Opnieuw op de vlucht: eerst uit Afghanistan, nu uit Oekraïne

Na de val van Afghanistan bracht Safi zijn familie naar de Afghaanse hoofdstad Kabul, in de hoop dat zij daar veilig zouden zijn voor de Taliban. Zelf kon de legerofficier niet blijven; Afghanistan was te gevaarlijk voor hem geworden. Een vriend van hem had een kledingzaak in Oekraïne, maar bij de Oekraïense ambassade vroeg Safi verschillende keren tevergeefs om hulp.

Met hulp van familie en vrienden kon Safi uiteindelijk toch uit Afghanistan vluchten. “Via een vriend kon ik voor 1000 dollar een Iraans visum kopen”, legt hij uit. “Ik gebruikte het om via de Afghaanse provincie Herat naar de Iraanse stad Mashhad te reizen. Daarna reisde ik via Teheran door naar Turkije.”

Safi huurde een huis in de stad, een baan vinden lukte niet meteen. In tussentijd probeerde hij zijn familie te helpen Afghanistan te ontvluchten en naar Oekraïne te komen, maar zonder succes. Safi’s hele familie, die bestaat uit zijn vrouw, vier zonen, twee dochters en zijn broers, leeft nog steeds in gevaar onder het regime van de Taliban.

De reis naar de grens, ongeveer 750 kilometer ver, legden Safi en zijn vrienden in vier dagen af. Een deel met auto, een deel te voet, in ijskoud weer met hevige sneeuwbuien.

Eten was schaars, de koude temperaturen waren amper te harden. “Op weg naar de grens was er bijna geen eten. ’s Nachts was er geen enkele mogelijkheid om een beetje op te warmen. Vier nachten lang heb ik geen uur geslapen, ik was er belabberd aan toe.”

Op sommige momenten dacht Safi dat hij onderweg zou stranden, zo vertelt hij, tot hij uitgeput de Poolse grens bereikte. Daar zag hij duizenden andere Oekraïners die na een lange reis de grens probeerden over te steken. Eenmaal in Polen besloot de vijftiger verder te reizen, naar België. “Op verzoek van Afghaanse vrienden in België besloot ik om hier immigratiedocumenten te proberen bemachtigen”, zegt hij.

Ook Jahan verblijft nu in België, bij een vriend in Antwerpen. Hij vroeg verblijfspapieren aan bij de Belgische overheid. “Daarna ga ik proberen om mijn vrouw en dochters hierheen te halen, want het is erg moeilijk om gescheiden te leven van je familie.”

De 60-jarige Afghaan belt elke dag met zijn vrouw, die zich nog in Odessa bevindt. “De situatie verslechtert heel snel. Odessa wordt nog steeds belegerd door Russische troepen, dus mijn vrouw en dochters proberen zoveel mogelijk binnen te blijven. Maar het eten raakt op en nieuw voedsel komt de stad niet binnen. Veel gezinnen in de stad zitten al zonder eten.”

Of er ook Afghanen uit Oekraïne zijn bij de wachtenden aan het Klein Kasteeltje? Dat kan Willekens niet met zekerheid zeggen. “Op de nieuwssite Bruzz las ik wel het verhaal van een student uit Jemen die in Odessa studeerde en naar Brussel is gevlucht. Hij kan niet terug naar zijn thuisland omdat ook daar een oorlog aan de gang is. Wellicht zijn er veel studenten uit derde landen die in Oekraïne studeerden die het land ook moesten ontvluchten.”

Deze zogenaamde ‘derdelanders’, die niet de Oekraïense nationaliteit hebben en ook geen EU-burger zijn, willen graag tijdelijke bescherming in België. “Maar daar hebben ze geen recht op”, zegt Willekens. “Daarom moeten ze internationale bescherming aanvragen aan het Klein Kasteeltje, wat nu dus onbegonnen werk lijkt.”

Na de machtsovername door de Taliban in augustus 2021 was er een tijdelijke opschorting van beslissingen voor aanvragers uit Afghanistan. Dat hield in dat Afghaanse asielzoekers in de praktijk niet geweigerd werden en dat ze tijdelijk niet konden worden teruggestuurd naar hun land. Maar die opschorting is nu niet langer van toepassing.

“Bij Vluchtelingenwerk vrezen we dat dit zal leiden tot heel wat afgewezen asielaanvragen van Afghanen”, zegt Willekens. “Dat is heel lastig, want door de situatie in Afghanistan kunnen veel Afghanen niet terugkeren. Zo komen ze in een schemerzone terecht.”

Dit artikel verscheen oorspronkelijk op MO*.