Nee, vluchtelingen laten niet ‘heel veel’ familie overkomen

In Op1 uitte minister Yeşilgöz-Zegerius zaterdagavond haar bezorgdheid over het ‘stapelen’ van gezinsherenigingsprocedures: vluchtelingen zouden gezinsleden laten overkomen die op hun beurt weer andere familieleden laten overkomen, die op hun beurt ook weer hetzelfde zouden doen, et cetera.

De demissionaire VVD-minister van Justitie en Veiligheid wekte voor kijkers de indruk dat hele families op deze manier door steeds weer gezinshereniging aan te vragen naar Nederland kunnen komen. En dat het beschermen van één vluchteling zou betekenen dat er misschien wel tientallen anderen volgen. Maar dat is fictie.

Eindeloos ‘stapelen’ is fictie

VluchtelingenWerk Nederland begeleidt bijna alle gezinsherenigingsprocedures van vluchtelingen. Wij volgen met verbazing de discussie over het oplossen van een theoretisch probleem dat in de praktijk nauwelijks voorkomt. We vrezen dat dit onderwerp een terugkerend thema zal worden in de al zeer gepolariseerde discussie over het asielbeleid. Daarom leggen we uit hoe het wel zit.

Het komt om te beginnen zelden voor dat er sprake is van ook maar één stapeling. Het gaat dan om de situatie waarin een nagereisd gezinslid nog recht blijkt te hebben op hereniging met een ander eigen gezinslid. Hoewel we niet kunnen uitsluiten dat na één incidentele stapeling nóg een stapeling heeft plaatsgevonden, achten we de het onwaarschijnlijk. Dat dit ‘heel veel’ gebeurt verwijzen we dan ook naar het rijk der fabelen.

Dat ‘stapelingen’ in theorie mogelijk zijn, betekent niet dat ze praktisch realistisch zijn. Voor één ‘stapeling’ moet iemand namelijk eerst een asielprocedure doorlopen, daarna een gezinsherenigingsprocedure. De gezinsleden die dan naar Nederland mogen komen, moeten op hun beurt zelf een asielverzoek doen, de procedure doorlopen, gezinshereniging voor anderen aanvragen en ook díe procedure met succes doorlopen. Met de huidige beslistermijnen en beslispraktijk kan de tijd die nodig is voor slechts één stapeling oplopen tot zes jaar.

Een ‘tweestatussenstelsel’, wat de VVD voorstelde, zou het mogelijk maken om de gezinshereniging van oorlogsvluchtelingen voor twee jaar te vertragen. Op dit moment loopt de wachttijd van asielverzoek tot gezinshereniging al snel op tot drie jaar. Het stapelen van gezinshereniging zou nu ook al een veelvoud van die tijd kosten. Bovendien blijft Nederland ook bij tweestatusstelsel gebonden aan artikel 8 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (het recht op ‘eerbiediging van privé-, familie- en gezinsleven’) en zouden de incidentele herenigingen met familieleden buiten het kerngezin nog steeds mogelijk zijn.

Familie buiten kerngezin ís al uitgesloten van nareisbeleid

Het gezinsherenigingsbeleid voor vluchtelingen geldt alleen voor kerngezinsleden. Dat zijn ouders en thuiswonende kinderen onder de 25. Opa’s en oma’s of ooms en tantes vallen hierbuiten. In bijzonder schrijnende omstandigheden kan een asielzoekers zelf, met een advocaat, een speciale procedure starten voor familieleden buiten het kerngezin. De regels hiervoor zijn alleen erg streng en de bewijslast zo hoog dat de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) zo’n verzoek in de praktijk zelden inwilligt. Ook zonder ‘stapeling’ komt hereniging met gezinsleden buiten het kerngezin dus erg weinig voor, en het gaat dan om uitzonderlijk schrijnende omstandigheden.

Een ingrijpende stelselwijziging met grote nadelige gevolgen voor de uitvoerbaarheid van het asielsysteem staat niet in verhouding tot het ‘probleem’ van ‘gestapelde gezinshereniging’. Er zouden tientallen wetswijzigingen voor nodig zijn, en een groot deel van de theoretische mogelijkheden die er nu zijn, blijven ook in een tweestatusstelsel bestaan.

Omdat het om een kleine groep gaat weten we de exacte omvang niet. Maar we achten het waarschijnlijk dat het fenomeen ‘stapeling’ jaarlijks in totaal slechts tientallen nareizende gezinsleden betreft. In de bredere context van het gesprek over migratie gaat het over honderdduizenden migranten op jaarbasis waarvan asielzoekers slechts een klein deel zijn. Het aantal gezinsleden dat via ‘stapeling’ naar Nederland komt is in dat licht verwaarloosbaar. Dit maakt in onze ogen niet alleen de beoogde stelselwijziging, maar ook de discussie over dit fenomeen zelf volstrekt onnodig.