Te huur in Zimbabwe: ruime woning met uitzicht op milieuramp

De afgelopen drie jaar is Gumisai rondom zijn geïmproviseerde houten huisje twee keer door een slang gebeten. De tijdelijke woning van de 35-jarige tuinman staat op het Dreamhouse-terrein – een ironische naam voor een door slangen geteisterd vastgoedproject in een volgebouwde buitenwijk, waar bewoners slapeloze nachten beleven als het regent. De wijk ligt op het moerasland van Mutare, de op drie na grootste stad van Zimbabwe. Gumisai, die tuinen verzorgt in welvarende wijken, heeft vaak slangen bestreden die tevoorschijn kwamen toen zware regenval hun schuilplek deed overstromen.

Het ligt aan de rand van een beschadigd wetland (moerasland), dat bij regen verandert in een woeste rivier. Tegen storm zijn de zandzakken niet opgewassen; dan stroomt het water dwars door de woning. “Het is alsof de natuur een hekel heeft aan mij en mijn huis”, vertelt Mangezi. Ze wendt haar gezicht af voor een walm die opstijgt uit een gesprongen riool achter haar huis, in 2018 verwoest door een reeks overstromingen. De stank, vliegen en ziektes zijn echter niet haar grootste zorg. “Wat me wakker houdt als het regent, is de angst dat we op een dag misschien niet meer levend onze slaapkamer uit komen”, zegt Mangezi.

Maar de verwachtingen van het nieuwe ingrijpen zijn niet hoog. “De arrestaties zijn alleen bedoeld om mensen te sussen”, zegt Moses Chimedza, milieuactivist in Mutare. Vanwege hun connecties in de politiek zullen de landbaronnen niet lang achter slot en grendel belanden.

De regering onteigent ook gezinnen die zich op illegaal bebouwd terrein hebben gevestigd. Zij kochten het land of huren het van landbaronnen. De laatste tijd dreigt de EMA steeds vaker met het slopen van huizen en sommeert mensen hun woning te verlaten. Slopen mag eigenlijk alleen met een gerechtelijk bevel, vertelt Mutuso Dhliwayo, directeur van The Zimbabwe Environmental Lawyers Association (ZELA). Het lijkt er bovendien op dat EMA het vooral op bewoners gemunt heeft en niet op de landbaronnen; hun commerciële gebouwen op dezelfde grond, zoals winkelcentra, blijven veelal onaangetast.

De stad is niet aansprakelijk voor verlies van mensenlevens of letsel bij overstromingen, vertelt Blessing Tandi, de burgemeester van Mutare van de Movement for Democratic Change. “Technisch gezien valt Dreamhouse nog steeds onder de ontwikkelaars en zal het gebied pas aan het stadsbestuur worden overgedragen nadat aan alle vereisten is voldaan en wij een certificaat hebben afgegeven”, zegt Tandi. “Ik ben al een tijdje bestuurder en er was geen enkele manier om deze ontwikkelaars ter verantwoording te roepen.” Corrupte overheidsmedewerkers hielden hen volgens Tandi de hand boven het hoofd.

Harare Wetlands Trust en andere milieuactivisten deden al meerdere keren een beroep op de milieumanagementbureau EMA om de moerasgrond die er nog is te redden. In een recent rapport heeft de organisatie de autoriteiten opgeroepen de wetgeving rigoureuzer toe te passen. Lokale autoriteiten, zoals de gemeenteraad van Harare, ontkenden herhaaldelijk dat zij grond weggeven, en wijzen naar de ‘landbaronnen’.

Sommige Zimbabwanen hebben minder geluk, zoals een zesjarig meisje uit een wijk vlak bij Dreamhouse. Gemeenschapsleider Mlambo herinnert het zich nog goed: “Ze zat een Disney-film te kijken, toen ze door het water werd meegevoerd en verdronk.”