Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld.
Word abonnee
Nu het regime van Assad is gevallen, zet minister Faber van Asiel en Migratie alle asielaanvragen van Syriërs on hold, totdat er meer duidelijk wordt over de veiligheidssituatie in het land. Al in oktober lieten NSC en de PVV weten dat ze Syrië deels veilig wilden verklaren, maar dat was volgens deskundigen ‘wishful thinking’.
In de praktijk komt een land veilig verklaren neer op het weren en terugsturen van mensen uit die landen die asiel (willen) aanvragen, de zogenoemde ‘veiligelanders’. Maar zijn die landen wel zo veilig? En hebben deze mensen echt geen kans op asiel in Nederland? Vijf vragen en antwoorden over de deze groep
In de praktijk komt een land veilig verklaren neer op het weren en terugsturen van mensen uit die landen die asiel (willen) aanvragen, de zogenoemde ‘veiligelanders’. Maar zijn die landen wel zo veilig? En hebben deze mensen echt geen kans op asiel in Nederland? Vijf vragen en antwoorden over de deze groep
Dit artikel is geactualiseerd. Een eerdere versie verscheen op OneWorld.nl op 29 juli 2022.
Wat zijn ‘veiligelanders’?
‘Veiligelanders’ zijn asielzoekers die komen uit een van de landen die Nederland als veilig bestempelt. Veilige landen zouden landen moeten zijn waar over het algemeen geen sprake is van vervolging vanwege bijvoorbeeld ras of geloof, of van foltering of onmenselijke behandeling. De Rijksoverheid houdt sinds 2015 een lijst bij van zulke landen. In dat jaar vroegen mede door de oorlog in Syrië veel mensen asiel aan in Nederland. De drie landen waar de meeste ‘veiligelanders’ in Nederland vandaan komen, zijn Marokko, Tunesië en Georgië.
“Nederland heeft na Oostenrijk de langste lijst met veilige landen van Europa
De lijst is aan verandering onderhevig. Zo is Oekraïne door de oorlog voorlopig van de lijst gehaald, en in 2021 werd Algerije geschrapt, mede door een achteruitgang op het gebied van vrijheid van meningsuiting. Andere Europese landen hebben ook lijsten voor ‘veiligelanders’, maar elk land maakt een eigen selectie: de meeste andere Europese landen beschouwen Marokko niet als veilig, en Denemarken verklaarde als enige de Syrische regio rondom Damascus veilig genoeg om mensen naartoe terug te sturen.
Nederland heeft na Oostenrijk de langste lijst van Europa, met 19 veilige landen. Wat betekent dat Nederland veel meer landen als veilig beschouwt dan andere Europese landen. Duitsland en Zweden hebben met 8 veilige landen ruim de helft minder landen op hun lijst.
Nederland heeft na Oostenrijk de langste lijst van Europa, met 19 veilige landen. Wat betekent dat Nederland veel meer landen als veilig beschouwt dan andere Europese landen. Duitsland en Zweden hebben met 8 veilige landen ruim de helft minder landen op hun lijst.
Zijn veilige landen dan wel écht veilig?
Dat een land als veilig beschouwd wordt, betekent niet dat inwoners er ook daadwerkelijk veilig zijn. Neem bijvoorbeeld een politiek activist of een journalist in het Rifgebergte in Noord-Marokko, waar inwoners worden onderdrukt door de Marokkaanse autoriteiten. En Jamaica kan als land wel relatief stabiel zijn, maar lhbti+’ers lopen er gevaar: homoseksualiteit is bij wet verboden. Of een ander voorbeeld: een politieagent en zijn gezin uit kandidaat EU-lidstaat Albanië werden ernstig bedreigd omdat hij onderzoek deed naar een minister die verdacht wordt van corruptie en drugscriminaliteit. Sommige landen op de lijst zijn dus lang niet voor iedereen veilig.
Is de asielaanvraag van 'veiligelanders' kansloos?
‘Kansloze asielzoekers’, noemde Hubert Bruls, de voormalig voorzitter van het Veiligheidsberaad, de de groep mensen uit veilige landen. Maar is dat terecht? Niet echt. Als je als asielzoeker afkomstig bent uit een zogenoemd veilig land, zijn je kansen op asiel inderdaad klein. In 2023 deden in totaal 38.380 mensen een eerste asielaanvraag in Nederland. Van deze groep was 3 procent afkomstig uit landen die Nederland als veilig bestempelt, dat zijn 1160 mensen. Volgens recente cijfers mochten 10 daarvan blijven, nog eens 30 komen in aanmerking voor een andere procedure. Dat betekent dat voor 3,6 procent van de ‘veiligelanders’ geldt dat ze niet ‘kansloos’ zijn.
Het woord ‘kansloos’ is dan ook veel te generiek, vindt asieladvocaat Flip Schüller. “Je kunt niet zeggen dat mensen afkomstig uit landen op de ‘veiligelandenlijst’ per definitie kansloze asielzoekers zijn.” Volgens de advocaat gebeurt het ook regelmatig dat asiel wordt afgewezen terwijl later blijkt dat iemand er wel recht op heeft.
Het woord ‘kansloos’ is dan ook veel te generiek, vindt asieladvocaat Flip Schüller. “Je kunt niet zeggen dat mensen afkomstig uit landen op de ‘veiligelandenlijst’ per definitie kansloze asielzoekers zijn.” Volgens de advocaat gebeurt het ook regelmatig dat asiel wordt afgewezen terwijl later blijkt dat iemand er wel recht op heeft.
“'Veiligelanders' bezetten zo'n 3 procent van de bedden in de azc's
Schüller stond in 2021 een asielzoeker uit Mongolië bij, die als biseksuele trans man in zijn land van herkomst werd mishandeld en bedreigd. De asielaanvraag werd in 2019 afgewezen, omdat Mongolië op de lijst met veilige landen staat, maar de Raad van State oordeelde in hoger beroep dat de IND niet altijd de juiste, beschikbare bronnen gebruikt. De beoordeling voldeed daarmee niet aan de Europese richtlijnen en de man mocht alsnog blijven.
Komt het tekort aan opvang voor asielzoekers door de 'veiligelanders'?
In 2022 bezetten asielzoekers uit ‘veilige landen’ zo’n 3 procent van de bedden in de azc’s, schat het COA. De regering wil asielzoekers uit veilige landen het liefst sober opvangen, maar daarvoor zijn volgens het COA nog geen geschikte locaties gevonden. De asielprocedure van deze groep duurt korter dan die voor asielzoekers uit andere landen; in die versnelde procedure volgt meestal binnen enkele weken een afwijzing. Een asielzoeker mag daar nog tegen in beroep gaan, maar als dat ook – meestal binnen een paar weken – afgewezen wordt, dan moet iemand in principe binnen vier weken Nederland verlaten.
“Door steeds weer te bezuinigen bij de IND en COA zijn we op dit punt beland
Schüller: “Het is dus onzin dat zij de druk op opvanglocaties zouden kunnen verlichten. Die taak is echt aan gemeenten. De asielopvang in Nederland was manageable, maar er is gedurende drie kabinetten Rutte besloten om er niet in te investeren. Door steeds weer te bezuinigen bij de IND en COA, met het ministerie van Justitie en Veiligheid als opdrachtgever, zijn we op dit punt beland.”
Bij afwijzing van asiel moeten mensen uit veilige landen terug naar het land van herkomst, tenzij een land hen weigert terug te nemen. In dat geval moeten ze weg uit de opvang en belanden ze vaak in de illegaliteit, of vertrekken ze naar een ander land. Elders opnieuw asiel aanvragen heeft niet zoveel zin, want volgens de Dublinverordening is het land waar een asielzoeker voor het eerst het Schengengebied is binnengekomen, verantwoordelijk voor de asielprocedure. Een ‘nee’ in één Schengenland, betekent in principe ook ‘nee’ in de overige landen.
Bij afwijzing van asiel moeten mensen uit veilige landen terug naar het land van herkomst, tenzij een land hen weigert terug te nemen. In dat geval moeten ze weg uit de opvang en belanden ze vaak in de illegaliteit, of vertrekken ze naar een ander land. Elders opnieuw asiel aanvragen heeft niet zoveel zin, want volgens de Dublinverordening is het land waar een asielzoeker voor het eerst het Schengengebied is binnengekomen, verantwoordelijk voor de asielprocedure. Een ‘nee’ in één Schengenland, betekent in principe ook ‘nee’ in de overige landen.
Worden 'veiligelanders' anders behandeld?
Niet alleen wordt hun asielaanvraag sneller behandeld, ook werden ze tussen september 2020 en januari 2022 tijdens een pilot opgevangen op ‘sobere locaties’ in Ter Apel en Budel-Cranendonck. ‘Sober’ houdt in: verscherpt toezicht, sober ingerichte kamers en geen leefgeld. Het idee is dat een ‘streng regime’ asielzoekers uit veilige landen zou ontmoedigen een asielverzoek in te dienen.
Na deze pilot lukte het niet om andere gemeenten bereid te vinden voor opvang, waardoor ‘veiligelanders’ weer werden verspreid over opvanglocaties door heel Nederland. Het vorige kabinet gaf al aan te werken aan nieuwe sobere opvang- en aanmeldlocaties voor deze groep asielzoekers. Die moeten een ‘gevangenisachtig’ regime hebben, aldus voormalig staatsecretaris Eric van de Burg van Asiel.
Een eerdere versie van dit artikel verscheen op OneWorld.nl op 29 juli 2022.
Na deze pilot lukte het niet om andere gemeenten bereid te vinden voor opvang, waardoor ‘veiligelanders’ weer werden verspreid over opvanglocaties door heel Nederland. Het vorige kabinet gaf al aan te werken aan nieuwe sobere opvang- en aanmeldlocaties voor deze groep asielzoekers. Die moeten een ‘gevangenisachtig’ regime hebben, aldus voormalig staatsecretaris Eric van de Burg van Asiel.
Een eerdere versie van dit artikel verscheen op OneWorld.nl op 29 juli 2022.
Verder lezen?
Rechtvaardige journalistiek verdient een rechtvaardige prijs.
Maak jij OneWorld mogelijk?
Word abonnee
- Digitaal + magazine — € 8,00 / maand
- Alleen digitaal — € 6,00 / maand
Terugkerende klant? Klik hier om in te loggen
Heb je een waardebon? Klik hier om je code in te vullen
