Een grote brand richtte eind december even de ogen van de wereld op het kamp. Honderden vluchtelingen vertrokken – zo’n 850 bleven, zonder elektriciteit, riolering en stromend water. De afgelopen maand dook de temperatuur in meerdere nachten zeker 10 graden onder nul. Tijdelijke legertenten met heaters bieden een minimale bescherming tegen het barre weer.
Agenten steken woningen in brand
“De politie wilde dat ik naar een kamp ga omdat ik minderjarig ben. Maar de kampen zijn niet goed, ik wil hier blijven
Het lijkt op een poging om de vluchtelingen te verjagen, of op zijn minst te dehumaniseren. “Het is onmenselijk, zoals ze ons behandelen”, verzucht Vahid. Toch blijft hij in de buurt: hij wil graag dicht bij de grens blijven, zodat hij snel naar zijn familie kan. Het kamp waar de agenten hem naartoe hadden willen sturen, ligt nog eens 60 kilometer verder van de grens.
Geweld aan de grens
“Als het kouder wordt, maakt de politie het vluchtelingen moeilijker door ze in een ijskoude rivier te duwen
Het steekt bij de Bosniërs dat de Europese Unie miljoenen aan grensbewaking uitgeeft, maar dat het blijkbaar niet lukt om menswaardige opvang voor de vluchtelingen te regelen. Op eigen kracht lukt dat het gedecentraliseerde land niet, door de veelheid aan autonome entiteiten en kantons1 waarvan de meeste simpelweg weigeren vluchtelingenkampen toe te staan.
Er is geen kant-en-klare definitie van een illegale pushback. Breed gezegd gaat het om maatregelen die landen nemen om vluchtelingen die de grens over zijn gestoken (direct) terug te dwingen. We kennen pushbacks voornamelijk van beelden van boten langs de Griekse of Italiaanse kust, die teruggesleept worden naar open zee. In dit verhaal gaat het om vluchtelingen die op Kroatisch grondgebied zijn aangekomen, maar niet te kans krijgen asiel aan te vragen – ondanks artikel 14 van de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens.
Uit de maandelijkse rapporten van de Danish Refugee Council blijkt dat er in 2020 ongeveer 16.000 illegale pushbacks plaatsvonden van Kroatië naar Bosnië. In 60 procent van de gevallen kwam daar geweld bij kijken.
Boetes voor wie vluchtelingen helpt
In supermarkten en andere winkels worden vluchtelingen geweigerd, net als bij banken, waardoor het voor vluchtelingen zelf niet mogelijk is geld af te halen. In sommige gevallen werpen inwoners van Bihać zich op als tussenpersoon, maar zij rekenen daar vaak hoge prijzen voor.
Een jaarlijks drama
“Als de sneeuw smelt, verslapt de aandacht. Zo gaat het al drie jaar
Hoewel Kroatië een EU-lidstaat is, maakt het (nog) geen deel uit van het Schengenverdrag2. Het ligt voor de hand dat het land met zijn strenge grensregime wil laten zien dat het de buitengrenzen van de EU kan beschermen. En in zekere zin wordt Kroatië daar ook voor beloond, zegt Campbell. “Terwijl wij rapporteren over mensenrechtenschendingen aan de grens, zette Kroatië een volgende stap in de onderhandeling voor toetreding tot Schengen. Door het bewaken van de EU-buitengrenzen wil Kroatië bewijzen het waard te zijn om lid te worden. Ze wijzen op wetten die hierover gaan, maar negeren de artikelen in deze wet die gaan over het recht op asiel.”
Duizenden op straat
Al is het de vraag hoelang dat zo blijft. “Nadat Lipa was afgebrand, hebben allerlei internationale organisaties zich teruggetrokken van die plek”, zegt Zlatan Kovačević van noodhulporganisatie SOS Bihać. “Ze lieten mensen gewoon verhongeren. Ze delen wel slaapzakken uit, maar wat heb je aan een slaapzak als je geen tent hebt? Dan kun je hem twee dagen gebruiken en dan heb je weer een nieuwe nodig!” SOS Bihać bestaat al sinds 1996 en geeft allerlei soorten noodhulp. “Als we pushbacks zien, dan gaan we eropaf. We geven de mensen eten, jassen, schoenen. Maar eerst praten we met ze, want op dat moment zijn ze bang en hebben ze psychologische hulp nodig.”
Dit bericht bekijken op Instagram
“Weet je wat ik wil zeggen tegen de EU? Neem je geld maar mee en ga weg”, zegt Kovačević geïrriteerd. “Geef het geld maar aan Frontex en bescherm die grenzen. En als de EU in een crisis komt, dan zullen mensen uit Bosnië, Pakistan en Afghanistan komen om jullie te helpen. Dan zullen jullie zien wat hulp vanuit het hart is.”
“Ze sloegen ons met stokken en gebruikten traangas. We zijn mensen, geen dieren
Enkele dagen later lijkt het geluk toch aan Vahids zijde. Hij is aangekomen in de Kroatische hoofdstad Zagreb, waar hij herenigd zal worden met zijn familie en vanwaar ze samen verder zullen trekken richting Duitsland. De kans dat hij gedeporteerd wordt, is hier een stuk kleiner dan in de bossen vlakbij de grens. Vahid is optimistisch: ‘Ik zei toch dat het me zou lukken!’ Of dit betekent dat er na ruim vier jaar een einde komt aan zijn bestaan als vluchteling moet nog blijken.
*De achternamen van Payman en Vahid zijn bij de redactie bekend.
- Na de Bosnische Burgeroorlog (1992-1995) werd Bosnië opgedeeld in twee entiteiten: de Federatie Bosnië en Herzegovina en Republika Srpska (niet te verwarren met buurland Servië). De Federatie is weer opgedeeld in kantons. Zowel de entiteiten als de kantons binnen de entiteiten hebben eigen ministeries met relatief veel autonomie. ↩︎
- Het Verdrag van Schengen is een afspraak van 26 Europese landen om op hun onderlinge grenzen geen personencontrole uit te voeren. ↩︎
Verder lezen?
Rechtvaardige journalistiek verdient een rechtvaardige prijs.
Maak jij OneWorld mogelijk?
Word abonnee
- Digitaal + magazine — € 8,00 / maand
- Alleen digitaal — € 6,00 / maand
