Alaa Salah Beeld: Lana Haroun

‘Soedanese vrouwen verzetten zich al jaren’

In Soedan leidden vrouwen het protest tegen Omar al-Bashir. Nu de militairen het stokje hebben overgenomen, protesteren de vrouwen luidkeels verder. Sarah Haaij sprak twee vrouwen die vooropgaan in de demonstraties. ‘Soedanese vrouwen verzetten zich al jaren, dus zo verbaasd hoeven mensen niet te zijn.’

Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld. Word abonnee
‘Revolutie!’, klonk het de afgelopen weken in de straten van Soedan. Het volk kwam in opstand tegen de Soedanese dictator Omar al-Bashir, die de afgelopen dertig jaar met onderdrukking en geweld regeerde. Na maanden van verzet werd Bashir afgelopen donderdag afgezet door het leger.

Maar de demonstraties zijn niet voorbij: de betogers zetten door totdat de militairen plaatsmaken voor een burgerregering. Beelden van de opstand werden massaal gedeeld op social media; in het bijzonder een video van de 22-jarige Soedanese Alaa Salah. Zij riep mede-demonstranten vanaf het dak van een auto toe. En zij is niet de enige: opvallend veel vrouwen staan voorop bij de protesten. Hoe komt dat, en wat drijft hen?

Bron: twitter.com

‘Bijna iedereen die hier demonstreert is geboren met Bashir als president'

Mayada Hassanain (27) is ontwikkelingseconoom en protesteert sinds december mee in de straten van Khartoem.
Mayada Hassanain
Waarom lopen jullie door de straten? Waarover gaan de protesten?
“Met name de jongeren hebben het gehad met de huidige situatie. Ze zien geen kansen, geen mogelijkheden om het leven dat ze graag zouden willen, of zelfs maar iets dat erop lijkt, te realiseren. Er is aan alles gebrek: betaalbaar voedsel, elektriciteit en gezondheidszorg. In december werd de broodprijs ook nog eens verdriedubbeld, dat was de druppel.”

Heb je zelf ook gedemonstreerd?
“Ja, sinds december ga ik zo vaak mogelijk de straat op, afhankelijk van hoe hard het er die dag aan toe gaat. Een paar weken gelden werd ik opgepakt en meegenomen door veiligheidsdiensten in hun witte Toyota’s. We moesten op de grond zitten en ze sloegen willekeurig in het rond. En dit zijn de mensen (militairen en leiders van de veiligheidsdiensten, red.) die nu zeggen dat ze aan onze kant staan! Moeten we dat geloven?”

In de media lees je dat in Soedan een ‘vrouwenrevolutie’ plaatsvindt, omdat het verzet wordt geleid door vrouwen. Zie je dat inderdaad zo?
“Internationaal lijkt er een en al verbazing over de Soedanese vrouwen die demonstreren: ‘Wat een verrassing: ze gaan de straten op!’. Alsof we onder een steen vandaan komen waar we al die tijd vastzaten. Dat is de westerse blik. Soedanese vrouwen verzetten zich al jaren! En op straat demonstreren is slechts één vorm van dat verzet. Soedanese vrouwen hebben zich altijd in allerlei vormen verzet. In 1989 (toen Bashir zelf een staatsgreep leidde, red.) en ook in de aanloop naar deze uitbarsting. Niemand heeft ons weggestopt, dus mensen hoeven niet zo verbaasd te zijn dat we nu de straat op gaan.”

Alleen al door als vrouw de straat op te gaan, die ruimte te claimen, verzetten we ons tegen de morele codes

Welke andere vormen van verzet zie je nog meer?
“Het zijn de vrouwen in de wijken die van zich laten horen als de elektriciteit weer wordt afgesloten. Zij komen samen en eisen hun rechten op bij het energiekantoor. Het gaat ook over de vrouwen die zich in het publieke domein wagen, die worden lastiggevallen en zich daarover uitspreken. De vrouwen die tegen de kledingvoorschriften ingaan en vervolgens intimidaties trotseren.”

Is het protesteren zelf een daad tegen die heersende patronen?
“Alleen al door als vrouw de straat op te gaan, door die publieke ruimte te claimen, verzetten we ons tegen de morele codes. We voelen dat we dit eigenlijk niet ‘horen’ te doen, tot zo laat buiten blijven en demonstreren. Maar we doen het toch.”

‘We hebben niet zo hard gewerkt om nu door de militairen te worden bezet'

Tagreed Abdin (‘midden veertig’) is architect en socialmedia-activist. Al tien jaar gaat ze de straat op en spreekt ze zich uit over vrouwenrechten in Soedan.
Tagreed Abdin
Hoe is de sfeer bij de protesten?
“De sfeer en de energie onder de demonstranten is heel sterk; je voelt de saamhorigheid en het doorzettingsvermogen. Wij zijn hier voor echte verandering. En dat onder extreme omstandigheden, gisteren was het in de schaduw 44 graden! Gelukkig delen vrijwilligers voedsel en water uit.”

Hoe voel jij je nu Bashir is afgezet?
“Bijna mijn hele leven heb ik onder het bewind van Bashir geleefd, maar ik heb nog nauwelijks tijd gehad om zijn vertrek te vieren. We hebben ons zo lang verzet en nu is de ene militaire stroman voor de andere ingeruild. Toch dacht ik toen ik vanmorgen wakker werd: het is een nieuwe dag. We zijn er nog niet, maar het verzet is springlevend.”

Want de demonstraties gaan door?
“Jazeker! Ik doe al meer dan tien jaar mee aan demonstraties, maar de protesten zoals ze nu plaatsvinden heb ik niet eerder meegemaakt. Sinds zaterdag 6 april is er een massale sit-in (voor het gebouw van de veiligheidsdiensten in Khartoum, red.) en die gaat gewoon door – ook nu Bashir weg is. Drie woorden worden er gezongen: vrijheid, vrede en gerechtigheid. Onze eisen zijn onveranderd.”

Als vrouw in Soedan kan je altijd het doelwit worden van een wet of een verbod

Waarom demonstreren er zoveel vrouwen?
“Het merendeel van de demonstranten is vrouw, ze zeggen 60 tot 70 procent. Dat begon met kleinere betogingen in de wijken, maar inmiddels staan ze in de frontlinies van het verzet en zien we vrouwen zingen, de menigte aanmoedigen en traangas-blikken die veiligheidstroepen afvuren met blote hand terugslingeren.”

Welke veranderingen wens je voor de vrouwen in Soedan?
“Bovenaan het lijstje van vrouwenrechten staat vrijheid. Als vrouw in Soedan kun je altijd het doelwit worden van een wet of een verbod. Vrouwen die willen doorleren, proberen te werken, of die worden gediscrimineerd. Soms worden we bestraft voor zoiets simpels als een sjaal die van een hoofd glijdt. Een vrouwelijke demonstrant is opgepakt voor de manier waarop ze liep. Ze zou een uitdagend loopje hebben gehad. Zo kleinerend!”

Alaa SalahBeeld: Lana Haroun
Volgens de VN trouwt een op de drie Soedanese vrouwen vóór haar achttiende, en hebben negen op de tien vrouwen genitale verminking ondergaan. Er zijn weinig wetten en regelgevingen die vrouwen en meisjes beschermen. Soedan is ook een van de weinige landen die de Convention on the Elemination of All Forms of Discrimination Against Women’ (CEDAW) niet heeft ondertekend: een wereldwijd verdrag dat gendergerelateerd geweld een halt toe wil roepen. Daarnaast heeft Soedan eigen wetten die bepalen hoe vrouwen zich moeten kleden en wat zij kunnen studeren of welk beroep ze kunnen uitoefenen.

In mei vorig jaar ontstond er wereldwijd aandacht voor vrouwenrechten in Soedan, toen de tiener Noura Hussein de doodstraf kreeg opgelegd. Zij vermoordde haar echtgenoot uit zelfverdediging toen die haar probeerde te verkrachten.

OneWorld sprak op vrijdag 12 april met de demonstranten – een dag na de afzetting van Bashir. Later die avond voltrok zich een nieuwe machtswisseling en maakte de minister van Defensie plaats voor de, volgens sommigen beter te accepteren, generaal Abdel Fattah Burhan. Tagreed Abdin liet via Whats-App weten dat de betogers zullen blijven demonstreren voor echte verandering, tot de militairen plaatsmaken voor een burgerregering. 

Iraanse hardloopsters strijden voor hun sport

'We moeten die zware emmers wel dragen, anders sterven we van de dorst'

Ik wil dat OneWorld blijft bestaan

AbonneerDoneer

Verder lezen?

Rechtvaardige journalistiek verdient een rechtvaardige prijs.
Maak jij OneWorld mogelijk?

Word abonnee

  • Digitaal + magazine  —   8,00 / maand
  • Alleen digitaal  —   6,00 / maand
Heb je een waardebon? Klik hier om je code in te vullen

Factuurgegevens

Je bestelling

Product
Aantal
Totaal
Subtotaal in winkelwagen  0,00
Besteltotaal  0,00
  •  0,00 iDit is het bedrag dat automatisch van je rekening wordt afgeschreven.

Lees je bewust met OneWorld en draag bij aan een rechtvaardige wereld.

Dat kan al vanaf 6 euro per maand

Ontvang onze beste verhalen in je mailbox

Volg ons