Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld.
Word abonnee
Na een festival in zijn thuisland Mauritanië werd de activistische rapper Yero Gaynaako zonder aanleiding gearresteerd en in elkaar geslagen door de politie. Vorig jaar vluchtte hij naar Nederland, waar hij in afwachting van zijn asiel doorgaat met het maken van zijn kritische muziek. Gaynaako rapt over de ongelijkheid tussen verschillende etnische groepen in het West-Afrikaanse land. In Mauritanië komt slavernij nog steeds voor. Op de Dag van de Mensenrechten trad hij op op het
Who’s Right festival in Amsterdam. “Mijn muziek is een combinatie van activisme en rap, ik noem het
raptivism.”
Geen onderdeel van de kudde
Gaynaako kwam met rap in aanraking toen hij twaalf jaar was. Op vakantie in Senegal zag hij rappers, die hij ging nadoen. Tien jaar later schreef hij zijn eigen nummers. Hij wil met zijn muziek bewustzijn creëren: “Rappen is voor mij meer dan alleen plezier maken, het is een manier om te spreken tegen een groter publiek en een punt te maken.” Zijn eerste optreden – hij zat destijds op de universiteit – bracht hem direct in de problemen.
“
Doordat het wettelijke verbod nauwelijks wordt gehandhaafd, komt slavernij in Mauritanië nog steeds veel voor
“De studenten spraken niet met elkaar over de problemen in de maatschappij. Toen ik daarover begon te zingen, ben ik door de universiteit geschorst. Ik overwoog te stoppen met de muziek, maar heb dat niet gedaan. Als ik dat had gedaan, had ik tot de rest van de kudde behoord. Ik heb veel vrienden die zo zijn, die zich niet druk maken. Ze gaan naar school en werken. Ze hebben geld en een huis en alles wat ze willen. Ik heb die mogelijkheden verloren omdat ik gekozen heb om te vechten, maar ik heb geen spijt van die keuze. Ik kan niet wegkijken van slavernij, racisme en alle andere problemen.”
In 2016 werd Gaynaako nadat hij terug kwam van een lezing die hij gaf op een festival uit zijn auto getrokken en gearresteerd. Een agent had hem waarschijnlijk herkend van een optreden op de Senegalese televisie. Op het politiebureau werd hij uitgekleed en in elkaar geslagen. Eenmaal vrijgekomen vluchtte hij naar buurland Senegal. Vanaf daar vertrok hij op advies van juristen in 2018 naar Nederland en vroeg asiel aan. Vanuit zijn appartement in Uithoorn schrijft hij nieuwe nummers over de situatie in Mauritanië.
Diep ingebakken ongelijkheid
Als allerlaatste land ter wereld schafte Mauritanië de slavernij pas
in 1981 wettelijk af. Toch is het er pas sinds 2007 strafbaar, en werd het acht jaar later een misdrijf tegen de menselijkheid. Doordat het wettelijke verbod nauwelijks wordt gehandhaafd, komt slavernij nog steeds veel voor: de cijfers lopen uiteen, maar mensenrechtenorganisatie SOS Esclaves gaat ervan uit dat
18 procent van de bevolking (ruim een half miljoen mensen) tot slaaf gemaakt is. Slavernij zit diep geworteld in het Mauritaanse kastensysteem: alle tot slaaf gemaakten behoren bijvoorbeeld tot dezelfde etnische groep (de Heratine), die ongeveer de helft van de bevolking uitmaakt. Zij worden dus geboren in slavernij.
“
Niet alleen de Mauritaanse president heeft tot slaaf gemaakten, ook veel van zijn ministers, hoge functionarissen en rechters
Mannen doen het zware werk op het land en vrouwen worden door de slavenhouders, maar ook door hun zonen, neven, vrienden en soms passanten,
verkracht. Als ze te oud zijn worden tot slaaf gemaakten in de woestijn achtergelaten, waar ze sterven, zegt de politicus en mensenrechtenactivist Biram Dah Abeid tegen Amnesty. Volgens Abeid, zelf zoon van een bevrijde slaaf, zijn er wel wetten die slavernij verbieden, maar worden die niet nageleefd. Abeid is de oprichter van antislavernijbeweging
IRA (
Initiative de Résurgence du Mouvement Abolitionniste) en ontving in 2013 de VN Mensenrechtenprijs. Volgens hem zit het probleem zo diep ingebakken, dat niet alleen de president tot slaaf gemaakten heeft, maar ook veel van zijn ministers, hoge functionarissen en rechters.
WhatsApp als gratis Spotify
Yero Gaynaako behoort niet tot de Heratine, maar tot de Fulani, een etnische groep waar geen tot slaaf gemaakten uit komen, maar die wel is achtergesteld aan de Arabisch-Berberse elite. Als kritische burger in Mauritanië heb je weinig kans om in de media te komen, vertelt hij. Hoewel de overheid
weinig druk uitoefent op de onafhankelijke pers, zijn de meeste en grootste media wel in handen van de staat. En de staatsmedia laten geen mensen aan het woord die kritiek uiten op racisme of slavernij.
Veel andere kanalen om je geluid op te verspreiden zijn er niet. Weinig mensen hebben bijvoorbeeld toegang tot Spotify, omdat niet veel mensen in Mauritanië een bankrekening hebben. Gelukkig heeft Gaynaako een andere manier gevonden om zijn muziek gehoord te laten worden: “Door internet en sociale media is de wereld een dorp geworden. In Mauritanië wordt mijn muziek als geluidsfragment via WhatsApp verspreid.” Op zijn telefoon laat Gaynaako een WhatsApp-groep zien met meer dan 200 leden, die op hun beurt zijn muziek weer doorsturen naar andere groepen. Doordat hij zijn muziek via WhatsApp verspreidt is het moeilijk te zeggen hoeveel mensen zijn muziek te horen krijgen, maar volgens Gaynaako zijn het er tienduizenden. “Als ik een week niets deel krijg ik meteen vragen.”
Verbetering
Ondanks al het onrecht ziet Gaynaako ook kleine verbeteringen vergeleken met het verleden: “De vrijheid van meningsuiting wordt door de overheid iets meer gerespecteerd dan vroeger. Dertig jaar geleden werden alle mensen die opstonden tegen slavernij door de politie vermoord of lang gevangengenomen. Dat gebeurt nu bijna niet meer, al probeert de overheid nog steeds om activisten de mond te snoeren. De politie weet dat activisten grote groepen mensen mobiliseren, dus wachten agenten hen thuis op om ze in elkaar te slaan. Of ze verspreiden geruchten over de activisten, bijvoorbeeld over drugsgebruik.”
Échte verbetering begint in Mauritanië volgens Gaynaako bij transparantere en eerlijkere verkiezingen, met hopelijk een burgerpresident als gevolg. “Veel mensen in Mauritanië, onder wie de tot slaaf gemaakten, hebben geen papieren en kunnen daarom niet stemmen.” De verkiezingen van afgelopen juni werden met 52 procent gewonnen door de regeringspartij. Oud-minister van Defensie Mohamed Ould Ghazouani nam het stokje over van Mohamed Ould Abdel Aziz, een generaal die in 2009 na een staatsgreep aan de macht kwam. De belangrijkste tegenstander, antislavernijkandidaat Biram Dah Abeid, werd met een ruime 18 procent van de stemmen tweede. Op een persconferentie zei Abeid dat de verkiezingen niet eerlijk zijn verlopen: ‘Mensen hebben meervoudig gestemd en waren er veel andere onregelmatigheden.’
‘Met mijn voeten op de grond’
“
In Nederland kan Gaynaako tenminste optreden zonder dat de politie komt om het concert af te kappen
“In Nederland voel ik me vrijer om te zeggen wat ik wil. Hier kan ik tenminste optreden zonder dat de politie komt om het concert af te kappen. Zo stond ik laatst nog op ADE in Studio/K met artiesten van over de hele wereld.” In Mauritanië werd elk concert dat hij gaf door de politie afgekapt, waardoor organisatoren hem op den duur niet meer durfden vragen om op te treden. Toch zaten er voor Gaynaako ook voordelen aan het maken van muziek in Mauritanië: “Ik kon daar aan veel meer materiaal komen om over te zingen, omdat ik vrienden en kennissen kon opzoeken. Ik stond voor mijn gevoel echt met mijn voeten op de grond waarop het gebeurde. Hier moet ik veel meer onderzoek doen naar de situatie in Mauritanië, al is WhatsApp ook daar heel handig voor.”
“Als ik nu terugga ben ik niet veilig als ik mijn mening uitspreek. Dat is voor mij geen leven”, zegt Gaynaako. Zijn familie woont nog in Mauritanië en hij wil graag terug: “Mijn vader wordt oud en is ziek en ik mis mijn broers en zussen. Mijn halfbroertje kent mij alleen van verhalen.” Om hen te beschermen weegt Gaynaako ook hier zijn woorden zorgvuldig tijdens het rappen: “Ik heb het over alles wat ik wil maar hou het dicht bij mezelf. Ik zou nooit met naam en toenaam over iemand in Mauritanië zingen, omdat mensen daar niet veilig zijn.”
