Soms is het beter om thuis te blijven

Soms voelt ze dat het haar te veel wordt: ze heeft slaapproblemen, kan geen rust vinden. Gelukkig kan ze dan bij een bevriende psycholoog terecht. Het is een luxe voor vrijwilligers die voor kleine ngo’s werken, benadrukt ze. “In Griekenland krijg je vanuit ngo’s meestal weinig of geen psychologische ondersteuning.”

“Dat was bijvoorbeeld vroeger het geval met kampbewoners die als vrijwilligers met ons samenwerkten”, zegt Fleerakkers. “Ze voelden zich in steek gelaten nadat externe vrijwilligers met wie ze een relatie hebben opgebouwd huiswaarts keerden en contact verbraken. Mensen die naar hier komen en veel aandacht aan vluchtelingen schenken bedoelen het uiteraard ontzettend goed. Maar soms berokkenen ze hiermee onbewust schade. Om dat te voorkomen is onze gedragscode voor de vrijwilligers aangepast”.

Vluchtelingen vertellen niet alleen wat ze kwijt willen, maar vragen geregeld naar hulp. Sommige vrijwilligers bezwijken en beloven dat ze alles zullen regelen. Later schieten ze in stress als ze beloften niet kunnen nakomen. Dat zorgt weer voor frustratie en ontgoocheling bij vluchtelingen. Fink benadrukt dat vrijwilligers erop voorbereid moeten zijn dat ze vaker ‘dat hebben we niet’ zullen moeten herhalen dan ‘ik breng je wat je nodig hebt’.

“Valse hoop kan zeer gevaarlijk zijn voor de mentale gezondheid van asielzoekers”, zegt Diana Tudorancea, psychologe en uitvoerend directeur van ngo Tama. “Wanneer blijkt dat de situatie van een asielzoeker niet verandert, kan het zelfs een mentale inzinking tot gevolg hebben.” Of rellen in detentie- of vluchtelingencentra. “Als je als asielzoeker hoort dat je eigenlijk recht op iets hebt, of dat je asielaanvraag zou moeten worden behandeld, dan heb je bepaalde verwachtingen. Als bijvoorbeeld de politieke context verandert en je langer moet wachten of je niet krijgt dan je werd beloofd, dan word je gewoon woest”.

Twee ngo’s (Farrugia noemt de namen van de organisaties liever niet) mogen inmiddels geen activiteiten meer organiseren in de Maltese asielcentra omdat ze misleidende informatie gaven. Om meer controle te hebben over informatiestroom in de vluchtelingencentra heeft AWAS een team opgericht dat nauw samenwerkt met ngo’s, vrijwilligers, internationale organisaties zoals Europees ondersteuningsbureau voor asielzaken (EASO) en asielzoekers.

De psychologe neemt het vrijwilligers niet kwalijk. “Het is normaal dat je fouten maakt als je de omgeving niet goed kent. Bovendien is het doel van vrijwilligerswerk om ergens ervaring op te doen. Het is de verantwoordelijkheid van organisaties om een betere omkadering aan mensen te bieden.” Stichting Bootvluchteling en vele andere organisaties bereiden vrijwilligers voordat zij vertrekken voor op hun verblijf. Bijvoorbeeld door infosessies te organiseren, waarbij onder andere de gedragscode met alle do’s en don’t grondig wordt doorgenomen.

Moet iemand met goede bedoelingen, maar zonder ervaring dan thuisblijven? Werken in het veld is niet de enige optie om vluchtelingen te ondersteunen. Activiteiten achter de schermen zoals kleren sorteren of maaltijden voorbereiden, zijn even belangrijk. Net als financiële steun aan ngo’s die vaak moeten roeien met de riemen die ze hebben. Zo kan iedereen een steentje bijdragen. Dat wil uiteraard niet zeggen dat iedereen maar het beste thuis kan blijven: zonder vrijwilligers ter plekke zouden ngo’s hun werk niet kunnen doen.