Chacon (45) groeide op in de Navajo Nation, het grootste reservaat van de Inheemse1 bevolking van Noord-Amerika. Hij behoort tot de Diné, dat is de naam die de Navajo voor zichzelf gebruiken en die simpelweg ‘mensen’ betekent. Als eerste Inheemse componist won hij in 2021 de prestigieuze Pulitzerprijs voor muziek, voor Voiceless Mass (Stemloze Mis), een stuk dat hij schreef voor het pijporgel van de kathedraal in Milwaukee en een groot ensemble.
Chacon is niet alleen componist, maar ook muzikant, performer en beeldend kunstenaar. De stukken op het concertprogramma op 20 juni op het Holland Festival vertegenwoordigen elk op een eigen manier die veelzijdige aspecten van zijn kunst.
OneWorld geeft kaarten weg voor Call for the Company op 20 juni op het Holland Festival. Wil je de voorstelling zien? Mail snel naar winnen@oneworld.nl en laat weten voor welke dag je twee gratis tickets wilt. Wie het eerst komt, het eerst maalt, dus wees snel!
“De piano is een belangrijk instrument om te kennen als muzikant, want je ziet alle noten voor je. En de toonladders gaan van de laagste tot de hoogste regionen. Het is een veelzijdig instrument: met tien vingers kun je tien noten tegelijk spelen, nog veel meer als je je hele onderarm op de toetsen zet. Maar dat was ook meteen mijn probleem. De piano bood simpelweg te veel mogelijkheden, dat was nogal overrompelend voor een jonge muzikant. Ik wist gewoon niet waar te beginnen en zocht naar manieren om muziek te maken waarbij ik juist geen keus had in toonhoogte of volume, waarbij ik geen hele akkoorden kon aanslaan.”
“Soms rijd ik door de woestijn met een microfoon uit het raam en druk op record
“Noise is mijn manier om de westerse muziek te verslaan die mij is onderwezen. Het is inderdaad een vorm van rebellie tegen de piano. De geluiden die ik gebruik als instrument hebben geen geschiedenis. De tonen zijn stemmen, omgevingsgeluiden en fluitjes die zijn vervormd door elektronica. Soms rijd ik door de woestijn met een microfoon uit het raam en druk op record. Ik beschouw inmiddels de geluidsmixer als mijn belangrijkste instrument, maar op zoek naar eenvoudiger geluid kwam ik eerst terecht bij geweerschoten. Dat was in 2001 toen ik in ruraal New-Mexico, de zuidelijke Amerikaanse staat waarin ik woon, met vrienden op hertenjacht ging. Ik hoorde de geweren echoën in de omgeving, en realiseerde me dat in hun weerklank het land eromheen te horen was. De weerkaatsing tegen de bergen was luider dan de salvo’s zelf. Daar wilde ik de mensen naar laten luisteren. Zo ontstond Report, een van mijn vroegere muziekstukken, als een compositie voor vuurwapens van verschillende kalibers.”
“De vossenjacht is verworden tot een sport, een onmenselijke traditie. In dit stuk, gemaakt voor een opdrachtgever in Engeland, wilde ik de wreedheid van het doden van een dier voor je plezier aan de kaak stellen. Maar er zijn veel plekken op de wereld waar je geen voedsel kunt verbouwen, zoals de noordpool, of de woestijn waar mijn voorouders leefden. Daar is de jacht een noodzakelijkheid. Beide stukken refereren aan geweld en gaan over de rol van de mens in de omgeving. Al te vaak is die verwoestend en verstorend, terwijl we daarin veel bescheidener zouden moeten zijn. Als wij een hert schieten, gebruiken wij alles. Zo heb ik instrumenten gemaakt van hertenvel. We nemen soms het vlees van dieren, en als wij sterven geven we terug aan de natuur. Want we zijn alleen op aarde dankzij de samenwerking met andere wezens, met de omgeving.”
“Ik begon me af te vragen welke Inheemse componisten mijn voorgangers waren
“Vaak zou ik de muziek willen laten horen op locaties waar het publiek niet zo makkelijk kan komen. Of waar het ingewikkeld wordt om toeschouwers erbij te hebben. Neem Report, de compositie voor vuurwapens. Zelfs met losse flodders is dat niet zonder risico met publiek erbij. Dus koos ik ervoor dat steeds op te nemen. Maar er zijn ook stukken waarvan ik wil dat ze eeuwig doorgaan, waar het publiek kan komen en gaan wanneer ze wil. Dat worden dan installaties met een loop-opname. Een ander stuk van mij bestaat uit drie liedjes van verschillende Native American groepen die spreken van bloedbaden en ontheemding. Liedjes van drie minuten, gezongen op een locatie die historisch belangrijk is voor die tribe. Daar kun je het publiek natuurlijk niet allemaal mee naartoe nemen, dus die drie zangeressen heb ik daar opgenomen en die opnames heb ik verwerkt tot een video-installatie. De relatie die de muziek heeft met de omgeving geeft informatie over die locatie en neemt de luisteraar mee het verhaal in.”
Een stuk dat wel live wordt uitgevoerd op het Holland Festival is For Zitkála-Šá, een ode aan de voor het grote publiek onbekende Inheemse componist, schrijver en activist die leefde van 1876 tot 1938. Waarom deze hommage aan haar?
“Zelfs de meeste Native Americans kennen Zitkála-Šá niet. Ik hoorde pas een jaar of twintig geleden voor het eerst over haar, toen ik me begon af te vragen welke Inheemse componisten mijn voorgangers waren. Toen stuitte ik op deze Yankton Dakota vrouw die de eerste Inheemse opera schreef. Ze was ook schrijver en streed voor kiesrecht voor de Inheemse bevolking. Zo belangrijk voor de Amerikaanse geschiedenis, en toch in de vergetelheid geraakt. Ik wilde haar eren, maar ook tonen dat zij weer anderen inspireerde. Daarom maakte ik voor Zitkála-Šá een caleidoscoop van stukken die draaien om haar werk, maar die zijn gecreëerd voor dertien hedendaagse vrouwelijke Inheemse podiumkunstenaars. In ons wereldbeeld wordt de leerling uiteindelijk de leraar: wij leren de traditionele gezangen door avonden lang met iemand mee te zingen die de liederen al diens hele leven kent. Als die persoon vertrekt, begrijpt de nieuweling de songs en klimt op naar de rol van leraar. Zonder samenwerking bereik je niets in het leven, en ook niet in de muziek.”
- Vanwege de negatieve connotatie en de koloniale herkomst vermijdt OneWorld de term ‘inheems’ normaliter; we kiezen meestal voor ‘oorspronkelijk’. Als een auteur bewust ‘Inheems’ schrijft, handhaven we dat mits geschreven met een hoofdletter. De hoofdletter toont respect, omdat het gaat om een collectieve identiteit, net zoals ‘Canadees’ een hoofdletter heeft. Lees hier meer over het woord Inheems. ↩︎
Verder lezen?
Rechtvaardige journalistiek verdient een rechtvaardige prijs.
Maak jij OneWorld mogelijk?
Word abonnee
- Digitaal + magazine — € 8,00 / maand
- Alleen digitaal — € 6,00 / maand
