Opgesloten in een ‘vluchtelingenkamp’: Het asielsysteem op zijn kop

Deze ongeregistreerde groep kampte al langer met repressie, maar sinds zomer 2016 wil de Pakistaanse regering openlijk van hen af. Volgens Human Rights Watch gaat dat met intimidatie gepaard; bijvoorbeeld doordat de politie elke maand langskomt en mensen aanspoort weg te gaan. Binnen acht maanden verlieten 600.000 mensen hun huis.

Afghanistan en Pakistan hebben een getroebleerde relatie. Al sinds 2004, drie jaar nadat Amerikaanse soldaten Afghanistan binnenvielen en de Talibanregering omverwierpen, ontvangen de Taliban geld en wapens uit Pakistan. Bovendien blijkt uit tal van bronnen dat Pakistan een toevluchtsoord voor Talibanstrijders is geworden. Pakistan ontkent dit meestal stellig.

Ondertussen steeg het aantal Afghaanse vluchtelingen dat naar Europa vluchtte. De EU versterkte daarop de grenzen, waardoor mensen op de vlucht in moeilijke omstandigheden gestrand raakten.

Toen het Kalan eindelijk lukte van Turkije in Bulgarije te komen, nam de Bulgaarse grenspolitie hem gevangen en bracht hem naar een zogenaamd ‘closed camp’. In naam zijn dat vluchtelingenkampen, in de praktijk echter eerder gevangenissen: mensen mogen er niet uit. Soms worden ze enkele dagen of weken vastgehouden in de gesloten kampen, soms maandenlang. Bulgarije legitimeert het hun opsluiting door een misdrijf te maken de grens over te steken. Internationale organisaties hebben nauwelijks toegang tot deze kampen, en het heeft er alle schijn van dat de mensenrechten er regelmatig geschonden worden, doordat mensen er hygiëne, bewegingsvrijheid en voldoende gezond voedsel wordt ontzegd.

“Toen we in Servië waren zei mijn agent [mensensmokkelaar, red]: ‘Vandaag is je game naar Hongarije’, maar toen we de grens overgestoken waren, nam de grenspolitie ons mee en ontdekten  we dat we in Roemenië zaten. Omdat we meerderjarig zijn, zetten ook de Roemenen ons in een closed camp met 25 andere vluchtelingen.”

In het caféetje in Belgrado stond de muziek hard, allebei dronken we een cola, buiten scheen de warme lentezon. Kalan ademde hoog tijdens het spreken, zijn stem en handen trilden regelmatig.

Eindelijk was hij aangekomen, dacht hij. Maar in Parijs bleken al duizenden andere vluchtelingen te wachten op een asielregistratie en een plek in een opvangcentrum. Enorme tentenkampen onder snelwegen en aan de rand van de binnenstad werden zijn nieuwe omgeving. Twee maanden lang stond hij overal in de rij, en vond hij geen onderdak.

Sinds de revisie in 2013 – sindsdien heet het verdrag ‘Dublin-III’ – mogen vluchtelingen uitsluitend een aanvraag doen in het land waar zij de EU binnentraden. Door vingerafdrukken te registreren en alle asielambten toegang te geven tot de database ‘EURODAC’ waarin deze biometrische data is opgeslagen, controleren de lidstaten bij elke aanvraag of dit wel het eerste asielverzoek is, en zodoende ook welk land verantwoordelijk is voor de aanvrager. Die landen van binnenkomst krijgen per geregistreerde vluchteling een bedrag van de EU, ter leniging van de asielkosten.

Onder Dublin-III kan een land dat verantwoordelijk is gesteld, vragen om afgereisde vluchtelingen terug te sturen, maar zijn ze daartoe niet verplicht. Momenteel wordt over Dublin-IV onderhandeld; in dat verdrag worden landen waarschijnlijk verplicht gesteld een door de EU bepaald aantal asielaanvragen in behandeling te nemen (wat overigens niet wil zeggen dat die ook worden gehonoreerd).

In december belde Kalan: Bulgarije had laten weten hem terug te willen. Eind februari moet hij Frankrijk verlaten en naar Bulgarije gaan. Daar is de kans groot dat zijn aanvraag wordt afgewezen, en dan moet-ie terug naar Afghanistan – een land waar hij nog nooit heeft geleefd. Bijna twee jaar geleden heeft Kalan huis en haard verlaten, zestien maanden is hij onderweg geweest zonder dak boven zijn hoofd, en nog steeds is er geen licht aan het einde van de tunnel.