Decennialang waren de
 |
| De militaire basis op Diego Garcia, het hoofdeiland van de archipel. Foto: Chagos Support Association |
Chagoseilanden in de Indische Oceaan onbeduidende vlekjes op de wereldbol waar de bevolking in alle rust leefde van het verbouwen van suiker en de handel in kokosolie. Tijdens de Koude Oorlog werd deze archipel echter ineens van strategisch belang voor de Amerikanen. Om Rusland en China uit de Perzische golf te houden, wilden de Verenigde Staten de eilanden eind jaren zestig graag huren van de Britten om er een militaire basis te vestigen. Op één voorwaarde: de bewoners moesten weg. De Britten, die de eilanden net uit de onderhandelingen over de onafhankelijkheid van Mauritius hadden weten te slepen, hadden geen moeite om aan dat verzoek gehoor te geven.
Op de boot gezet
"De deportatie van de Chagossians gebeurde in fases," weet antropologe Sandra Evers. "In eerste instantie lieten de Britten de inwoners die de eilanden tijdelijk verlaten hadden, niet meer terugkeren. Geleidelijk aan werd er steeds meer druk op de mensen gezet om weg te gaan. De laatste inwoners zijn letterlijk met hun matrasje op de boot gezet. Hun huizen werden gesloopt en hun huisdieren en vee vergast. Eenmaal aangekomen in Mauritius en de Seychellen werden deze mensen op de kade gedropt en moesten ze het verder zelf maar uitzoeken."
De Britten hadden de bewoners niet van te voren op de hoogte gebracht van hun plannen. Evers: "Veel van de Chagossians die de deportaties hebben meegemaakt, leven nog. Zij zitten er enorm mee dat ze destijds niet geprotesteerd hebben, maar ze wisten eenvoudigweg niet wat ze overkwam. Bovendien had de bevolking uit de tijd van de slavernij – in de achttiende en negentiende eeuw is het merendeel van de bevolking als slaven naar de tot dan toe onbewoonde eilanden gebracht – nog een onderdanige houding overgehouden."
 |
| Veel Chagossians wonen in krottenwijken. Foto: Chagos Support Association. |
Dubbele ontworteling
De antropologe die vorig jaar een paar maanden onderzoek deed onder de Chagossians op Mauritius, constateert dan ook dat deze mensen dubbel ontworteld zijn. "Eerst zijn ze als slaven op de eilanden gebracht en vervolgens zijn ze naar Mauritius gedeporteerd. Mauritius heeft waarschijnlijk van de deportatieplannen afgeweten dus dat maakt dat deze mensen zich daar ook gepiepeld voelen. Bovendien worden ze in hun nieuwe thuisland gediscrimineerd vanwege hun donkere huidskleur. De Chagossians wonen in krottenwijken en hebben moeite om een bestaan op te bouwen, drugsproblematiek, prostitutie en criminaliteit komen veel voor onder deze groep."
Evers concentreerde haar onderzoek op het toekomstbeeld van de kinderen van de verjaagde eilanders. "Die kinderen zijn door getraumatiseerde ouders en grootouders opgevoed. Die pikken daar natuurlijk wat van mee, zo zijn er veel hyperactieve kinderen of juist kinderen die extreem verlegen zijn. Hun ouders dromen nog steeds van een terugkeer, de meisjes, die vaak een belangrijke rol in het gezin vervullen, gaan daarin mee, de jongens willen liever elders een nieuw bestaan opbouwen. Bij docenten op school is veel onbegrip voor de problemen van deze kinderen. Dat komt deels voort uit onwetendheid. Mauritius is een migranteneiland en van elke bevolkingsgroep wordt op school de geschiedenis verteld, behalve van de Chagosbevolking."
 |
| Uit de tekeningen die de kinderen maken blijkt dat zij de dromen van hun ouders om terug te gaan naar het eiland delen. Bron: Sandra Evers. |
Mythe of waarheid?
Naar de geschiedenis van de Chagoseilanden en het lot van haar bewoners is wel wat onderzoek gedaan, maar deze kennis is nooit gebundeld. Dat was een van de redenen waarom Evers besloot om een internationale, wetenschappelijke conferentie over dit onderwerp te organiseren. Evers: "Er doen inmiddels zoveel verhalen over deze mensen de ronde dat het moeilijk is om mythe en waarheid van elkaar te scheiden. Zo staat op de site van een Britse actiegroep die opkomt voor de Chagosbevolking dat de Amerikanen eerst hun oog hadden laten vallen op de onbewoonde atol Aldabra. Omdat Harald Wilson, de toenmalige Britse premier bang was dat milieuactivisten hier tegen zouden protesteren omdat daar een bedreigde schildpadsoort zou leven, bood hij in plaats daarvan de bewoonde Chagoseilanden aan. Deze en andere verhalen willen we onder de loep nemen. Na afloop van de conferentie willen we al het onderzoek dat door verschillende wetenschappers is gedaan, bundelen in een boek."
War on terror
Sinds hun deportatie hebben de inwoners van de Chagoseilanden verbeten gestreden voor hun terugkeer. Tweemaal hebben de Britten een afkoopsom van respectievelijk 650.000 en 4 miljoen pond aan de Chagossians overgemaakt. Rechtszaak na rechtszaak werd aangespannen én gewonnen. De Britse regering ging echter telkens in hoger beroep. Evers: "De Britten zeggen dat de bewoners slechts plantagearbeiders waren die daar op tijdelijke basis verbleven, maar dat is onzin want die mensen wonen daar al meerdere generaties. Ook wordt op het belang van de eilanden gewezen in de War on Terror.
 |
| Foto: Chagos Support Association. |
De basis wordt namelijk gebruikt voor vluchten naar Afghanistan en Irak. De Chagosbevolking wil zo graag terug dat ze zelfs wel naar een van de eilanden die op honderd kilometer afstand van Diego Garcia, waar de basis is gevestigd, willen gaan wonen. 'Daar vormen we geen dreiging', zeggen ze. Maar de Amerikanen willen de inwoners ook niet op honderd kilometer afstand hebben."
Gerechtigheid
Dit najaar wordt de uitspraak van het Britse hooggerechtshof verwacht. Daar kan de Britse regering niet meer tegen in beroep gaan. Als het hooggerechtshof de Chagosbevolking in het gelijk stelt zou dat betekenen dat ze terugkunnen. Maar zullen deze mensen ook echt teruggaan en wat voor bestaan wacht hen daar? "Het blijkt dat maar de helft van de Chagosfamilies daadwerkelijk terugwil," zegt Evers. "Terugwillen is één, maar daar een toekomst opbouwen is twee. Het zijn prachtige eilanden, maar er is geen enkele infrastructuur. Toerisme zou misschien een inkomstenbron kunnen zijn, maar veel van de Chagossians zijn lager opgeleid dus het is de vraag of ze dat zonder hulp op poten zouden kunnen zetten. Desalniettemin is het belangrijk dat de rechter de Chagossians in het gelijk stelt. Het gaat de bewoners natuurlijk vooral om officiële erkenning van hun situatie. Het is voor hen heel belangrijk dat zij het recht hebben op een thuisland en de graven van hun voorouders kunnen bezoeken."
De conferentie aan de VU vindt donderdag 21 augustus plaats en zal worden geopend door Olivier Bancoult, de voorzitter van de Chagos Refugee Group. Het volledige programma van de conferentie kun je hier vinden.
