht eens even, jullie moeten eerst je schuld terugbetalen’. En Soedan heeft een gigántische schuld. Vroeger kon het die afbetalen met de verkoop van olie, maar die prijs is nu zeer laag en de reserves liggen voornamelijk in Zuid-Soedan, waar ze na de splitsing in 2011 vrijwel geen aanspraak meer op maken.’
De muziek uit Soedan kent zijn oorsprong in de Haqiba: vocale muziek die wordt begeleid met minimale percussie. In de jaren 1920-1940 schreven vooraanstaande dichters de tekstuele canon die de basis zou vormen voor heel veel nummers die we vandaag nog kennen. Als een muzikant een nummer wil schrijven, grijpt hij meestal terug op het repertoire van deze periode. Haqiba verwijst naar de koffer waarin de dichters hun teksten uit Egypte naar Soedan brachten.
Sohonie: “De voorbije jaren heeft de regering-Bashir al een groot deel van de restricties opgeheven, als het gaat over muziek maken en spelen. Misschien was dat al een teken dat zijn macht aan het afnemen was: muziek die stilaan weer in de samenleving kan sluipen, jonge muzikanten die hun eigen stijl vinden. Maar zelfs zij grijpen vaak terug naar de Haqiba-periode.”
Een soldaat speelt saxofoon, een instrument dat via Congo en Zuid-Soedan werd geïmporteerd.
“De meeste muzikanten uit de gouden tijd verkondigen een boodschap van eenheid en verbondenheid. Een van de nummers die ik op onze compilatie wilde was van de zanger Salah ibn Badiya, over de band tussen het Noorden en het Zuiden. Om veiligheidsredenen konden we het niet uitbrengen, omdat de tekst volledig in strijd was met de officiële ideologie.”
“De gedeelde erfenis moet in het nieuwe Soedan worden erkend
https://twitter.com/ikushkush/status/1116717008769437696
Mohammed Wardi (1932-2012) wordt beschouwd als ‘de gouden stem’ van Soedan. Tijdens de Oktoberrevolutie van 1964, waarbij het militaire bewind van president Ibrahim Abboud het veld moest ruimen voor een burgerregering, zongen duizenden demonstranten zijn nummer ‘Groene oktober’.
Twintig jaar later zorgde hij opnieuw voor de soundtrack, ditmaal bij de revolutie die president Nimieiri op de knieën dwong. En ook vandaag weerklinkt zijn nummer ‘Geef de sleutels van het land maar af’ in de straten van Khartoem.
Sohonie: “Na het aantreden van al-Bashir verhuisde Wardi naar Caïro. Zijn zoon vertelde me dat zijn vader in ballingschap muziek schreef over de verschillende revoluties en vervolgens de cassettes naar Soedan opstuurde om zo zijn politieke strijd te blijven voeren. Zonder zijn muziek zou een groot aantal van die revoluties nooit hebben plaatsgevonden. Ze stond altijd centraal in de ups en downs van het politieke leven in Soedan.”
Verder lezen?
Rechtvaardige journalistiek verdient een rechtvaardige prijs.
Maak jij OneWorld mogelijk?
Word abonnee
- Digitaal + magazine — € 8,00 / maand
- Alleen digitaal — € 6,00 / maand
