Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld.
Word abonnee
Als de politie mij staande houdt, kun je er donder op zeggen dat dat niet is vanwege mijn witte huidskleur. Als ik ergens niet word aangenomen omdat ze bijvoorbeeld een vrouwen- of minderhedenquotum hanteren, kan ik bij talloze andere bedrijven in Nederland aankloppen en krijg ik juist het voordeel van de twijfel door mijn huidskleur. Als iemand niet met mij wil daten omdat ik wit ben, hoef ik maar een paar meter te lopen om iemand te vinden die mij af zal wijzen om redenen die niets met racialisering te maken hebben, maar met mijn gebrek aan fitheid.
Bovendien gebeurt die eventuele, incidentele slechte behandeling binnen een structuur waarin ik heb genoten van een leven lang voordelen die ik kreeg en krijg omdat ik wit ben. Dankzij de Nederlandse geschiedenis van kolonialisme hebben witte mensen als ik namelijk altijd een streepje voor. Wij worden automatisch gezien als ‘behorend in Nederland’ en op materieel gebied bezitten mensen die eruit zien als ik de overgrote meerderheid van het kapitaal en onroerend goed, opgebouwd over generaties aan voordelen en ongelijke behandeling.
Deze achtergrond verdwijnt niet omdat iemand me een keer uitscheldt voor bleekscheet of als ik een keer een baan niet krijg wegens positieve discriminatie.
“
Mensen die nog ontkennen dat de KKK racistisch is, komen razendsnel met ‘omgekeerd racisme'
Daarom moeten we eindelijk eens stoppen met de hardnekkige discussie over ‘omgekeerd racisme’. Het belachelijke idee dat je in Nederland racistisch kunt zijn tegen witte mensen heeft voor eens en voor altijd afgedaan. ‘Omgekeerd racisme’ wordt alleen ingezet om af te leiden van daadwerkelijk bestaand racisme, als bliksemafleider van het werkelijke probleem. Wil je iets doen tegen de dominantie van witte mannen binnen de industrie/politiek/media/je lokale bakker? Omgekeerd racisme! Racisme is het probleem van witte mensen? Omgekeerd racisme! Mensen die nog zouden ontkennen dat de KKK racistisch is, weten de ‘omgekeerd racisme’-knop vliegensvlug te vinden.
Gesegregeerde hel
Eind mei was het de beurt aan schrijver en NRC-columnist Tommy Wieringa om dat idee weer te verspreiden. ‘Oud en wit. Twee diskwalificaties in één klap’, schreef hij. Een jonge vrouw had tegen iemand gezegd: ‘Jij bent een oude witte man, jij bent af’ en Wieringa kon het niet verkroppen dat ’s mans autoriteit zo werd aangetast. Alsof oude witte mannen niet veruit de meeste machtsposities in dit land bezetten.
NRC-columnist Aylin Bilic deed er nog een schepje bovenop: er is een ‘kruistocht’ gaande tegen de oude witte man. ‘Het discrimineren van de witte man is het verbale niveau al lang ontstegen. De witte man wordt in het dagelijks leven gepakt waar het maar kan.’ En toen NRC-redacteur Sabrine Ingabire beweerde dat zwarte mensen beter zouden zijn in het interviewen van zwarte mensen, omdat zij simpelweg hun levenservaring beter begrijpen, was medialand te klein. Arjen van Veelen noemde het stuk ‘zuiver racisme’ en Trouw-columnist Sylvain Ephimenco (die eerder het begrip ‘zwart privilege’ verzon) sprak van een ‘gesegregeerde hel’. De witte man zou zomaar eens niet de beste persoon zijn om iets te doen, zeg.
“
Het mondjesmaat toepassen van positieve discriminatie komt vooral ten goede aan witte vrouwen
Als een witte man ‘witte man’ noemen al onderdrukking is, dan moet het een gigantisch onrecht zijn om te suggereren dat het misschien ook eens een idee is om in een bedrijf of de politiek ook vrouwen of mensen van kleur aan te nemen. Het is natuurlijk vreselijk om gemiddeld 35.800 euro per jaar te verdienen als werkende met Nederlandse achtergrond, tegenover 28.700 euro voor werkenden met niet-westerse migratieachtergrond (cijfers: CBS).
Het moet toch onbestaanbaar moeilijk zijn om als witte man te weten dat elf van de 150 zetels in de Tweede Kamer door mensen van kleur bezet worden, waarvan welgeteld nul door zwarte mensen. Het kan toch niet dat ons kabinet uit veertien witte mannen en elf witte vrouwen bestaat; dat zijn dramatische cijfers voor de witte man.
Onzin, natuurlijk. Uit alle onderzoeken blijkt dat witte Nederlanders als groep worden voorgetrokken bij sollicitaties, bij het zoeken naar woningen en bij profilering door de politie. Het mondjesmaat toepassen van vormen van positieve discriminatie gebeurt in heel beperkte mate en komt vooral ten goede aan witte vrouwen. Daar komt bij dat emancipatiemaatregelen die met veel bombarie worden aangekondigd in de praktijk vaak amper navolging krijgen. Zo was er veel ophef over de diversiteitscommissie aan de Universiteit van Amsterdam, ingesteld om te onderzoeken hoe de UvA een meer sociaal rechtvaardige omgeving kan creëren.
“
Van structurele achterstelling van witte mensen of witte mannen is op geen enkele wijze sprake
Maar vier jaar later is er met de aanbevelingen van die commissie zo goed als niets gedaan: er is geen meldpunt discriminatie ingesteld, er worden geen zichtbare aantallen bijgehouden, er is niemand publiekelijk verantwoordelijk gehouden voor (het gebrek aan) voortgang. Er is een diversiteitscommissie, maar er lijkt weinig mee te gebeuren buiten het op aanvraag organiseren van workshops. Eenzelfde patroon zien we elders: er was veel te doen over diversiteit en
racisme binnen de politie, maar als puntje bij paaltje komt, zijn het de klokkenluiders die vertrekken en de plegers van racisme die amper bestraft worden.
Ongelijk machtssysteem
Van structurele achterstelling van witte mensen of witte mannen is dan ook op geen enkele wijze sprake. Het kan in theorie wel zo zijn dat iemand in een individuele situatie slechter behandeld wordt omdat die persoon wit is, bijvoorbeeld bij een bedrijf dat een voorkeursbeleid hanteert. Maar incidentele slechte behandeling is niet hetzelfde als structureel racisme.
Om de Amerikaanse burgerrechtenactivist Kwame Ture te citeren: ‘If a white man wants to lynch me, that’s his problem. If he’s got the power to lynch me, that’s my problem. Racism is not a question of attitude; it’s a question of power.’ Racisme gaat dus niet zozeer om kleur, maar om een ongelijk machtssysteem. Een zwart persoon die witte mensen haat bestaat, maar dat betekent in de praktijk heel weinig voor de levens van witte mensen. Er is namelijk geen machtssysteem dat iets structureels met die haat doet.
“
Om omgekeerd racisme mogelijk te maken, hoef je alleen maar met tijdmachine naar voordat Europa de wereld koloniseerde
Dat is het verschil tussen incidentele, individuele discriminatie en racisme. Iedereen kan iemand om allerlei redenen niet mogen. Maar witte mensen als groep staan bovenaan de maatschappelijke ladder in Nederland; de mogelijke individuele haat van een ander of zelfs de structurele haat van groepen zonder diezelfde macht verandert daar weinig aan. Er is geen systeem dat witte mensen het leven moeilijker maakt dan dat van mensen van kleur. Er is geen cultuur die witte Nederlanders als minder waardevol behandelt dan zwarte Nederlanders.
Zoals komiek Aamer Rahman zegt: ‘Om omgekeerd racisme mogelijk te maken, hoef je alleen maar een tijdmachine te gebruiken, terug te gaan naar voordat Europa de wereld koloniseerde, en dan de rest van de wereld Europa te laten koloniseren, hun inwoners tot slaaf te maken en een wereldwijde raciale hiërarchie te creëren met witte mensen onderaan de ladder. Veel succes!’.
“
Een kleurenblinde samenleving kan raciale ongelijkheden niet eens zien, laat staan ze bevechten
Racisme is dus systematisch: het gaat niet alleen om een paar extreemrechtse individuen, maar om een maatschappij die een groep mensen als minderwaardig behandelt op basis van een raciale hiërarchie die vaak impliciet wordt gelaten. Hoe bestrijden we dat idee van omgekeerd racisme dan adequaat? Nou, in elk geval niet met een andere mythe: kleurenblindheid. Zogenaamd kleurenblinde, neutrale wetten bestendigen bestaande ongelijkheden, in plaats van ze te bestrijden.
“
Gezichtsbedekking is voor ‘iedereen’ verboden, maar de wet raakt alleen vrouwen in nikab
In het zuiden van de Verenigde Staten heeft geen enkele staat het zwarte mensen na het einde van slavernij verboden om te stemmen. In plaats daarvan werd het zwarte mensen door gewelddadige terreur, bedreigingen en selectieve toepassing van ogenschijnlijk neutrale wetten onmogelijk gemaakt om te stemmen. In Nederland is het ‘iedereen’ verboden om met gezichtsbedekking over straat te gaan, maar de wet raakt toch echt alleen vrouwen in nikab. De over generaties opgebouwde verschillen in vermogen, welvaart en toegang tot de arbeidsmarkt gaan niet verdwijnen door op de neutraliteit van de wet te wijzen.
Daarom zijn oplossingen als quota noodzakelijk om racisme op te lossen. Want een kleurenblinde samenleving kan raciale ongelijkheden niet eens zien, laat staan ze bevechten. Een kleurenblinde samenleving ziet niet dat het kabinet uit alleen maar witte mensen bestaat en zou iemand die dat wel ziet en benoemt misschien zelfs van omgekeerd racisme betichten.
