Ook met ‘energieplafond’ blijven half miljoen huishoudens kou lijden

Vorig jaar ging het volgens de onafhankelijke onderzoeksorganisatie TNO om ongeveer 550.000 huishoudens, zo’n 7 procent van het totaal. De schatting was toen dat, als gasprijzen zouden blijven stijgen (wat dus gebeurt), het binnen twee a drie jaar om 630.000 tot 700.000 energiearme huishoudens zou gaan. Mogelijk werd toen nog geen rekening gehouden met zó’n harde stijging als nu het geval is. Daardoor dreigen dus misschien nog veel meer huishoudens energiearm te worden. Officiële cijfers zijn er echter niet.

Maar al vóór deze prijsstijging kon een op de zeven huishoudens de energierekening niet betalen. Daarnaast verbruikten zo’n 140.000 huishoudens minder energie dan ze zouden willen, door bijvoorbeeld de verwarming lager te zetten of geen warm eten te maken. Voor hen is nog eens 100 tot 150 euro per maand meer onoverkomelijk. Kelly Schwegler van de Amsterdamse wijkorganisatie !WOON heeft regelmatig huilende mensen aan de telefoon die direct in de problemen komen door de hoge prijzen. “Bijvoorbeeld een vrouw voor wie het voorschotbedrag hoger is dan haar uitkering.”

Senden houdt niet van de term ‘energiearm’. “Ik noem het liever wooncomfort-armoede. Dat is wat ik hier dagelijks ervaar.” Dat hij weinig middelen heeft om in zijn woning te investeren, zou volgens hem nog niet mogen betekenen dat hij en de medebewoners van zijn flat in de kou zitten. “Ik wil geriefelijk kunnen zijn in mijn eigen huis en niet vroeg naar bed moeten om kosten te besparen.” Hij probeert nu samen met zijn buren de woningcorporatie te bewegen de woningen beter te isoleren.

Feenstra komt geregeld schrijnende verhalen tegen, zoals van kinderen die maar één warme maaltijd per week krijgen, of koud moeten douchen. Zij denkt dat er een grote groep Nederlanders is die met de vaste lasten worstelt, maar niet wordt ondersteund. “Zij ontvangen misschien geen sociale uitkering, staan niet als ‘arm’ op de radar van de overheid, maar zitten wel in de knel met hun energierekening.”

Ook nu zijn er plannen om mensen die hun energierekening niet kunnen betalen te helpen. Zo sleutelt het kabinet nog aan een noodfonds dat mensen die hun energierekening niet kunnen betalen bij moet staan. En in bijvoorbeeld Tilburg kun je extra inkomenssteun krijgen uit de bijzondere bijstand. De gemeente verwacht daar de komende maanden tientallen mensen mee te helpen.

Een onderzoeksteam van Europese wetenschappers dat energiearmoede onderzocht, constateerde dat in andere landen de overheid zelf tijdens corona nieuwe betalingstermijnen vaststelde. In Portugal konden huishoudens bijvoorbeeld in 12 maandelijkse termijnen hun ‘pandemierekening’ terugbetalen, en in sommige Latijns-Amerikaanse landen, zoals in Colombia of Peru, zelfs gedurende twee of drie jaar.

Na de grote prijsstijgingen van de afgelopen tijd voerden landen zoals Engeland, Spanje en Frankrijk prijsplafonds in. Nederland krijgt ook zo’n plafond, dat op 1 januari 2023 echt ingaat. Hoe hoog het plafond zal zijn is op het moment van schrijven nog onbekend, maar een gemiddeld huishouden moet er, volgens het kabinet, op jaarbasis 2280 euro mee besparen. Op 1 november gaat een voorstadium van het plafond in: dan worden termijnbedragen verlaagd.

!WOON stuurt ‘energiecoaches’ langs Amsterdamse voordeuren om advies te geven. Schwegler: “Dat zijn vrijwilligers uit de wijken, die op aanvraag langskomen om te kijken waarop kan worden bespaard.” Het gaat daarbij vaak om gedragsveranderingen. “Denk aan de thermostaat lager zetten of de gordijnen ’s nachts sluiten. Maar we bieden ook hulpmiddelen, zoals tochtstrips, radiatorfolie of ledlampjes. De coaches mogen een pakket hulpmiddelen ter waarde van 35 euro weggeven.”

Ook de experts waarschuwen dat energiearmoede niet alleen zit bij mensen met een kleine beurs en een hoge rekening, of in slecht geïsoleerde woningen die het moeten doen met verouderde, energievretende apparatuur. Ook een opvallend lage energierekening kan op problemen wijzen. Schwegler: “Onze energiecoaches komen in ijskoude huiskamers van mensen die de thermostaat niet eens aan durven te raken.”

Juist bewoners van (sociale) huurwoningen zoals Bakker en Senden kunnen de energietransitie in de portemonnee gaan voelen. Want naast de hoger energieprijs, staat ze ook nog een door de overheid verhoogde gasbelasting te wachten. Daar komt bij dat woningcorporaties in het kader van de energietransitie mogelijk duurzame renovaties doorvoeren die bewoners terugzien in een hogere huur. Feenstra: “Het gaat niet alleen om wíllen, mensen moeten ook mee kúnnen.”

Dit is een uitgebreid geüpdatete versie van een artikel dat eerder verscheen op OneWorld.nl op 25 mei 2021.