Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld.
Word abonnee
Tijdens een gelijknamig tv-programma wordt op 17 juni een Nederlandse
minister van Gehandicaptenzaken gekozen. De persoon die wordt verkozen zal geen daadwerkelijke minister worden, maar een voorman of –vrouw voor de twee miljoen mensen met een beperking die in Nederland wonen. De ‘minister’ krijgt een online platform om artikelen, podcasts en video’s op te delen, zal zich mengen in politieke debatten en te gast zijn in talkshows. Het voornaamste doel: de houding van mensen zonder beperking tegenover mensen mét een beperking positief veranderen. Maar ook het aan de kaak stellen van onderwerpen als toegankelijkheid en arbeidsparticipatie op beleidsniveau staan op de agenda.
Een van de sollicitanten is Amber van Ginniken (30). Zij zet zich bij de stichting Wij Staan Op! al langer in voor de rechten van mensen met een beperking. De stichting, die gerund wordt door jongeren met een beperking, wil bijvoorbeeld de toegankelijkheid van gebouwen verbeteren zodat iedereen daar naar binnen kan. Want uit onderzoek van OneWorld bleek eerder dat slechts één op de drie restaurants in Nederland vrij toegankelijk is voor mensen in een rolstoel, en dat in maar één op de zes restaurants een aangepast toilet aanwezig is.
Hoewel ze zich dus al voor deze problemen inzet, besloot Van Ginneken om ook te solliciteren voor de functie van minister van Gehandicaptenzaken. Ze stuurde een filmpje in en werd uitgenodigd voor een voorgesprek voor het tv-programma. Maar waarom is een minister van Gehandicaptenzaken nodig, als meerdere belangenorganisaties zich al inzetten voor de rechten van mensen met een beperking?
“
Huidige organisaties zijn niet zichtbaar genoeg om systematische verandering te bereiken
Een reden om te solliciteren voor Van Ginneken was dat ze het goed vindt dat er op de Nederlandse televisie meer aandacht komt voor mensen met een beperking. “Ik weet nog niet precies hoe het werk van de minister eruit gaat zien, maar het zal zeker anders zijn dan wat huidige belangenorganisaties doen”, verwacht ze. Waar belangenorganisaties vanuit hun expertise de politiek proberen te beïnvloeden, door het debat aan te gaan en waar mogelijk mee te denken bij beleidsvorming, wordt de minister van Gehandicaptenzaken vooral een publiek figuur. Hij of zij zal de problemen van mensen met een beperking voor álle Nederlanders onder de aandacht brengen en de houding tegenover mensen met een beperking positief proberen te beïnvloeden.
Invloed
Dat zo’n symbolische positie als een minister van Gehandicaptenzaken waarschijnlijk zichtbaarder zal zijn dan de bestaande belangenorganisaties, legt de vinger op de zere plek: het raakt precies aan de reden waaróm de huidige organisaties niet zichtbaar genoeg zijn om systematische verandering te bereiken. Het beïnvloeden van beleid is lastig. “Ik denk dat de invloed door mensen met een handicap en ervaringsdeskundigen beperkt is”, zegt Van Ginneken. Hoewel beleidsmakers vaak wel willen luisteren naar ideeën over inclusie en toegankelijkheid, worden deze vervolgens niet altijd doorgevoerd, omdat belangenorganisaties niet van begin tot eind meepraten in de beleidsvorming. “Daardoor komt er niet altijd de juiste verandering voor mensen met een handicap.”
“
We zijn letterlijk niet goed zichtbaar omdat de omgeving zo slecht toegankelijk is
Dat de invloed van organisaties als Wij Staan Op! beperkt is, komt ook doordat de problemen van mensen met een beperking een ver-van-je-bed-show zijn voor veel politici, stelt Van Ginneken. “We zijn letterlijk niet goed zichtbaar omdat de omgeving zo slecht toegankelijk is. Daarnaast hebben politici niet vaak zelf een handicap en ook niet iedereen kent iemand met een handicap. Bovendien zijn mensen met een handicap geen bijzonder vermogende groep: we brengen geen geld mee.” Deze drie aspecten maken het voor politici te gemakkelijk om de belangen van mensen met een beperking over het hoofd te zien of te negeren.
Ook de hoeveelheid en diversiteit van de problemen van mensen met een beperking maken het voor belangenorganisaties lastig om verandering te brengen in het validistische systeem, denkt Naomi Doevendans (23). Zij zet zich zowel individueel als met haar bedrijf Dislabelty in voor de inclusie van mensen met een beperking. Dat doet ze bijvoorbeeld door middel van workshops aan scholen en bedrijven. “De invloed van belangenorganisaties op de huidige situatie lijkt niet genoeg, doordat er zoveel uiteenlopende zaken zijn waarop gefocust moet worden.” Dat kan verschillen van praktische aanpassingen in het onderwijs voor bijvoorbeeld rolstoelgebruikers, tot mensen helpen zelfredzamer te worden – bijvoorbeeld door ze zelf te laten bepalen wanneer ze uit bed komen, in plaats van die beslissing bij een zorgverlener te leggen. “Dit valt allemaal niet op te lossen in een paar jaar”, aldus Doevendans.
Systematische verandering
“
Mensen met een beperking worden systematisch vergeten, genegeerd en onderdrukt
Hoewel de aanstelling van een minister van Gehandicaptenzaken mensen met een beperking hopelijk zichtbaarder zal maken, is het sterk de vraag of systematische verandering haalbaar is middels deze symbolische functie. Doevendans is vooralsnog sceptisch over de verkiezing. “De minister wordt een jaar aangesteld om de houding van Nederland ten opzichte van mensen met een beperking positief te veranderen. Maar alleen die houding veranderen is niet genoeg. Mensen met een beperking worden systematisch vergeten, genegeerd en onderdrukt.”
Het systeem moet daarom worden blootgelegd, vindt ze, zodat er niet alleen verbetering komt in bijvoorbeeld de toegankelijkheid van gebouwen, maar ook in de plek die mensen met een beperking in onze maatschappij innemen. Zij moeten volwaardig burger zijn en hun rechten moeten serieus worden genomen, vindt Doevendans. Dat er nog zo veel problemen zijn waar mensen met een beperking tegenaan lopen, ligt volgens de jonge ondernemer namelijk aan een systeem van validisme.
Hoewel Doevendans en Van Ginneken het erover eens zijn dat belangenorganisaties ondanks hun harde werk niet voldoende invloed hebben op beleidsmakers, betwijfelen ze nog of een publiek figuur als een minister van Gehandicaptenzaken hier verandering in zal brengen. Het komende jaar zal blijken of de ‘minister’ het platform kan gebruiken om niet alleen de houding van Nederland tegenover mensen met een beperking te veranderen, maar ook de stem van belangenorganisaties en activisten meer kracht te geven voor systematische verandering.
