Tijdens de Onafhankelijkheidsdag marcheert het politiekorps en het leger door de straten. Beeld: Marjolein Koster
Mensenrechten

Schaduw over Onafhankelijkheidsdag Republika Srpska

Vorige week vierde de Servische Republiek haar Onafhankelijkheidsdag. Veel reden voor feest is er niet, want de afgelopen weken werden overschaduwd door protesten en een gewelddadig optreden van de politie.

Door 16 januari 2019
conflict democratie politiek protest Servische Republiek
Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld. Word abonnee
Precies een week geleden, op 9 januari, vierde Republika Srpska haar Onafhankelijkheidsdag. De ‘Servische Republiek’ is onderdeel van Bosnië-Herzegovina maar heeft een eigen bestuur. Volgens velen valt er echter weinig te vieren. De laatste weken staan namelijk in het teken van hevige repressie tegen een groep demonstranten die al maandenlang uitleg eist rond de dood van de 21-jarige David Dragičevic.

‘Leve Republika Srpska!’, roept de menigte langs de hoofdweg van Banja Luka, de hoofdstad van de Servische Republiek. Mannen van het politiekorps en leger marcheren voorbij. Het centrale punt van dit defilé op deze 9e januari is het Krajine-plein. Tot 25 december stond deze plek bekend als ‘Davids plein’, waar familie, vrienden en mensen vanuit heel Bosnië naartoe kwamen om steun te betuigen aan de beweging Pravda za Davida, ofwel ‘gerechtigheid voor David’. In maart vorig jaar werd het levenloze lichaam van David, die dan al een aantal dagen vermist is, gevonden in een beekje met laagstaand water. Verdrinking, zei de politie. David zou onder invloed van drugs zijn geweest, wat de verdrinking zou hebben veroorzaakt.

Een groep demonstranten eist al maandenlang uitleg rond de dood van de 21-jarige David Dragičevic.Beeld: Marjolein Koster
De persconferentie die volgt is zo onzorgvuldig en ongeloofwaardig, dat zich al snel een menigte schaart achter Davor Dragičević, de vader van David. De onafhankelijke onderzoeken en de autopsie die volgt bevestigen de vermoedens: David is niet verdronken, hij is door geweld om het leven gebracht. Dat de autoriteiten dit ontkennen is al reden om te vermoeden dat die iets met Davids dood te maken hebben, maar er zijn meer bewijzen. “Elk land heeft zijn eigen maffia, maar in Bosnië heeft de maffia een eigen land”, verklaart vader Davor. Waarom David is vermoord blijft onduidelijk. Om duidelijkheid te eisen demonstreren duizenden Bosniërs nu al maandenlang.

Gerechtigheid voor vermoorde jongens

“Dit plein moest natuurlijk leeg zijn voor de Onafhankelijkheidsdag”, zegt Marijana Pećanac, een van de actieve deelnemers van de Pravda-beweging. “25 december was een goede dag om het leeg te maken, aangezien de internationale gemeenschap dan kerst viert en allerlei instituten gesloten zijn.” Orthodoxe Serven vieren kerst echter niet op 25 december, maar op 7 januari. Dat kan een verklaring zijn voor het plotselinge optreden van de autoriteiten, die op die eerste kerstdag bijna ongezien voor de rest van de wereld tekeer konden gaan tegen de demonstranten. Sofija Grmusa, het buurmeisje van David, was als een van de eersten actief binnen de beweging. Zij werd, samen met Davor, in de ochtend van de 25e als eerste gearresteerd. “We zouden de veiligheid van Lukac in gevaar hebben gebracht”, zegt ze geïrriteerd. Ze rolt met haar ogen. Dragan Lukac is de minister van Binnenlandse Zaken en hij wordt door de betogers verantwoordelijk gehouden voor de dood van David.
Marijana Pećanac is een van de actieve deelnemers van de Pravda-beweging.Beeld: Marjolein Koster

Gewelddadig optreden

“

Als ze zien dat er een groep mensen stilstaat, worden we weggestuurd

De arrestaties van de leiders van de groep Pravda za Davida zouden de protesten moeten doen afnemen, maar het tegenovergestelde gebeurde. Mensen bleven boos en protesteerden alleen maar harder. Hier maakte de politie in de middag van 25 december met geweld een einde aan. Mensen werden zonder reden geslagen en tientallen mensen werden gearresteerd, onder wie journalisten en een politicus van de oppositie. Alle herinneringen, kaarsen, foto’s; het plein werd letterlijk schoongeveegd.

De eerste tekenen van een dictatoriaal leiderschap, noemen velen het. “Na twaalf uur werden we vrijgelaten”, zegt Sofija Grmusa. “Maar een paar dagen later ben ik voor de tweede keer gearresteerd. Ik zou te hard ‘Pravda za Davida’ geroepen hebben.” Het harde optreden van de politie – ook in de dagen na de eerste gewelddadige acties – was reden voor Davor om op 30 december van de radar te verdwijnen. Zelfs zijn familie en zijn advocaat weten nog altijd niet waar hij is. Wel verscheen een videoboodschap waarin hij meldt veilig en gezond te zijn.

Beeld: Marjolein Koster
“Dat was een hele opluchting voor ons. We vrezen voor zijn leven. Er waren geruchten dat hij door de Amerikaanse ambassade in veiligheid gesteld was, maar dat is niet bevestigd. Dus we weten het niet”, zegt Marijana Pećanac. “Sindsdien is het plein een soort verboden terrein voor ons. Als ze zien dat er een groep mensen stilstaat, worden we weggestuurd.” De protesten hebben zich daarom verplaatst naar de centrale kathedraal, waar mensen elke avond om zes uur samenkomen om een kaarsje te branden voor David. Sofija Grmusa maakt elke dag een lifestream voor de gesloten Facebookgroep, die ruim 300 duizend leden kent. “Sinds Davor verdwenen is nemen wij het een beetje over. Het is moeilijk, we weten niet zo goed wat we moeten doen. Maar elke dag komen er toch mensen samen en dat geeft ons de moed om door te gaan.”

De groep hoopt dat de zaak van David naar het nationale gerechtshof gaat, waar hopelijk een eerlijker proces kan plaatsvinden. “En uiteindelijk misschien naar het Europees Hof”, zegt Grmusa. Ze vindt dat ze tot nu toe te weinig steun vanuit de Europese Unie krijgen. “Het enige wat ze zeggen is dat ze bezorgd zijn, maar ze doen niets!” Grmusa doelt op een statement van de EU dat op 25 december werd gegeven.

Gerechtigheid voor David

“

De stilte overheerst en boosheid heeft plaatsgemaakt voor verdriet

De sfeer is sinds het gewelddadige optreden van de politie omgeslagen en bovendien mist de groep hun leider Davor. “We zijn niet bang om ons uit te spreken, maar als je iets roept word je opgepakt. Dat wil ik liever niet nog een keer”, verklaart Grmusa. Op deze ‘feestdag’ besluiten de vrienden en familie van David gezamenlijk naar zijn graf te gaan voor een ingetogen bijeenkomst. De stilte overheerst en boosheid heeft plaatsgemaakt voor verdriet. Hoewel de protesten volledig gepolitiseerd zijn, draait het voor deze mensen in eerste plaats om het verlies van een jonge man. Er klinkt een gebed en één voor één leggen de mensen hun bloemen of kaarsen bij het graf van David. “We zijn een groep gewone mensen, die gerechtigheid voor onze vriend willen”, zegt Pećanac. “We hebben nooit geweld gebruikt, maar zijn door de autoriteiten in een hoek gedreven.”

Het contrast is groot wanneer een uur later de parades starten. Mensen zwaaien met vlaggen, zingen uit volle borst het volkslied mee en nemen selfies met zwaarbewapende beveiligers. “Er zijn berichten uitgelekt dat de SNSD hun lokale afdelingen verplicht met minstens driehonderd mensen naar Banja Luka te komen vandaag”, vertelt Grmusa. “Ze zijn natuurlijk bang dat het anders niet goed overkomt op beeld.” De SNSD is de politieke partij van Milorad Dodik en de Onafhankelijkheidsdag is zijn stokpaardje.

Vrienden en familie bezoeken Davids graf.Beeld: Marjolein Koster
Het is een ongrondwettelijke feestdag. Republika Srpska is een van de twee entiteiten van Bosnië en Herzegovina, maar er wordt al jarenlang gepraat over een eventuele afscheiding en Dodik pleit al die tijd voor een referendum. Al sinds 1998 is deze charismatische politicus aan de macht. Het is de man die opkomt voor de Serven in Bosnië, wat deels zijn populariteit verklaart. Bosnië is lang niet het enige land in Oost-Europa waar nationalisme leeft. In oktober is Dodik verkozen tot het driehoofdige presidentschap van Bosnië, dat hij zelf een ‘onmogelijke staat’ noemt. Sindsdien wordt Bosnië door de internationale gemeenschap extra in de gaten gehouden. Dodik wil nog altijd dat ‘zijn’ Serven een eigen land krijgen. Hoewel hij ontkent geweld te willen gebruiken, investeerde Dodik afgelopen jaren fors in de uitbreiding van het leger van Republika Srpska. Hij krijgt hierbij hulp van onder andere Servië en Rusland. Ook probeert hij via het ministerie van Europese Integratie en Internationale Samenwerking de positie van zijn republiek zo onafhankelijk mogelijk te maken. Republika Srpska is een entiteit, maar gedraagt zich als een apart land.

Onafhankelijkheid zou een einde betekenen van het Verdrag van Dayton, het vredesakkoord dat in november 1995 een einde maakte aan de oorlog in Bosnië en Herzegovina. 1

Beeld: Marjolein Koster
“Het lastige is dat veel mensen bang zijn. Ze hebben hun baan aan de SNSD te danken en durven of mogen niet tegen de partij stemmen”, legt Grmusa uit. Pećanac voegt daaraan toe: “Je ziet dat er een soort tweedeling ontstaat in de maatschappij. Sommige vriendschappen zijn kapot gegaan, doordat ik bij de Pravda-beweging hoor en anderen voor Dodik zijn. Ik kan het ze niet kwalijk nemen. Het is de propaganda.” Voorlopig gaat de groep door met de bijeenkomsten. “Stoppen zou betekenen dat de autoriteiten winnen”, verzucht Pećanac. Wat hen nu rest is afwachten en hopen dat Davor veilig thuis kan komen.
  1. In dit verdrag is besloten het land op te delen in twee entiteiten: Republika Srpska, waar vooral de Serven wonen, en de Federatie Bosnië en Herzegovina met voornamelijk Kroaten en Bosniakken. ↩︎

Ik wil dat OneWorld blijft bestaan

AbonneerDoneer

Verder lezen?

Rechtvaardige journalistiek verdient een rechtvaardige prijs.
Maak jij OneWorld mogelijk?

Word abonnee

  • Digitaal + magazine  —  € 8,00 / maand
  • Alleen digitaal  —  € 6,00 / maand
Heb je een waardebon? Klik hier om je code in te vullen

Factuurgegevens

Je bestelling

Product
Aantal
 Totaal
Subtotaal in winkelwagen € 0,00
Besteltotaal € 0,00

  • € 0,00 iDit is het bedrag dat automatisch van je rekening wordt afgeschreven.

Lees je bewust met OneWorld en draag bij aan een rechtvaardige wereld.

Dat kan al vanaf 6 euro per maand

Lees en steun

Ontvang onze beste verhalen in je mailbox

Volg ons