Symbolen van het koloniale verleden

Congo was lange tijd Leopolds persoonlijke speeltuin, gekregen van de andere Europese grootmachten tijdens de Berlijnse Conferentie van 1884. Congo Vrijstaat, vele malen groter dan België, bleef onder zijn persoonlijke controle tot 1908. Hij maakte het er zo bont dat zelfs de andere koloniale grootmachten vonden dat de controle overgeheveld moest worden naar de Belgische overheid. Patrice Emery Lumumba groeide op in de Belgische kolonie. Hij richtte er in 1958 de Mouvement Nationale Congolais op, een paar jaar voor de onafhankelijkheid. Later werd hij de eerste democratisch verkozen premier van het nieuwe onafhankelijke Congo. Lumumba werd vooral door zijn dood een symbool. Hij kwam in 1961 om het leven na herhaaldelijke arrestaties en de uiteindelijke staatsgreep door de latere president Mobutu Sese Seko. Hij werd met twee van zijn medestrijders geëxecuteerd: hun lichamen opgelost in vaten met zuur, waarna slechts hun tanden overbleven. Door Lumumba’s tegenstanders bij te staan, zat België (en de VS) indirect achter zijn dood. In 2002 heeft België dit ook toegegeven. De tanden van Lumumba zouden misschien nog wel ergens in een Belgische bureaulade liggen.

Het Lumumbaplein moest eigenlijk in de aangrenzende Matongéwijk komen. Matongé is niet groot, beslaat misschien drie of vier straten, maar het is het epicentrum voor de Congolese (en bij uitbreiding de hele sub-Sahara-Afrikaanse) diaspora in België. Een klein stukje Afrika in Brussel. Je komt er om je haar te laten doen, om eten in te slaan en om te discussiëren met andere cafégangers over de politiek in het land van herkomst. Het is ook de veldslag voor de zwart-Afrikaanse identiteit in België. “Al sinds 2003 hangen er bordjes van de Futur Place Lumumba in Matongé, hier achter de Sint-Bonifaciuskerk”, vertelt Mireille-Tsheusi Robert, initiatiefneemster van het eerste uur. “De gemeente blijft ze telkens verwijderen, waarna wij weer een nieuw bord ophangen.” Zelfs op Google Maps kun je de Futur Place Lumumba al ettelijke jaren terugvinden.

Tijdens de inhuldiging was niet iedereen even tevreden. Zelfs de organisatoren van het evenement maakten op de Facebookpagina duidelijk dat dit geen overwinning is, maar een kleine vooruitgang. ‘Blijf waakzaam.’ Burgemeester Dufourny van Elsene probeerde ook nog een domper op de feestvreugde te zetten door de voorziene feestparade de toegang tot ‘haar’ grondgebied, en dus Matongé zelf, te ontzeggen. Tijdens een van de speeches van de politiek afgevaardigden werd een aanwezige zo overweldigd door emotie dat hij niet kon stoppen met het roepen van ‘moordenaar’ naar de politici op het podium. Hij werd door de aanwezige politieagenten efficiënt weggesleurd.

Later, bij terugkomst, vertelde hij zijn vrienden dat zijn familie tijdens de onafhankelijkheidsoorlog in Congo was vermoord. De pijn is niet zo historisch als we durven te beweren in de Belgische media. Nog anderen vonden dat de activisten zich politiek hadden laten misbruiken. De gemeenteverkiezingen staan in België om de hoek. Voor Brusselse partijen aan de linkerzijde begint het zwarte electoraat er interessant uit te zien. Deze groep groeit niet enkel, maar heeft de voorbije jaren een aantal zeer populaire politici naar voren gebracht.