“Colorisme wordt vaak beschreven als een hiërarchie van huidskleur, maar is eigenlijk een hiërarchie van alle uiterlijke kenmerken. En in die hiërarchie staat het eurocentrische schoonheidsideaal op de eerste plaats. Dan hebben we het dus over huidskleur, kroes of steil haar, hoe breed je neus is, je kaaklijn, enzovoorts.
“We delen de beteren in op basis van wie het dichtst bij wit komt
“Overal waar het Westen invloed heeft, vind je colorisme
“Ja. Ik zeg dan ook liever dat het een thema is in gemeenschappen van kleur. Colorisme is wijdverspreid: je vindt het in China, in India, zelfs in Ethiopië, een land dat nooit gekoloniseerd is geweest. Overal waar het Westen invloed heeft, vind je colorisme.”
Hoe wordt colorisme in Nederland besproken?
“Yaba Blay, schrijver en universitair docent African Studies aan de Amerikaanse Drexel University, vertelde me over onderzoek naar colorisme, dat voornamelijk in de VS en in Engeland is uitgevoerd. Die onderzoeken wijzen uit dat colorisme onder meer invloed heeft op kansen op de arbeidsmarkt en op succesvolle relaties. Zo werkt dat dus door. Doordat zulk onderzoek in Nederland nauwelijks is gedaan, missen we hier de feiten en de woorden om dit onderwerp effectief aan te kaarten.”
“We worden allemaal opgevoed door onze ouders, docenten, de maatschappij… Een deel van die opvoeding bestaat uit wat mensen zeggen, maar een groot deel is ook non-verbaal: wat mensen doen en de beelden die we zien. Beelden op tv, op social media, in reclamefolders, kinderboeken. Er zijn zwarte ouders die tegen hun kinderen zeggen: ‘Je bent zo mooi.’ Maar als diezelfde ouders hun huid bleken, of nooit hun natuurlijke haar laten zien, wat communiceren ze dan eigenlijk?
“Ik wil de pijn die colorisme teweegbrengt, bespreekbaar maken
In je documentaire richt je je met name op kinderen en hoe zij colorisme op zichzelf betrekken. Verbaasde het je dat sommige meisjes aangeven lichter te willen zijn?
“Nee. Ik ben zelf natuurlijk ook een klein zwart meisje geweest. Maar hoewel ik niet anders verwacht had, emotioneerde het me toch enorm om in de lichaamstaal en de woorden van zwarte meisjes te zien dat zij zichzelf vanwege hun huidskleur als minder beschouwen. Zwarte vrouwen hebben al een ongelijke startpositie in deze samenleving, en dan zien deze kinderen zichzelf ook nog als minder. Een dubbele last die ze moeten dragen. Dat doet me heel veel.
“Ook mijn neefjes, die opgegroeid zijn met zwarte vrouwen, bleken een ‘voorkeur’ voor lichtere vrouwen te hebben
De koloniale sporen zitten heel diep. We zijn onbewust onbekwaam, en we moeten eerst bewust onbekwaam worden. Die romantische voorkeur bijvoorbeeld: we moeten ons bewust worden van hoe die door de samenleving gevormd wordt. Op wie je valt, hoe licht ze (moeten) zijn – dat heeft óók weer invloed op hoe wij de samenleving vormgeven. Als je sollicitanten voor je hebt, en je hebt een voorkeur voor een lichtere huidskleur, wie kies je dan eerder voor je team? Dit gaat verder dan partnerkeuze.”
“Op een paar rollen na was de volledige cast lichtgekleurd in deze klassieker van Alice Walker, die juist gáát over colorisme. Ik wilde daar al eerder iets mee doen. Dat was extra ingewikkeld omdat Jeannine La Rose, iemand van wie ik veel houd, er ook in speelde. Maar we zijn nu eenmaal met zijn allen deel van dit systeem. Door een documentaire te maken, kon ik het benaderen op de manier die het beste bij mij past: van het persoonlijke naar het maatschappelijke. Die casting is exemplarisch voor wat ik en anderen intuïtief ons hele leven al weten. In gesprek met Jeannine herkende zij dat ook. Toen ze erover na ging denken, kwam ze op voorbeelden van colorisme waar zijzelf getuige van was geweest. Zoals een tripje naar Parijs met een donkergetinte vriendin, die daar anders behandeld werd dan zijzelf.”
Anti-colorisme zou ook consequenties hebben voor lichtgetinte zwarte mensen: dat ook zij ruimte af moeten staan voor donkergetinte zwarte mensen. Hoe zie jij dat?
“Ook mijn lichtgetinte zwarte zusters zeggen dat het goed is om hierover te spreken. Het is echt niet zo dat door mijn documentaire het systeem van racisme en colorisme ontmanteld wordt en hoofdredacteuren of producenten vanaf nu alleen nog donkergetinte zwarte vrouwen aannemen. Zo snel gaat dat niet. Ook in de VS, waar colorisme veel meer wordt besproken, wordt Nina Simone in een film over haar leven nog gespeeld door een lichtgetinte zwarte vrouw. Voor die rol werd haar huid bruiner gemaakt, en haar neus breder! Zo zijn er nog talloze voorbeelden. Maar soms zie je ook een lichtgetinte zwarte actrice een rol afstaan, als de huidskleur van het personage van belang is voor het verhaal. Zwarte mensen moeten zich er bewust van worden dat er ook onderling privileges bestaan op basis van huidskleur.”
“Hoe voed jij je kinderen op? Hebben zij jouw natuurlijke haar ooit gezien? Bleek je je huid?
“Mijn documentaire past in een golf van bewustwording over colorisme. Mensen zijn ermee bezig. Op de Black Achievement Awards werd erover gesproken, Pakhuis de Zwijger is bezig met een avond, Afromantic organiseert een filmavond over colorisme, en ik leid binnenkort een gesprek over het thema in het Amsterdamse Museum van Loon. Maar de meeste media zijn in witte handen, dus die veranderen niet zomaar.
“Vierhonderd jaar kolonialisme werkt door in hoe we naar onszelf kijken en elkaar benaderen
En dan niet om met het vingertje te wijzen, ‘jij bent fout’, maar om bewustzijn te ontwikkelen. Over hoe vierhonderd jaar kolonialisme doorwerkt in hoe we naar onszelf kijken en elkaar benaderen. Daarvoor heb ik hoop. Ik pleit voor meer liefde: omarm jezelf, leer kinderen zelfliefde en eigenwaarde. Leer ze dat onze geschiedenis niet bij slavernij begint.”
Dit artikel verscheen eerder op OneWorld op 7 november 2019.
Verder lezen?
Rechtvaardige journalistiek verdient een rechtvaardige prijs.
Maak jij OneWorld mogelijk?
Word abonnee
- Digitaal + magazine — € 8,00 / maand
- Alleen digitaal — € 6,00 / maand
