Solliciteren met autisme: geschikt voor de baan, niet voor het gesprek

Wat was er misgegaan? De afwijzing ging volgens mij niet over de vraag of ik inhoudelijk geschikt was – ik heb ervaring met programma’s maken – maar of ik dat tijdens het sollicitatiegesprek aannemelijk kon maken. En dat kon ik niet, zoals altijd als ik gespannen ben en te weinig context heb. Ik heb een autistisch brein.

Ik ben geneigd om autisme spectrum stoornis (ASS) geen stoornis te noemen zoals de DSM1 het noemt, maar een neurologische ‘variant’. Er is sprake van een andere manier van informatieverwerking en dat heeft soms ander sociaal gedrag tot gevolg. Als interactie met neurotypische mensen stroef verloopt, ligt de oorzaak dus niet per se bij mij, maar bij ons samen. Zij hebben een veel voorkomende neurologische variant, ik een wat minder voorkomende variant.

Ik probeerde vaak krampachtig om ‘normaal’ te zijn, oogcontact te maken, tussen de regels door te lezen, te ontcijferen wat anderen nou écht van me wilden. Ik heb de plank wat dat betreft vaak misgeslagen. Na sollicitatiegesprekken of presentaties was ik doodop. Een week later speelt zo’n gesprek zich soms nog op repeat af in mijn hoofd. Langzaam realiseer ik me dan wat ik allemaal verkeerd begreep. De zin in solliciteren vergaat me daarom nogal.

Tekst gaat verder onder de foto.

Verder kan een kenmerk van autisme zijn dat je iets heel goed kunt of weet in een specifieke context, maar dat je die kennis of vaardigheden in een andere situatie niet altijd gemakkelijk kunt reproduceren of laten zien. Tijdens een sollicitatiegesprek word je, vreemd genoeg, meestal uitgenodigd op een plek ver van de werkvloer verwijderd. Ik raak daarvan afgeleid. Het is dan moeilijk om bij de relevante informatie te komen, terwijl die wel in mijn hoofd zit.

Mijn beeld van een sollicitatiegesprek begint met: iets te drinken krijgen. Als dat ook daadwerkelijk gebeurt, kom ik redelijk goed uit de verf. Enerzijds omdat dan alles volgens plan gaat, maar ook omdat je tijdens een slok koffie extra bedenktijd kunt nemen. Bij de sollicitatie voor programmamaker waarover ik aan het begin van dit artikel schreef, kreeg ik niets te drinken. Echt jammer, want als dat wel gebeurd was, had ik vast gevat gereageerd op de vraag om een concreet voorbeeld bij een hypothetische situatie. Maar hoe meer verrassingen, hoe meer mijn Putting on My Best Normal rammelt.

Ervaringsdeskundige en belangenbehartiger Yamina el Gaâd zet zich online en met workshops op de werkvloer in voor inclusie. Zij vertelt: “Ik heb ooit in een sollicitatiegesprek de opmerking gekregen dat ik mijn brief niet zelf zou hebben geschreven. Dat had ik wel, mijn taalgebruik is gewoon anders, wellicht wat ouderwetser.” Ik herken in El Gaâds verhaal ook mijn eigen worsteling. Vroeger had ik een heel formele manier van sollicitatiebrieven schrijven en een heel informele manier van spreken. Dat heeft met een poging tot afstemmen op de afzender te maken.

El Gaâd stelt om echte inclusie te bereiken een radicale acceptatie van ‘anders’ voor. “Ken je één autist, dan ken je ook echt maar één autist. Je kunt er dus eigenlijk nooit van uitgaan dat je weet waar iemand mee geholpen is. Vraag altijd naar wat voor de persoon met wie je te maken hebt werkt.”