‘Systematisch twijfel gezaaid in glyfosaat-rapport’

Glyfosaat mag in Europa op grote schaal worden gebruikt omdat het niet kankerverwekkend zou zijn. In die beoordeling is echter ‘twijfel gezaaid’ over bewijs van het tegendeel. Dat zegt toxicoloog Theo de Kok.

Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld. Word abonnee
Heeft het chemiebedrijf Monsanto zijn eigen product gekeurd? In de herfst van 2017, kort voordat onkruidbestrijder glyfosaat weer voor vijf jaar zal worden toegelaten in de Europese Unie (EU), komt er een opzienbarend verhaal in de internationale pers. Monsanto, een bedrijf dat glyfosaat verkoopt onder de merknaam Roundup, heeft delen van de EU-veiligheidsanalyse zelf geschreven. 1

Cruciale passages werden gekopieerd uit een rapport van de Glyphosate Task Force

Het gaat om het Renewal Assessment Report, 2 een literatuuroverzicht dat de basis vormt voor de toelating van de herbicide in de EU. Cruciale passages, die ingaan op de vraag of de onkruidverdelger kankerverwekkend is, blijken te zijn gekopieerd uit een studie van de Glyphosate Task Force (GTF), een werkgroep van de chemische industrie, die destijds werd aangestuurd door fabrikant Monsanto.
De soap rond glyfosaat

Glyfosaat is de meest gebruikte, maar zeker ook de meest controversiële herbicide ter wereld. In de Verenigde Staten is een felle juridische strijd gaande waarbij duizenden patiënten die kanker kregen, fabrikant Monsanto aanklagen. In Europa loopt momenteel in het Europees Parlement een onderzoek naar de toelating van glyfosaat, en de invloed daarbij van de chemische industrie.

Wat volgt zijn geruststellingen van de Europese autoriteiten. De inbreng van Monsanto, een bedrijf dat recent is gefuseerd met de Duitse farmaciereus Bayer, zou zeer kritisch zijn nagelopen, en alle feiten zouden op juistheid zijn gecontroleerd.

Pen van de industrie

Maar ik ben benieuwd: wat heeft de industrie nu precies opgeschreven? De tekst in het Europese toelatingsrapport is behoorlijk technisch, dus ik vraag hoogleraar en toxicoloog Theo de Kok (Maastricht University) om met me mee te lezen. De Kok is één van de meest vooraanstaande experts op dit gebied in Nederland. Hij doet al sinds de jaren 90 onderzoek naar effecten van bijvoorbeeld giftige pcb’s en ook luchtverontreiniging op het erfelijk materiaal.

Met behulp van software die wordt gebruikt om plagiaat op te sporen, werd inzichtelijk welke tekst precies van de chemische industrie afkomstig is

Specifiek vraag ik De Kok te kijken naar het hoofdstuk uit het EU-rapport met de gepubliceerde studies die ingaan op de vraag of glyfosaat het DNA kan beschadigen. Dat is een manier waarop kanker bij de mens kan ontstaan. De tekst in dit hoofdstuk werd, op een paar korte passages na, volledig gekopieerd uit het rapport van de industrie. Dat blijkt uit vergelijking met het rapport van de werkgroep Glyphosate Task Force, een document dat OneWorld kan inzien. De Oostenrijkse milieuorganisatie Global2000 maakte met behulp van software die wordt gebruikt om plagiaat op te sporen, ook inzichtelijk welke tekst in dit hoofdstuk precies van de chemische industrie afkomstig is.

Controverse

De vraag of glyfosaat een mechanisme heeft waarmee het kanker kan veroorzaken, is onderwerp van grote controverse. Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) is er ‘sterk bewijs’ dat glyfosaat DNA-schade veroorzaakt, en ook waarschijnlijk kankerverwekkend is voor mensen. 3 Dat staat in scherp contrast met het EU-rapport waar – op aangeven van de chemische industrie – wordt gesteld dat voor DNA-schade ‘geen bewijs’ bestaat, en glyfosaat ook niet kankerverwekkend is.
Ik stuur Theo de Kok het hoofdstuk door uit het EU-rapport dat ingaat op DNA-schade, en ook de passages uit het WHO-rapport waarin veelal dezelfde wetenschappelijke onderzoeken zijn beoordeeld. Een dag later spreek ik hem over de telefoon.
Theo de Kok, hoogleraar genetische toxicologie (Maastricht University).
Wat is uw indruk van wat u heeft gelezen?

“De rapporten tonen aan dat er erg veel wetenschappelijk onderzoek is gedaan naar de vraag of glyfosaat DNA-mutaties kan veroorzaken. Na lezing, deel ik voor 100 procent de mening van de WHO dat er heel veel bewijs is dat laat zien dat er inderdaad sprake is van genotoxiciteit. 4 Dat kun je gewoon niet ontkennen. Er zijn natuurlijk wel studies die negatief zijn, maar dat doet niks af aan dat in verschillende testmodellen – in de mens, in proefdieren; in cellen – genotoxische effecten worden waargenomen.”

Hoe kan het dat het Europese glyfosaat-rapport stelt dat er ‘geen bewijs’ is?

“Als ik de conclusie lees dat er geen bewijs zou zijn dat glyfosaat genotoxisch is – dat is gewoon feitelijk onjuist. Dat is niks anders dan baarlijke nonsens.”

Conclusie in het Europese glyfosaat-rapport.
U heeft op mijn verzoek de tekst van het EU-rapport doorgenomen. Hoe worden de studies die volgens u bewijs leveren voor DNA-mutaties daar besproken?

“Ik denk niet dat er feitelijk onjuiste zaken in het hoofdstuk zelf staan. Maar het stuk is zo geschreven dat alles wat er aan positieve bevindingen is, op een systematische wijze in twijfel wordt getrokken.”

In twijfel getrokken?

“Ja, op verschillende punten in het rapport vind je de neiging om op zoek te gaan naar argumenten op grond waarvan je twijfel kunt zaaien.”

Dit is een meesterstukje in het verdraaien van bewijs, Trump zou dit bedacht kunnen hebben

Kunt u daar een voorbeeld geven?

“Kijk bijvoorbeeld op pagina 421. Hier staat dat afwezigheid van bewijs dat glyfosaat kanker veroorzaakt, zou aantonen dat er dus ook geen mechanisme [DNA-schade] kan bestaan dat leidt tot kanker. Dat gaat er gewoon bij mij niet in. Hier wordt een enorm kromme cirkelredenering gebruikt, omdat – zo lijkt het – er geen andere redenen meer te bedenken zijn om twijfel te zaaien. Dit is een meesterstukje in het verdraaien van bewijs, Trump zou dit bedacht kunnen hebben.”

‘Kromme cirkelredenering’ in Europees glyfosaat-rapport aldus hoogleraar De Kok.
De studie waar hier naar wordt verwezen om te stellen dat glyfosaat niet kankerverwekkend is, is de Williams 2000-paper, een bekend onderzoek gefinancierd door Monsanto, dat achttien jaar geleden is gepubliceerd.

“Dat vind ik persoonlijk ook heel vreemd. Als je een evaluatie uitvoert van de huidige stand van de wetenschap, waarom haal je dan je bewijslast uit een eerdere review uit [het jaar] 2000?”

De Glyphosate Task Force, een werkgroep van de fabrikanten, heeft zelf op cruciale punten de letterlijke tekst van het Europese toelatingsrapport geschreven.

“Die bedrijven hebben natuurlijk een bepaalde opdracht, dat is wel duidelijk. In principe hoeft dat ook geen probleem te zijn. Maar de wetenschappelijke discussie over genotoxiciteit, die moet wel zuiver blijven. Deze tekst zit vol suggestieve zinsneden.”

EU keek ook naar geheime industriestudies

Wat hoogleraar De Kok niet kan inzien, zijn de vertrouwelijke onderzoeken van de chemische industrie. Deze zijn wel bekeken door de Europese voedselautoriteit EFSA. Die studies zijn overwegend ‘negatief’, wat betekent dat ze geen bewijs vinden voor genotoxiciteit. De openbare (peer-reviewed) studies vinden in de meeste gevallen wél bewijs voor DNA-schade. 5
Is er nog een voorbeeld dat u is opgevallen?

“Neem pagina 419. Hier gaat het om bloedcellen van mensen die zijn onderzocht nadat glyfosaat is gesproeid. Daarbij is schade in het DNA waargenomen. Hier wordt gesteld dat, omdat in de publicatie kennelijk niet precies is omschreven hoe lang deze bloedmonsters zijn bewaard, het onzeker is of de uitkomsten wel kloppen. Maar er is geen enkele aanwijzing dat dit zo zou zijn! Iedere onderzoeker weet dat je als wetenschapper maar beperkte ruimte hebt in je publicatie om dit soort details op te schrijven. Als je op deze manier te werk gaat, dan kunnen we alle conclusies van wetenschappelijk onderzoek wel weggooien.”

Twijfel over of bloedmonsters wel op juiste manier werden bewaard.
Wat bewijst zo’n onderzoek onder omwonenden volgens u?

“Voor mij is dit een sterke aanwijzing. Er worden in deze studie nadat glyfosaat is gespoten zogeheten micronuclei in het bloed bij mensen waargenomen. Dat is beschadiging van het DNA in de celkern. Het wordt door experts ook wel een gevalideerde biomarker voor carcinogeniteit genoemd. Anders gezegd: de mate waarin je deze micronuclei in het bloed kunt meten, vormt een indicatie voor hoe groot het risico op kanker is.”

Is glyfosaat kankerverwekkend, denkt u?

“Het oordeel van de WHO dat glyfosaat waarschijnlijk in staat is om kanker te veroorzaken, daar is denk ik weinig tussen te krijgen. De WHO zegt echter niet dat je er ook kanker van krijgt. Daarvoor moet onderzocht worden wat de risico’s precies zijn. UV in zonlicht is bijvoorbeeld ook genotoxisch, net zoals sommige stoffen die van nature in ons voedsel zitten het DNA kunnen beschadigen. Doorgaans is ons lichaam goed in staat om genetische schade te repareren. Alleen als we nieuwe, door de mens gemaakte producten introduceren, dan willen we die eigenschappen niet. Als je dan ziet dat zo’n chemische stof op grote schaal in het milieu wordt gebracht, en ook terug te vinden is in voeding, dan heb je op z’n minst een probleem, zou ik zeggen.”

  1. Hierover berichten de Britse krant The Guardian en het Belgische dagblad De Standaard op 15 september 2017. Het is iets dat OneWorld in een artikel op 12 mei 2016 ook al heeft benoemd ↩︎
  2. Het Renewal Assessment Report is opgesteld door het Duitse Bundesinstitut für Risikobewertung (BfR). In Europa is het zo geregeld dat één lidstaat de toelating van een pesticide voorbereidt. In het geval van glyfosaat was dat land Duitsland. ↩︎
  3. Het gaat om een rapport uit 2015 van het Internationaal Agentschap voor Kankeronderzoek, onderdeel van de WHO. ↩︎
  4. ‘Genotoxiciteit’ is de term die experts gebruiken voor stoffen die het DNA kunnen beschadigen ↩︎
  5. Dat blijkt uit een analyse van de Oostenrijkse milieuorganisatie Global2000. ↩︎

Ik wil dat OneWorld blijft bestaan

AbonneerDoneer

Verder lezen?

Rechtvaardige journalistiek verdient een rechtvaardige prijs.
Maak jij OneWorld mogelijk?

Word abonnee

  • Digitaal + magazine  —   8,00 / maand
  • Alleen digitaal  —   6,00 / maand
Heb je een waardebon? Klik hier om je code in te vullen

Factuurgegevens

Je bestelling

Product
Aantal
Totaal
Subtotaal in winkelwagen  0,00
Besteltotaal  0,00
  •  0,00 iDit is het bedrag dat automatisch van je rekening wordt afgeschreven.

Lees je bewust met OneWorld en draag bij aan een rechtvaardige wereld.

Dat kan al vanaf 6 euro per maand

Ontvang onze beste verhalen in je mailbox

Volg ons