Nederland stemde in de Europese operational committee voor het Afrikaanse Noodfonds tegen het toekennen van ontwikkelingshulp aan Eritrea. De reden: na het debat afgelopen zomer over de invloed van Eritrea in Nederland wilde de Kamer dat de regering verdere steun aan het Oost-Afrikaanse land zou staken. Vóór dit debat stond Nederland net als de rest van de lidstaten nog achter ontwikkelingshulp aan Eritrea. Kunnen we stellen dat Nederland als enige in de EU ‘wakker’ is geworden als het gaat om Eritrea?
Het Operational Committee stemde afgelopen december over uitgaven van het EU Emergency Trust Fund aan projecten die tot doel hebben om immigratie bij de wortels aan te pakken. Eén van de 11 projecten, ter waarde van 13 miljoen euro, moet de werkgelegenheid en ontwikkelingskansen in Eritrea bevorderen. In opdracht van minister Koenders (BuZa) en minister Ploumen (Ontwikkelingssamenwerking) stemde Nederland tegen de uitvoering van dit project. Een opmerkelijk signaal, want Nederland stond alleen in haar afwijzing van het plan (het project gaat zodoende gewoon door). Hoe dit te duiden?
Opmerkelijke tegenstem van Nederland
”Geruststellend,” vindt Europarlementariër Judith Sargentini, die zich onder meer bezighoudt met vluchtelingenbeleid en met de bevordering van democratie in Afrika. Want hiermee toont het ministerie dat het zich laat corrigeren door de Kamer en die beleidswijzging ook doorvoert in Brussel. “Dat zie je niet vaak, eerlijk gezegd.” Dit soort stemmingen worden zelden onder de aandacht gebracht omdat het opduikelen en doorspitten van de verslagen van Brusselse vergaderingen geen favoriete bezigheid is van, nou ja, wie dan ook. Medewerkers van Sargentini stuitten onlangs op de opmerkelijke tegenstem van Nederland. “Ik vraag me af of ze dit in de Tweede Kamer al weten,” aldus Sargentini.
De regering van Eritrea staat bekend als zeer dictatoriaal
De regering van Eritrea staat bekend als zeer dictatoriaal. Zo geldt er een verplichte, onbeperkte dienstplicht voor de gehele bevolking (oftewel: nationale dwangarbeid), zijn onafhankelijke media en onafhankelijke universiteiten verboden en is de politieke oppositie het zwijgen opgelegd. Een VN rapport getuigt van misdrijven tegen de menselijkheid, en Amnesty International stelt dat er van ‘rule of law’ simpelweg geen sprake is terwijl duizenden mensen zonder enige vorm van proces vastzitten. Geen wonder dus dat na Afghanistan en Syrië de meeste passagiers van opblaasbootjes op de Middellandse Zee uit Eritrea komen.
Maar ook binnen onze grenzen blijken Eritrese vluchtelingen niet te kunnen ontsnappen aan de greep van hun voormalige regering, zo bleek vorig jaar toen de invloed van Eritrea in Nederland ter sprake kwam. In juni werd een kamerdebat gehouden waarna minister Asscher (Sociale Zaken) en minister Koenders opdracht gaven voor verder onderzoek door de Universiteit van Tilburg. Hieruit blijkt dat de Eritrese gemeenschap grote intimidatie en druk ondergaat vanuit de ambassade en vanuit in Nederlandse tak van de in Eritrea regerende partij PFDJ. Ook Nederlandse critici van het regime worden geïntimideerd. Vanwege deze bevindingen neemt Nederland nu in Brussel stelling tegen verdere Europese steun aan het land.
Migratie voorkomen
De misstanden op regeringsniveau ten spijt, gaat het ontzeggen van ontwikkelingshulp aan een bevolking in nood niet een stap te ver? Immers, het betreffende project moet juist gewone burgers werk- en ontwikkelingskansen bieden. “Ik zou dat anders zien,” zegt Sargentini. Ten eerste: het idee dat mensen Eritrea ontvluchten vanwege een gebrek aan werkgelegenheid in het land is een “flagrante inschattingsfout”, aldus de Europarlementariër. En aangezien het project waarvoor werd gestemd als hoofddoel heeft om migratie te voorkomen, is een nee-stem niet zo gek.
Het idee dat mensen Eritrea ontvluchten vanwege een gebrek aan werkgelegenheid in het land is een “flagrante inschattingsfout”
Bovendien, legt Sargentini uit, je kunt in Eritrea eigenlijk geen hulp bieden zonder dat het langs de regering gaat. En dat is problematisch omdat de regering onberekenbaar is. “Bij president Isaias Afewerki van Eritrea is het moeilijk te zien ‘what makes him tick’. Dat is anders dan bij iemand als president Mugabe van Zimbabwe: they’re in it for the money. Maar bij Afewerki is dat niet per se het geval; het is niet zo duidelijk wat hij wil. Daarom is het heel lastig om te zeggen wat de impact zal zijn van een ontwikkelingsproject.”
'Samenwerking met de regering onmogelijk'
Eerder werd in Nederlandse media bericht dat de Europese Commissie 200 miljoen zou hebben gegeven aan Eritrea om migratie te voorkomen. Een wrang idee, zeker omdat aan de grens een shoot-to-kill beleid zou gelden, zoals Mirjam van Reisen eerder betoogde aan de hand van getuigenissen van vluchtelingen. Maar die berichtgeving over een gift van 200 miljoen is incorrect, zegt Sargentini. “Die 200 miljoen is gereserveerd voor ontwikkelingssamenwerking met Eritrea. Je kunt er donder op zeggen dat dit bedrag grotendeels op de plank zal blijven liggen, net zoals het grootste gedeelte van het bedrag dat in het vorige vijf-jaren-plan voor Eritrea was gereserveerd. In de praktijk blijkt samenwerking met de regering namelijk onmogelijk.”
Moeten we onze helpende handen dan maar helemaal van Eritrea af trekken, of is er iets wat we nog wel kunnen doen voor een bevolking die te kampen heeft met droogte, honger en onderdrukking? Sargentini: “In het verleden heb ik me gericht op de toegang tot water. Je kunt het dan zijdelings wel over mensenrechten hebben, maar de watervoorziening is politiek aanzienlijk minder gevoelig dan bijvoorbeeld vrijheid van pers of van religieuze overtuiging. Ik ben ervoor om altijd te blijven proberen contact te zoeken.”
