Radio Kobani vertelt het verhaal van de jonge Koerdische verslaggeefster Dilovan, die tijdens de gevechten tegen IS in 2014 tussen de puinhopen van haar stad een radiostation op zet. Reber won met Radio Kobani vorige week tijdens IDFA de Beeld en Geluid Award for Dutch Documentary 2016 voor beste Nederlandse documentaire. Gisteren zond 2Doc de documentaire uit. Volgens de IDFA jury ''ontwikkelt de film zich van een sci-fi nachtmerrie tot een opbeurend verhaal over verzet, gratie en de kracht van het leven''. En daarin ligt misschien wel de essentie van wat Reber ons graag wil meegeven als kijker: hoop, ondanks alles.
Reber heeft het niet zo op hoe mannen in het Midden-Oosten over het algemeen met vrouwen omgaan. Veel van zijn films gaan dan ook over sterke vrouwen in de regio. “Het eerste werkstuk wat ik als kind op school maakte ging over vrouwenrechten. Het was in 1986 maar ik weet het nog als de dag van gisteren. Ik vertelde voor de klas over hoe mannen vroeger gingen jagen en voor vlees zorgden en hoe vrouwen fruit verzamelden en voor de kinderen zorgden. Over hoe er toen een duidelijke taakverdeling was. Maar dat vrouwen nu waren opgesloten tussen vier muren.”
Het eerste werkstuk dat ik als kind maakte op school ging over vrouwenrechten
“Ik denk dat het door mijn oma komt dat ik zo met vrouwenrechten bezig was. Mijn leukste herinneringen zijn met haar. Zij woonde in een dorp in Noord-Irak. Ze had een prachtig tuin met veel dieren. Elke zomer vakantie ging ik bij haar logeren. Zij was een hele dappere, rechtvaardige en sterke vrouw. Eigenlijk was zij de baas in de familie. Ze was de grootste steun van mijn opa, een Peshmerga strijder die in 1975 door het regime Saddam is vermoord. Hij is in bergen gewond geraakt. Toen hij gevonden werd door de mannen van Saddam, hebben ze hem achter een tank vastgebonden en naar onze stad gesleurd om op het plein te laten zien: 'Kijk, dit is jullie commandant, en dit wordt ieders einde als jullie niet op je knieën gaan voor onze Baath partij.'
Zijn dorp werd later door Saddam’s troepen gebombardeerd omdat de bevolking ondersteuning en onderdak gaf aan de Koerdische Peshmerga's.Ook Rebers’ zus, strijdster bij de PKK, kwam later om tijdens de Koerdische strijd. Over haar oude vriendin en strijd kameraad, YPJ commandant Meryem Kobani, maakte Reber een korte film die sinds deze week online te zien is op de site van De Correspondent. Meryem is ook te zien in Radio Kobani.
“Toen ik de gevluchte kinderen voor het eerst zag terugkeren naar Kobani nadat het bevrijd was van IS, moest ik erg aan mijn moeder en oma denken. Zij moesten ook zo’n tien keer vluchten naar alle landen binnen Koerdistan. Naar Iran, Syrië, Turkije, weer terug naar Iran en later weer terug naar Turkije en ga zo maar door. Elke keer moesten zij hun plek verlaten en opnieuw beginnen. Wij zijn met die verhalen opgegroeid. Toen ik vorig jaar de gevluchte mensen naar Kobani zag terugkomen, dacht ik meteen aan wat deze generatie mensen allemaal weer hebben moeten meemaken.”
Gek genoeg krijg je ook een beetje begrip voor de gevangen genomen IS-strijders die je spreekt
“Je bouwt een band op met jouw hoofdpersonage en met de mensen en de stad waar je filmt. Zo heb ik radiopresentatrice Dilovan echt zien groeien in de twee jaar dat we in etappes in Kobani filmden. Gek genoeg krijg je ook een beetje begrip voor de gevangen genomen IS-strijders die je spreekt. Je komt erachter dat die vaak ook gewoon mens zijn en met gevoelens. Je ziet ze dan niet alleen meer als IS-strijder maar meer als mens die voor de camera verschijnt. Iemand die een hele verkeerde keuze heeft gemaakt. Ik denk dat als je hen op een psychologisch niveau zou gaan onderzoeken je er pas achter komt dat zij soms ook slachtoffer zijn van zichzelf en hun gedachten. Als ik in de schoenen had gestaan van de gevangen IS strijder in de film, had ik misschien ook dezelfde keuze gemaakt.”
In de winter van 2015 filmde Reber hoe de stoffelijke overschotten van burgers en vijanden uit de puinhopen van de stad Kobani werden gehaald. De verbijsterende beelden die hij toen draaide vormen een onderdeel van ‘Radio Kobani’. “Het is een zware montage geweest. Je komt jezelf en alles wat je hebt meegemaakt opnieuw tegen. Er komen dan heel veel vragen in me op. Het is een mens die je ziet. Een mensenleven is voorbij. Ik vraag me af wat zijn of haar laatste gedachte was. Ik werd tijdens het ruimen misselijk van de heftige geur, en elke als ik de beelden zie moet ik weer denken aan die geur.”
Ondanks alles komen de inwoners van Kobani toch weer naar de plek waar hun herinneringen liggen. De plek waar zij goede maar ook slechte dingen meegemaakt hebben. “Je ziet dat bij hun terugkeer gewoon in hun gezicht. Er is een scène dat vader, moeder en kind voor het eerst weer naar hun huis gaan kijken. Maar er is geen huis meer. De man zit in het midden van een plein in puin. Hij lijkt machteloos. De vrouw kijkt maar even naar de plek waar haar huis stond. Er is niets meer van over. Hun kind weet van niets, die loopt met een dienblad in de hand dat als enige bezitting nog over is. Het is hartverscheurend. Maar dan gaan ze bij elkaar zitten. Dat raakt mij elke keer. Want dat is wel de essentie van de film; families die weer bij elkaar komen, hun kracht verzamelen en op hun grondgebied terug zijn. Dat is symbolisch en eigenlijk de betekenis van de hele film. Ik heb veel vluchtelingen gesproken. Als ik hen dan zei,’ je huis is kapot’, was het eerste wat zij antwoordden: ‘Een huis komt weer terug. Het is beton en cement, we gaan weer een nieuw huis bouwen. Maar onze eer en onze herinneringen zijn het allerbelangrijkste.’ Ik denk dat dat hun kracht is.”
“Maar mijn film is dus niet per se een Koerdische film. Hij speelt alleen in een ‘arena’ waar Koerden wonen. In de Tweede Wereldoorlog had je in Nederland Radio Oranje. Ik kan mij voorstellen dat de oudere generatie in Nederland deze film ziet en denkt, ‘hey, dit verhaal komt mij bekend voor’. Wat ik wil dat mensen meenemen van mijn films, en wat ik zelf heb geleerd, is om de hoop nooit moeten verliezen. Zodra wij onze hoop verliezen is alles verloren. Hoop in het leven moet je nooit verliezen. Ze kunnen je arresteren, gevangen zetten, slaan of vermoorden; maar tot je laatste ademhaling nog steeds ergens over dromen, ergens hoop over hebben, dat is mooi. Dat is het leven. Ik ben atheïst, maar hoop is mijn religie.“
Radio Kobani is online terug te kijken op 2doc.nl. Bekijk hier de trailer:
[[{“fid”:”52694″,”view_mode”:”file_styles_artikel_volle_breedte”,”fields”:{“format”:”file_styles_artikel_volle_breedte”,”field_file_image_title_text[und][0][value]”:””,”field_file_image_alt_text[und][0][value]”:””},”type”:”media”,”attributes”:{“alt”:”Radio Kobani Trailer (2016)”,”style”:”height:327px; width:581px”,”class”:”file-file-styles-artikel-volle-breedte media-element”}}]]
De korte documentaire Kobani over Meryem Kobani is te zien op de site van De Correspondent. De korte documentaire Yezidi Girls is the zien op het Youtube kanaal van Mindshakes. Bekijk hier de trailer van The Sniper of Kobani en hier een interview met Reber Dosky over de documentaire in het programma De Nieuwe Maan.
___________________________________________
Dit artikel wordt mede mogelijk gemaakt door het vfonds. In het kader van het OneWorld project 'Nederland in Oorlog'
___________________________________________
