Rijken kopen de organen van armen

Orgaantransplantatie betekent dat een orgaan van het ene lichaam wordt afgenomen en in een ander lichaam wordt geplaatst om daar een falend of missend orgaan te vervangen. Organen die met succes werden getransplanteerd zijn onder meer nieren, longen, het hart, de lever en de pancreas. Wereldwijd worden nieren het vaakst getransplanteerd, gevolgd door de lever en het hart.

We praten onder meer met arts Francis Delmonico, een chirurg die als adviseur werkt voor de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) rond organendonatie en transplantatie. In 2016 werd Delmonico aangewezen door Paus Franciscus als academicus voor de Pauselijke Academie voor de Wetenschappen.

Delmonico heeft de wereld afgereisd op zoek naar kennis over orgaantransplantatie en over de manieren waarop deze ingreep wereldwijd door zijn collega’s wordt uitgevoerd. Volgens hem is er een ontnuchterende realiteit die gepaard gaat met deze medische praktijken. “Mensen die rijk zijn kunnen het zich veroorloven om organen te kopen van armen die het uiteindelijk moeten stellen met een orgaan minder. Je kan naar een land reizen zoals India en daar gemakkelijk aan een orgaan geraken. Of je kan een donor vanuit Afrika naar India laten komen en de transplantatie daar laten gebeuren. Het gebeurt er elke dag”, zegt Delmonico. “Het is een extreme vorm van misbruik, die nog elke dag toeneemt.”

Delmonico ziet nog een ander aspect dat tekenend is voor het sociale onrecht. Volgens hem komen veel rijke mensen naar de Verenigde Staten en “steken dan voor in de wachtrij”.

“De meesten komen uit het Midden-Oosten – Saudi-Arabië, Koeweit of de Emiraten. Maar er zijn ook Japanners die een nieuw hart nodig hebben. Ze komen allemaal naar de VS en springen gewoon over anderen heen, ook mensen die vaak al erg lang op een wachtlijst staan voor een orgaan van een overleden donor. Dit betekent eenvoudigweg dat je waar ook ter wereld een orgaan kan kopen, zolang je maar geld hebt”, zegt Delmonico.

Delmonico legt de redenering achter de Chinese ommekeer uit. “China heeft de ambitie om een wereldleider te worden. Het land wil wetenschappelijke bijdragen leveren, presentaties geven op congressen, medische rapporten schrijven, enzovoort. De transplantatiestichting die altijd heeft gewezen op de wijdverspreide orgaanhandel in China, drong er bij de leiders van het land op aan veranderingen door te voeren om zo hun leidersrol in de geneeskunde te kunnen waarmaken. Dit heeft China kunnen overtuigen om dit schandelijke gedrag te verbieden.”

De praktijk werd in 2015 verboden en in 2016 steeg het aantal vrijwillige orgaandonoren tot 4080, een grote sprong voorwaarts vergeleken met de 37 vrijwillige donoren in 2010. Het aantal donoren in China is nog steeds laag in vergelijking met die van veel ontwikkelde landen, maar volgens Delmonico moet het huidige engagement van China worden gewaardeerd.

Volgens de chirurg probeert Iran deze praktijk te veranderen en meer orgaandonaties van overledenen te stimuleren.  Dit gebeurt onder meer in Shiraz en in Teheran. “Maar zelfs als het zogezegd op wettelijke basis wordt geregeld, verandert het al snel in een corrupte situatie. Ik ben absoluut geen voorstander van deze Iraanse aanpak”, zegt hij.

“Volgens Paus Franciscus is het noodzakelijk om een overeenkomst te vinden tussen de geschriften en de menselijke waardigheid, vrijheid en gezondheid”, zegt bisschop Marcelo Sánchez Sorondo van het Global Sustainability Network (GSN). Volgens hem zijn veel van de belangrijkste religieuze leiders het daarover eens. Sommige lokale leiders of leiders van kleinere geloofsgemeenschappen zijn soms minder gemakkelijk te overtuigen.

“Het is noodzakelijk om tot een consensus te komen, zodat alle religieuze leiders handelen om de menselijke waardigheid en gezondheid te beschermen, inclusief de gezondheid van onze planeet”, zegt hij. “Het is belangrijk dat we met alle religieuze leiders werken aan de bescherming van de menselijke waardigheid tegen alle extreme vormen van globalisering en onverschilligheid zoals uitbuiting, gedwongen arbeid, prostitutie en mensenhandel.”

Volgens Delmonico is transparantie noodzakelijk om elke donor te identificeren en deze gegevens beschikbaar te maken voor de ministeries van Volksgezondheid. Toezicht door medewerkers van dit departement moet ertoe leiden dat de levende donor wordt beschermd en dat de transplantatie in medische centra gebeurt.

Sommige andere transplantatiechirurgen, zoals bijvoorbeeld oud-burgemeester van Rome, Ignazio Marino, hebben enkele jaren geleden voorgesteld om de orgaanhandel aan banden te leggen “door de vraag naar organen zelf te verminderen”. De sleutel is volgens Marino om “harde straffen uit te spreken voor mensen die organen kopen. Als ze weten dat ze misschien dan wel hun leven redden maar ook zo’n vijftien jaar cel riskeren, zouden ze er misschien twee keer over nadenken.”