Pauline Gransier (31) is rolstoelgebruiker en concertliefhebber. “Als ik niet in een rolstoel had gezeten, dan was ik
roadie geworden. In plaats daarvan bezoek ik nu zo veel mogelijk concerten.” Dat concerten vaak erg rolstoelonvriendelijk zijn, emotioneert haar. Vooral in grote hallen heeft ze het idee dat ze niet welkom is en wordt weggestopt in een uithoek. “Het voelt alsof je een last bent”, vertelt ze. Dat kan niet de bedoeling zijn, want
volgens de VN hebben personen met een beperking recht op toegang tot cultuur. Het is volgens onze overheid een mensenrecht.
Waar zijn de rolstoelkaarten?
Net als bij de normale kaarten gaat het met rolstoelkaarten hard in de ticketverkoop. “De laatste drie tot vijf jaar is het onmogelijk geworden om rolstoelkaartjes te krijgen”, vertelt Gransier. “Zelfs in de pre-sale lukt het niet. Het verschilt per concert of er überhaupt rolstoelplaatsen beschikbaar zijn en zo ja, hoeveel.” Om haar heen hoort ze van vrienden continu teleurgestelde verhalen van uitverkochte kaartjes, terwijl tribune- of staanplaatsen nog beschikbaar zijn.
“Er zijn gemiddeld twintig tot dertig plaatsen voor rolstoelgebruikers beschikbaar in een hele Ziggo Dome (17.000 plaatsen), dat is helemaal niets als je bedenkt dat één op de acht mensen een beperking heeft”, vertelt Marianne Dijkshoorn. Ze is toegankelijkheidsdeskundige en publiceerde onlangs het boek Maak je event toegankelijk voor iedereen, dat gericht is op organisatoren. Voor de ArenA (45.000 tot 50.000 plaatsen) zijn volgens concert- en festivalorganisatie MOJO honderd plekken voor rolstoelgebruikers en hun begeleiders.
In de gesprekken die Dijkshoorn voor haar boek voerde hoorde ze het kaartjesprobleem vaak terugkomen. “In het buitenland koop je vaak een normaal kaartje en geef je later door dat je een beperking hebt en daar speciale faciliteiten voor nodig hebt. Dan wordt het rolstoelpodium op maat gebouwd, zoals in Engeland en België.” Niet alleen voor rolstoelgebruikers, ook voor mensen die bijvoorbeeld slecht ter been zijn wordt een passende oplossing gezocht.
“
We denken er niet over na dat mensen met een beperking ook een sociaal leven hebben
Deze passende oplossing streeft ook MOJO na, maar niet altijd met succes. “We zijn afhankelijk van de locatie en de capaciteit van de zaal. Als mensen ons mailen dan kijken we of we het kunnen regelen, maar het creëren van extra rolstoelplaatsen is niet altijd mogelijk. Dat komt ook omdat concerten snel uitverkocht zijn”, vertelt woordvoerder Marjanne Manders.
De manier waarop kaartjes besteld worden kan volgens Dijkshoorn ook beter. “Een rolstoelplaats moet je in Nederland telefonisch reserveren, via een ticketlijn, maar dat wordt tijdens de kaartverkoop door heel veel mensen gebeld”, legt ze uit. “Veel rolstoelgebruikers proberen het niet eens meer, want ze weten dat het toch niet zal lukken.”
Xandra Koster houdt zich bezig met de implementatie van het VN-verdrag inzake de rechten van personen met een handicap in Nederland en ziet een verklaring voor het probleem dat Gransier en Dijkshoorn schetsen. “We denken er niet over na dat mensen met een beperking ook een sociaal leven hebben. We zien niet dat ze dezelfde dingen doen als iedereen, en dus ook naar concerten gaan”, vertelt ze. Deze onzichtbaarheid zorgt er volgens haar voor dat er zo weinig rolstoelkaarten beschikbaar zijn bij concerten.
“
Als je de hele avond alleen op het rolstoelplatform zit, heb je niet de beleving van het samenzijn. En een concert beleef je niet alleen
Begeleider
Wanneer een rolstoelgebruiker het felbegeerde concertkaartje weet te bemachtigen, betekent dit nog niet dat diegene ook daadwerkelijk naar het concert kan. Iemand in een rolstoel mag namelijk niet alléén naar een concert, maar moet altijd ‘een begeleider’ meenemen. “We hebben het beeld dat mensen met een beperking niet zelfstandig zijn en daarom een begeleider nodig hebben wanneer ze naar een concert gaan”, zegt Koster. Gransier vindt het woord ‘begeleider’ onterecht en vervelend: “Degene die met mij meegaat is niet mijn ‘begeleider’, maar mijn vriend, vriendin, partner of moeder.” Ook is ze zelfstandig genoeg om in haar eentje een concert te bezoeken, als dit zou mogen. Bij MOJO is het niet verplicht een begeleider mee te nemen, vertelt Manders.
Rolstoelpodium
Eenmaal – met kaartje en begeleider – aangekomen in de concerthal, moet een rolstoelgebruiker bijna altijd plaats nemen op een rolstoelpodium. Dit is een verhoogd vlak waarvandaan de mensen in een rolstoel het concert kunnen bekijken. Gransier heeft hier over het algemeen geen goede ervaringen mee. Zo herinnert ze zich de keer dat ze naar Paul Simon ging in de Amsterdamse Ziggo Dome. “Met de organisatie had ik via de mail afgesproken dat ik gewoon in de zaal mocht staan. Tijdens het concert werd me door medewerkers tot vijf keer toe verteld dat ik alsnog op het rolstoelpodium moest gaan zitten. Als het een springerig publiek is dan ga ik gewoon op het rolstoelpodium staan, dan hoor je mij niet klagen, maar het publiek was gewoon rustig.”
“Uiteindelijk werd het vragen vervelend, dus ben ik naar de rolstoelplek gegaan. Tot overmaat van ramp stonden de camera’s precies vóór dat podium, waardoor ik niets zag.” Gransier raakt zichtbaar gefrustreerd wanneer ze terugdenkt aan het concert. Naast geblokkeerd zicht door grote camera-armen is het geluid op rolstoelplaatsen vaak erg slecht, soms zelfs zo belabberd dat het buiten de zaal nog beter te horen is. “Mijn ervaring met concerten heeft ertoe geleid dat mijn moeder niet meer met mij mee wil naar grote concerten.”
Ook voor dove en slechthorende mensen valt er winst te behalen op het gebied van toegankelijkheid van concerten. “Doventolken zijn er wel bij sommige concerten, maar zeker niet standaard. En als ze er zijn, dan zijn ze meestal meegenomen door de dove persoon zelf en niet door de organisatie”, legt Xandra Koster uit. Voor slechthorenden is het op sommige locaties mogelijk om via een FM-ontvanger om de nek het geluid versterkt binnen te krijgen. Deze versterkers zijn echter alleen geschikt voor spraak en kunnen niet gedurende het hele concert gebruikt worden.
Een rolstoelpodium kan ook een gevoel van afzondering geven, omdat vrienden van de rolstoelgebruiker daar niet (allemaal) op kunnen. De ‘begeleider’ kan wel mee het podium op, maar moet dan vaak áchter de rolstoelgebruiker zitten in plaats van ernaast. “Als je de hele avond alleen op het rolstoelplatform zit, heb je niet de beleving van het samenzijn. En een concert beleef je niet alleen”, zegt Dijkshoorn. In België krijgt de ‘begeleider’ een keycord waarmee het rolstoelpodium betreden kan worden. “Die kan gewisseld worden zodat iedereen om de beurt op het platform kan, dat is erg handig.”
“
Je wil het liefst samen een concert beleven, maar dat is niet altijd mogelijk
Dat gevoel van afzondering maakte Gransier ook mee tijdens een concert van haar favoriete band 3 Doors Down in poppodium 013 in Tilburg. “Ik had geregeld dat ik vooraan mocht staan, maar vlak van tevoren werd ik naar een andere plek gestuurd. Ik heb de hele avond gehuild, want mijn vrienden stonden allemaal vooraan en ik werd daar weggehaald. Ik had daar makkelijk kunnen blijven met het rustige publiek en vijf vrienden om me heen.”
MOJO beaamt dat het lastig kan zijn om een rolstoelpodium op een goede plek te plaatsen. “We zijn afhankelijk van de locatie. In de open lucht of in een arena kunnen we meer rolstoelplekken creëren dan in een zaal waar ook vaste stoelen staan. We proberen het podium altijd zo veel mogelijk aan de zijkant te plaatsen in plaats van achteraan”, aldus woordvoerder Manders. Het gevoel van afzondering betreurt ze. “We proberen de mindervalide en begeleider naast elkaar te laten zitten, dat is natuurlijk het leukste. Soms is het platform helaas vol en wordt iemand gevraagd om achter de rolstoelgebruiker te zitten. Ik snap de behoefte, je wil het liefst samen een concert beleven. Maar dat is niet altijd mogelijk.”
Toegankelijk en 'uitgankelijk'
Vaak zijn er in concerthallen geen aangepaste toiletten aanwezig. “Ik vraag het eigenlijk niet eens meer, ik drink gewoon de hele tijd niet”, vertelt Gransier. Volgens Dijkshoorn is de afwezigheid van toegankelijke toiletten een van de grootste struikelpunten van evenementen. “Als je naar een concert gaat, moet je toch naar het toilet. Al helemaal als je een paar biertjes drinkt. Er is vaak geen aangepast toilet, of er staat een prachtig logo van een rolstoelgebruiker op de deur, maar dan is het toilet toch onbruikbaar.”
“
In Nederland is er geen regelgeving over het evacueren van mensen met een beperking in geval van nood
Dijkshoorn ziet in het buitenland veel meer aandacht voor veiligheid. “In Groot-Brittannië zijn ze veel meer bezig met ‘uitgankelijkheid’: de mogelijkheid om mensen bij een noodsituatie snel op een veilige plek te krijgen. In Nederland is er geen regelgeving over het evacueren van mensen met een beperking in geval van nood.” Ook Gransier vindt dat een punt van aandacht. “Ik voel me onveiliger op het rolstoelpodium dan in de zaal, want het duurt echt twintig minuten voordat je er vanaf bent met alle rolstoelen. Je bent gewoon de sjaak als er brand uitbreekt.” MOJO houdt zoveel mogelijk rekening met eisen van de brandweer, stelt Manders: “Het rolstoelpodium moet bij evacuatie snel toegankelijk zijn zodat onze beveiliging mensen naar buiten kan begeleiden.”
Als hulpmiddel voor bedrijven maakte MKB Toegankelijk een
checklist met tips voor het toegankelijk maken van evenementen. Ook
beloonde deze organisatie de Ziggo Dome als eerste concertzaal met het Nederlands Keurmerk voor Toegankelijkheid vanwege haar stappen om hun concerthal toegankelijker te maken voor mensen met een beperking.
De Vereniging van Evenementenmakers (VVEM) publiceerde in juni in samenwerking met de Vereniging Nederlandse Poppodia en -Festivals (VNPF) een actieplan om de toegankelijkheid van evenementen te bevorderen. In het voorjaar van 2019 gaan de VVEM en VNPF van start met het verspreiden van tips om de toegankelijkheid van vaste evenementenlocaties te bevorderen.
Naar het buitenland
Ondanks de verbeterpunten gaat Gransier nog altijd graag naar concerten. “Ik ben veel te gek op muziek om het niet te proberen. Maar ik heb wel besloten dat ik voor de artiesten die ik echt wil zien naar het buitenland ga.” Niet alleen omdat het daar makkelijker is om kaartjes te krijgen, maar ook vanwege de mentaliteit zijn onze buurlanden bij haar favoriet. “Het grote verschil is dat ze met je meedenken in het buitenland. Het is duur daar naartoe te gaan, maar ik spaar er graag voor. Omdat het zo goed geregeld is hoef ik niet alles van tevoren helemaal te plannen en kan ik spontane dingen doen. Ik kan daar bijvoorbeeld gewoon drinken omdat ik weet dat ik naar de wc kan.”
Dat Nederland het toegankelijk maken van cultuur prioriteit moet geven, vindt ook Dijkshoorn. “Als de toegankelijkheid niet of onvoldoende geregeld is, ben je niet welkom. Daarom zou ik pleiten voor een systeem zoals in België of Groot-Brittannië, waar wordt meegedacht en maatwerk wordt geleverd.”
Koster denkt dat er verbetering zal komen zodra we een ander beeld krijgen van mensen met een beperking. “Ik ben ervan overtuigd dat hoe meer mensen met een beperking we een normaal leven zien leiden, hoe duidelijker het wordt dat dit ook gewoon mensen zijn, die dezelfde dingen doen als iedereen.” Het is volgens Koster een positieve ontwikkeling dat er actieplannen en checklists worden gemaakt. “Als dat door druppelt naar de bedrijven die zich bezighouden met cultuur, denk ik dat het zeker verschil gaat maken.”
