Organisatoren slavernijherdenkingen: ‘Excuses koning niet genoeg’

Linda Nooitmeer: ‘Het koningshuis heeft goed verdiend aan de slavernij’

Linda Nooitmeer is voorzitter van het Nationaal instituut Nederlands slavernijverleden en erfenis (NiNsee)

Het Nationaal instituut Nederlands slavernijverleden en erfenis (NiNsee) werd in 2002 opgericht om de algemene kennis over de trans-Atlantische mensenhandel te vergroten met educatie en onderzoek. Het organiseert daarnaast de jaarlijkse slavernijherdenking en financiert het Keti Koti Festival in Amsterdam.

“Dit jaar is een jubileumjaar”, zegt NiNsee-voorzitter Linda Nooitmeer, “maar eigenlijk valt er niet echt iets te jubileren. De rechten van mensen met Afrikaanse roots worden nog steeds met voeten getreden in Suriname en het Caribische deel van het koninkrijk. In onze subsidieaanvraag aan het ministerie van OCW hebben wij ook aangegeven het Caribische deel van het koninkrijk bij de viering te betrekken.”

Nooitmeer is te spreken over de komst van de koning en de mogelijke excuses: “Excuses van de koning hebben een symbolische waarde waar je niet omheen kan, we zijn nu de stilte voorbij. Zeker gezien het rapport Slavernij en Staat wat net verschenen is en wat nog maar het tipje van de sluier is. Het koningshuis heeft goed verdiend aan de slavernij, dus een excuus is vrij logisch.”

Bovendien, vervolgt Nooitmeer: “Het maakt uit als leiders zich uitspreken in dit soort zaken. Je zag dat ook toen Rutte eindelijk toegaf dat zwarte piet een verwerpelijke karikatuur is. Het zette aan tot meer actie, waar men dacht nog tien jaar te kunnen wachten met het veranderen van zwarte piet. Institutioneel racisme staat nu op de agenda en dat zo’n uitspraak van Rutte zet mensen toch aan tot denken.”

Daar plukt het NiNsee ook de vruchten van bij de organisatie van herdenkingen: “Het NiNsee heeft 18 herdenkingscomités door het hele land en die hebben altijd heel hard moeten werken om aandacht te krijgen voor hun dossier. Nu benadert de burgemeester hen met de vraag: ‘Waarom doen wij niks met de herdenking’, een beetje de omgekeerde wereld maar het stemt wel goed.”

Artikel gaat verder na het kader.

Ivette Forster: ‘We kunnen nu pas praten over heling en herstel’

Ivette Forster organiseert sinds 1 juli 2009 het eerste Keti Koti Festival, in het Oosterpark in Amsterdam. Dit jaar vindt de herdenking plaats in het Oosterpark, en het festival op het Museumplein.

“Ik ben niet zo’n royaltyliefhebber, dus ik kan prima leven met de excuses van premier Rutte. Maar historisch gezien zijn excuses van de koning van belang, omdat ze erkennen en dat er een achterstelling van driehonderd jaar heeft plaatsgevonden. De koning is het hoogste gezag van Nederland. Excuses zijn jarenlang gebagatelliseerd, daarom is het belangrijk dat hij het slavernijverleden erkent. Anders is de reactie al snel: ‘Het is al zo lang geleden. Wat geweest is, is geweest.’

Na excuses kun je werken aan heling en herstel, en er vált nogal wat te helen en herstellen. Hoe dat er voor iedereen uit moet zien is iets waar we als gemeenschap samen over moeten praten en nadenken, daar komen we nu pas aan toe. Je moet eerst erkennen dat het heeft plaatsgevonden voor je eraan kan werken.

De komma van het excuus van Rutte was veelbetekenend, want hoe gaat herstel er volgens het kabinet uitzien? Het gaat niet om het uitkeren van een bepaald bedrag, maar herstel gaat nu eenmaal gepaard met geld, want alles kost geld. Ik denk dat op Suriname en de Caribische eilanden het meest moet gebeuren. Dat zijn plaats delict waar veel rotzooi en achterstand is achtergelaten.

De officiële nationale herdenking vindt plaats in het Oosterpark, en om te voorkomen dat het festival en de viering in het gedrang komen, is de viering naar Museumplein verplaatst. Iedereen is aan het barbecueën en de festiviteiten zijn al begonnen. Dat zou een waardige herdenking en de opening van het jubileumjaar in weg staan. Daarbij komt dat de politie als sinds jaar en dag klaagt dat het festival tegen de grenzen van het Oosterpark aanloopt. Dit jaar verwacht men ook extra aanloop omdat het een zaterdag is en de opening van het herdenkingsjaar. Er is veel meer geld uitgetrokken voor alle activiteiten dit jaar, ik struikel zowat over alles wat er plaatsvindt.”

Artikel gaat verder na het kader.

Muzikant en activist Rincho X: ‘Het koningshuis werd rijk door eeuwenlange uitbuiting van zwarte mensen’

Rincho X is muzikant en activist. Hij organiseert op 30 juni een herdenkingsconcert in het Concertgebouw in Amsterdam.

“Excuses van Willem-Alexander namens zijn familie zijn cruciaal, maar sorry zeggen is slechts een goede eerste stap. Excuses hebben pas betekenis als ze gepaard gaan met concrete acties van reparatie en herstel, niet alleen symbolische gebaren. Met herstelbetalingen erkent de koninklijke familie dat de rijkdom van het koningshuis is gebaseerd op de uitbuiting en afschuwelijke eeuwenlange ontmenselijking van zwarte mensen.”

Waar die herstelbetalingen aan besteed kunnen worden? “Ik vind investering in infrastructuur een krachtig instrument van herstel, we hebben het hier veel te weinig over. In gesprek met zwarte organisaties en de overheid gaat het al snel over meer geschiedenisonderwijs en pleintjes met namen van verzetsstrijders. Met infrastructuur bedoel ik toegang tot kwalitatief onderwijs, gezondheidszorg en huisvesting in gemeenschappen die historisch gezien zijn achtergesteld.”

Rincho X denkt dat meer mensen excuses van de koning op waarde zouden schatten. “Ik denk dat de meeste nazaten van tot slaaf gemaakte mensen een excuus van de koning als een belangrijke stap naar herstel en genezing zullen zien. Het kan een gevoel van erkenning bieden, mits het op de juiste manier gebeurt. Het getuigt van besef dat er schade is toegebracht aan zwarte mensen.”

Op 30 juni treedt Rincho X op in het Concertgebouw in Amsterdam met een herdenkingsconcert. In zijn werk maakt Rincho X gebruik van muziek om maatschappelijke thema’s aan te kaarten. Op 30 wordt bij het concert bijvoorbeeld de Tambu ten gehore gebracht, een muziekstijl die tot in de 20ste eeuw verboden werd door de koloniale overheid.

Barbara Esseboom: ‘De aandacht is goed, maar oppervlakkig’

Barbara Esseboom is voorzitter van het comité 30 juni-1juli in Arnhem. Ze is als onderzoeker betrokken bij het project ‘Sporen van de slavernij in Gelderland’.

“Dit is de derde keer dat we een herdenking organiseren in Arnhem en we hebben het er erg druk mee. In het eerste jaar kwamen er ongeveer honderd bezoekers op af, vorig jaar waren dat er al twee keer zoveel en ik verwacht dit jaar weer een verdubbeling naar vierhonderd bezoekers. Het is veel werk dat expertise en kennis vereist, er gaan eigenlijk te veel uren in zitten om het onbezoldigd naast je reguliere werk te doen.  We hebben weinig financiële middelen maar krijgen wel veel hulp van de gemeente Arnhem.

We krijgen veel positieve aandacht. Mensen willen samen met ons iets organiseren, zoals voetbaltoernooien. Gemeenten zijn nu bereid naar hun eigen slavernijverleden te kijken. Dit soort aandacht is goed maar blijft toch te veel aan de oppervlakte. Het is belangrijk dat er aandacht komt voor de doorwerking van slavernij. In 1863 is de slavernij afgeschaft, maar er kwam iets anders voor in de plaats zoals contractarbeid en later andere vormen van racisme tot aan de recente toeslagenaffaire.

Ik zou blij zijn met excuses van de koning. Ik vind alle vormen van erkenning goed omdat dat essentieel is in het helingsproces. Ik hoop dat we in de toekomst een structurele herdenking krijgen op hetzelfde tijdstip in het hele land net zoals de Dodenherdenking en dat 1 juli een nationale feestdag wordt gedragen door de Nederlandse overheid.”