Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld.
Word abonnee
Beste Tinkebell,
Je gaat er behoorlijk makkelijk van uit dat een toename van de wereldbevolking zal leiden tot dezelfde westerse consumptiepatronen. Je stelt de westerse levensstijl als uitgangspunt voor alle toekomstige situaties. Maar we zien landen in Afrika, Azië en Zuid-Amerika significante stappen nemen tegen klimaatontwrichting. Van het verbannen van plastic tasjes en ontmoediging van vleesconsumptie tot aan de sprong naar groene energie.
De effecten die een wereldbevolking van tien miljard mensen met zich mee zal brengen, zijn ons niet onbekend. Het zijn dezelfde effecten van een wereldbevolking van 7,6 miljard mensen, maar dan op grotere schaal. Overbevolking zou leiden tot een tekort aan ruimte en voedsel. Nederland heeft een enorme bevolkingsdichtheid, maar kan haar bevolking toch voeden. Afrikaanse landen komen bij lange na niet tot een dergelijke bevolkingsdichtheid noch landbouwproductie. Er is dan ook geen tekort aan ruimte of voedsel in de wereld; er is een tekort aan linkse progressieve ideologie, die een andere weg laat zien. Een weg zonder overconsumptie en marktmechanismen om groepen tegen elkaar uit te spelen.
Haalbaarheid
“
Het wereldgeboortecijfer is al gestabiliseerd rond 2,5 kind per moeder
Je slaat me om de oren met kritiek op mijn column: hoe deze gebaseerd is op hypothetische situaties, over hoe onhaalbaar die zijn en de foutieve conclusies die ik zou trekken. Maar terwijl ik blijkbaar niet pragmatisch en onrealistisch bezig ben, lees ik nergens over concrete effectieve maatregelen tegen ‘overbevolking’. Ik ken zulke maatregelen niet, laat staan dat ze ook voldoen aan de mensenrechtenverdragen. Toegang tot onderwijs en gezondheidszorg zijn automatische en natuurlijke dempers, maar het wereldgeboortecijfer is al gestabiliseerd rond 2,5 kind per moeder. Dus welke maatregelen kunnen de geboortes met één miljard of meer beperken, toch het minimum om enig effect te behalen?
“
Zouden we dan ook maar een leeftijdsstop op 50 jaar moeten invoeren?
Minder mensen betekent bovendien niet dat klimaatontwrichting opgelost zal worden. De logica is dat wanneer de wereldbevolking minder hard groeit, de totale CO2-uitstoot ook minder hard zal groeien. Dat klopt. Maar het effect is zo klein dat het hoogstens
vertragend zal werken. Met een miljard minder mensen in 2050, zal bijvoorbeeld
Earth Overshoot Day (de dag waarop we meer hebben verbruikt dan de aarde aan kan vullen) met dertig dagen uitgesteld worden. Je praat over rigoureuze mensenrecht-overschrijdende maatregelen, om dertig dagen te winnen. Dat is onhaalbaar, zowel theoretisch als praktisch. Hiermee halen we bij lange na het doel van het Parijse Klimaatakkoord van maximaal 2 graden opwarming niet. Laat staan het uiterst optimistisch doel van 1,5 graad.
Een ander effect van een dalend geboortecijfer is dat het bruto binnenlands product per hoofd zal stijgen. Het leidt ertoe dat families meer investeren in kinderen en dat het consumptiepatroon per individu stijgt. Zo is de CO2-winst die je zou willen behalen met bevolkingsbeperking alweer verdwenen. Een Frans onderzoek uit 2010 concludeerde dat de CO2-uitstoot van een familie mét kind en een familie zónder kind, praktisch hetzelfde was. De familie zonder kind stootte zelfs meer uit dan een familie met twee kinderen. Volgens hetzelfde onderzoek stoot een Frans persoon tussen de 50 en 59 jaar de meeste CO2 uit. Zouden we, op basis van dezelfde redenering, dan ook maar een leeftijdsstop op 50 jaar moeten invoeren?
“
Dit is uiteindelijk een ethische vraag: wie ben jij om te bepalen wie wel of geen kind mag krijgen?
Het klimaat is op een alarmerend tempo aan het ontwrichten, met ‘maar’ 7,6 miljard mensen. We hebben nog maar veertien jaar, met een slagingskans van 33 procent, om de temperatuur tot maximaal 1,5 graad te laten stijgen. We hebben niet de luxe om ons druk te maken over zaken die statistisch gezien weinig effect hebben op CO2-uitstoot. De ironie is dat we de kennis hebben om klimaatontwrichting op te lossen zonder bevolkingsbeperking in te zetten. We implementeren deze kennis alleen niet uit, vanwege de bestaande machtsstructuren en belangen. Maar het is natuurlijk makkelijker om de schuld toe te schuiven aan (toekomstige) mensen. Dit is uiteindelijk een ethische vraag: wie ben jij om te bepalen wie wel of geen kind mag krijgen?
Racisme en fascisme
In jouw stuk spreek je ook over hoe Nederlanders in ‘Fort Europa’ panisch reageren op enkele vluchtelingen. Je ziet daarmee een bevestiging dat men welvaart niet wil delen. Ik zie dit eerder als een bevestiging van oprukkende extreemrechtse politiek. Je hoeft niet ver te zoeken voor extreemrechtse uitspraken over hoe mensen van kleur de ‘westerse samenleving’ omver gaan werpen en de ‘witte mensen’ gaan ‘vervangen’. Je hebt geen groot analytisch vermogen nodig om te concluderen dat de discussie rondom overbevolking koren op de molen is voor extreemrechts. Als extreemrechts ziet dat zij bondgenoten tegen overbevolking heeft binnen de milieubeweging, zal zij die gebruiken als legitimatie voor de eigen ideologie. Uit eigen ervaringen binnen de milieubeweging weet ik dat daar voorstanders te vinden zijn van bevolkingsbeperking. Op die manier kan het goede werk van de milieubeweging gekaapt worden.
“
Mijn uitgangspunt is dat we óf iedereen redden, óf niemand redden
Uiteindelijk wijs je erop dat mensen nooit wenselijk gedrag vertonen. Maar klimaatontwrichting is zelf het resultaat van foutief menselijk gedrag, en daarmee is iedere oplossing die dat gedrag niet verandert, onvoldoende. Indien we ons dat niet realiseren en er geen rekening mee houden in ons beleid en in nieuwe maatregelen, dan zullen we klimaatontwrichting nooit tegenhouden. Je schrijft: “We gaan redden wat we voor onszelf kunnen redden. Met een grote reserve voor een hele kleine groep.”
Mijn uitgangspunt is dat we óf iedereen redden, óf niemand redden. Onze levens zijn niet méér waard dan de levens van anderen. Er is geen mensheid meer, indien alleen een kleine groep rijke mensen het zullen overleven. Laten we eerlijk zijn: mensen sterven nu al aan de gevolgen van klimaatontwrichting.
Alle bovenstaande punten leiden mij tot de conclusie dat overbevolking niet alleen een mythe is, maar dat die mythe schadelijk is, en bovendien een verspilling van energie. De mythe van overbevolking klampt zich vast aan overconsumptie en negeert daarmee de oorzaken en feiten. Klimaatontwrichting wordt veroorzaakt door kapitalisme, met overconsumptie als symptoom. Ik blijf strijdbaar voor een andere wereld, waarin we de oorzaak aanpakken.
