Afgelopen donderdag vond in Genève een grote demonstratie plaats met meer dan 16.000 Eritreeërs; zij kwamen uit heel Europa naar Genève toe, en ook uit Kenya, Australië, Canada en de Verenigde Staten. Ze betuigden steun aan de VN onderzoekscommissie en wilden hun stem laten horen. Ze riepen om sancties en vroegen internationale steun voor de berechting van de President en zijn handlangers. De demonstratie werd geleid door de kerkelijke afgevaardigden van alle religieuse denominaties in Eritrea. In de vluchtelingenkampen in Ethiopië werd ook gedemonstreerd om steun te betuigen aan de VN onderzoekscommissie.
Achtervolgd
Tijdens de voorbereiding van de demonstratie in Genève werden twee mensenrechtenactivisten achtervolgd en zwaar bedreigd. De politie moest hen ontzetten en verrichtte arrestaties. De voorzitter van de VN mensenrechtencommissie heeft de internationale gemeenschap gewaarschuwd niet naief te zijn. Tijdens een persconferentie stelde hij droog vast dat de cappucino in de mooie Art Deco architectuur van Asmara wellicht lekker kan smaken, maar gaf aan dat de martelingen daar niet plaats vinden. De ondergrondse holen en gevangenissen waar veel Eritrese burgers gevangen worden gehouden blijven ontoegankelijk en aan het publiek onttrokken.
De Eritrese dictatuur voert een nieuw beleid om diplomatiek de banden aan te halen, ondersteund door een internationale PR campagne. Dit kan echter niet verhullen dat Eritreeërs in grote getale en op steeds jongere leeftijd het schrikbewind proberen te ontvluchten. Hoewel de vluchtelingen in Europa en elders in de gaten gehouden worden, verbergen velen niet langer hun wanhoop en spreken ze zich in toenemende mate uit over de realiteit in Eritrea. Bij de demonstratie werden slogans geroepen als “Down Down Dictator” en “Esayas to ICC”, in verwijzing naar de bevindingen dat er misdaden tegen de menselijkheid worden gepleegd in Eritrea en dat deze voortduren.
Lovenswaardig
Deze realiteit wordt nog steeds niet altijd goed begrepen. De Nederlandse Minister Hennis-Plasschaert verdedigde onlangs in het Europees Parlement namen de Europese Raad van Ministers het plan om Eritrea € 200 miljoen toe te kennen. Naast deze steun worden door Europa ook fondsen vrij gemaakt voor migratiesamenwerking met Eritrea. De Minister gaf drie redenen waarom hulp verdedigbaar was:
- armoedebestrijding;
- aanpak migratie;
- geopolitieke belangen.
Deze doelstellingen zijn lovenswaardig, maar gaan voorbij aan de realiteit in Eritrea. Waarom?
Armoedebestrijding
Armoedebestrijding in Eritrea is onmogelijk omdat het land doelgericht door de dictatuur in een permanente staat van extreme armoede wordt gehouden. Toen Eritrea in 1993 onafhankelijk werd, was het de hoop van Afrika. Gelegen aan de Rode Zee, met twee natuurlijke havens, een diversiteit aan mineralen, waaronder goud, en met een kader dat goede scholing en opleiding had genoten, waren de verwachtingen hoog gespannen. In 2001 greep President Esayas Afewerki de absolute macht, zette de grondwet en het parlement buiten werking, arresteerde kabinetsministers en journalisten. Iedereen die niet loyaal was aan het regime werd vast gezet zonder vorm van proces. Er werd een algehele ongelimiteerde nationale dienstplicht ingesteld. De universiteit werd gesloten. Alle opleidingen werden onder het leger gesteld. Volgens schattingen van de VN leven momenteel 300.000 tot 400.000 mensen in slavernij. Het land wordt doelbewust verarmd.
Aanpak migratie
Hulp bemoeilijkt migratiebestrijding. Eritreeërs vormen de tweede groep vluchtelingen na de Syriërs. Het zijn geen economische migranten maar de vluchtelingen proberen te ontkomen aan de ijzeren greep van President Esayas Afewerki. Vluchten betekent een hachelijke onderneming. Velen overleven het niet. Eritrea voert een shoot-to-kill beleid waarbij de militairen op eigen burgers schieten bij pogingen de grens over te steken. In Soedan worden de vluchtelingen achtervolgd door Eritrese en Soedanese veiligheidsdiensten. In Lybië is een schrijnende situatie waar vluchtelingen in de greep komen van mensenhandelaars, en hoge losgelden moeten betalen om vrij te komen.
Tussen de mensenhandelaars bevinden zich volgens diverse bronnen opvallend veel Eritreeërs. Eeerder publiceerde de VN uitgebreid over de manier waarop mensenhandel verbonden is aan het Eritrese bewind. Onderdeel van de hulp via Europese migratiefondsen zijn gericht op het versterken van de grenscontroles en de registraties. Zo krijgen de mensenhandelaars nog een duwtje in de rug. Ze werken nauw samen met de veiligheidsdiensten en grensbewaking in de regio. De vluchtelingen moeten steeds meer betalen om in veiligheid te blijven en de mensenhandelaars verdienen hier steeds beter aan. Meer vluchtelingen verkiezen de gevaarlijke tocht over de Middelandse Zee met de hoop dat ze dan veilig zijn en hun familie, die in de regio is achtergebleven, in veiligheid kunnen brengen.
Geopolitiek
Eritrea verzwakt de stabiliteit in de regio. De dictator, Esayas Afewerki, heeft jarenlang de veiligheid in de regio ondermijnd. In 2009 werden sancties ingesteld omdat Eritrea de terroristische organisatie Al Shabaab in Somalië steunde. De afgelopen jaren steunden Eritrea achtereenvolgens de Huthies, die Yemen binnenvielen (met hulp van Iran) en vervolgens werden Eritrese militairen ingezet om de Huthi opstand in Yemen te bestrijden (met hulp van Saudi Arabië). Afewerki mag dan een meesterstrateeg zijn, gevaarlijk is dit spel wel. Op dit moment kan een mogelijke oorlog tussen Eritrea en Ethiopie niet worden uitgesloten. Na recente gevechten bij de grens zijn de grenstroepen in opperste paraatheid gebracht. Een grondoorlog zou de veiligheid in het hele gebied in gevaar brengen.Het zou ook leiden tot honderdduizenden nieuwe vluchtelingen uit het grensgebied, waar vele Eritrese vluchtelingen momenteel verblijven in kampen.
Shoot-to-kill
Europa moet zuinig omgaan met haar hulp. Het verhaal uit Brussel was eerst een “carrot-and-stick” logica, waarbij de hulp als hefboom zou worden gebruikt om het shoot-to-kill te stoppen en de ongelimiteerde dienstplicht. Ondertussen zijn de hulpcontracten getekend en heeft Eritrea de voorwaarden netjes naast zich neer gelegd. Nu Europa van zins lijkt gewoon door te gaan met de hulp is het een wortel zonder stok beleid geworden.
Nederland heeft als Europees voorzitter een belangrijke verantwoordelijkheid om een realistisch beleid neer te zetten. Met Den Haag als internationale hoofdstad van Vrede en Gerechtigheid moet Nederland bepleiten dat de rechters zich nu uitlaten over de bevindingen van de speciale onderzoekscommissie. De VN heeft de namen doorgestuurd van al degenen die, volgens hen, betrokken zijn bij de misdaden tegen de menselijheid. Het internationaal strafhof moet deze betrokkenheid nu verder onderzoeken.
Schrikbewind met Nederlandse steun?
In de tussentijd zijn sancties nodig. Sancties zullen een positieve bijdrage leveren aan armoedebestrijding in Eritrea omdat het de wurgende greep van het schrikbewind op de gewone bevolking zal verzwakken. Dat geeft enige lucht aan de bevolking. Sancties zullen helpen bij het beperken van de migratiestroom uit Eritrea omdat het de giftige samenwerking tussen de dictatuur en mensenhandelaars zal ondermijnen – tenminste niet verder zal versterken. Sancties zullen ten slotte bijdragen aan regionale stabiliteit. Aangezien er geen enkele transparantie is in Eritrea, kan hulp een verschuiving mogelijk maken waarin meer fondsen worden vrij gemaakt voor versterking van het militaire apparaat. Dat zal leiden tot grotere instabiliteit en een oorlog met Ethiopië waarschijnlijker maken.
Donderdag is er een debat in de Tweede Kamer over de Europese steun aan Eritrea. Nederlandse politici nemen de signalen serieus dat de Europese hulp aan Eritrea averechts zullen kunnen werken. De hulp is noch in het belang van de Eritrese bevolking, noch in het belang van Nederland of Europa. Ondertussen bepraten Eritreeërs een gerucht dat de ronde doet, namelijk dat President Esayas dag en nacht een bemand volgetankt vliegtuig heeft klaar staan om onmiddellijk te kunnen vertrekken, mocht dat nodig zijn.
