De afgelopen maanden sliep en at ik slavernij. Of beter gezegd: de gevolgen van de afschaffing van de slavernij. De afschaffing 150 jaar terug was een juridische. In de praktijk bleven de Hollandse onderdrukkers heer en meester in hun wingewest.
Staatstoezicht en immigratie
Zo gold er nog tien jaar ‘Staatstoezicht’. Als ex-slavin mocht je niet gaan en staan waar je wilde, je mocht niet het werk uitoefenen dat jij wilde doen. Er waren tal van regels en bepalingen, tot in het spirituele leven. Ex-slaven waren verplicht zich te bekeren tot het christendom.
Precies na afloop van het ‘Staatstoezicht’ op 5 juni 1873 begon de misleidende immigratie van Brits-Indiërs naar Suriname. Mijn voorvader, de opa van mijn opa, overleefde als zevenjarige de overtocht vanuit Calcutta.
Vervolgens werden hij en de tienduizenden Indiërs die onder valse voorwendselen naar Suriname zijn gebracht onvrijwillig te werk gesteld op dezelfde plantages waar mijn Afrikaanse voorouders hadden gezwoegd. Hun bazen waren dezelfde plantagehouders die mijn Afrikaanse voorouders hadden afgemat en mishandeld. De Indiërs woonden in dezelfde slavenwoningen als mijn Afrikaanse voorouders.
Het verschil was dat de Indiërs, die tot 1927 Brits staatsburger zouden blijven, werden betaald. Ze sloten een contract met de plantagehouders. Die hielden zich vervolgens totaal niet aan de bepalingen uit deze overeenkomst.
De loon van de contractanten was zo karig – een halve cent per dag of minder – het werk zo zwaar en de straffen zo wreed, dat ze hiertegen in opstand kwamen. Op de verschillende plantages waar ze te werk waren gesteld, braken in de periode van 1873-1916, de jaren van de Brits-Indische migratie naar Suriname, maar liefst veertig opstanden uit.
[[{“fid”:”20728″,”view_mode”:”default”,”type”:”media”,”attributes”:{“height”:335,”width”:595,”style”:”width: 505px; height: 284px;”,”class”:”media-element file-default”}}]]
Tetary, tragische verzetsstrijdster
De enige vrouw die bij deze clashes met het wettelijk gezag de dood vond, was Tetary, een 24-jarige moeder die in India was verstoten door haar man. In het docudrama ‘Tetary’, naar een script van Sandew Hira en onder regie van Vincent Soekra, wordt verhaald over haar tragische dood. Tetary was een verzetsstrijdster in de meer dan 400-jarige koloniale periode van Suriname, die net als vele anderen nog steeds niet gerehabiliteerd is. Er zijn geen standbeelden voor hen.
Wat mij betreft moeten zoveel mogelijk Surinamers, Nederlanders en Antillianen deze documentaire zien. De documentaire maakt duidelijk dat de onderdrukking door de kolonisator niet ophield op 1 juli 1863. Integendeel. De onderdrukking ging onverminderd voort in allerlei verkapte vormen. Het tragisch levensverhaal van Tetary is indrukwekkend in beeld gebracht en laat zien dat het lot van de Hindoestaanse contractanten sterke gelijkenissen vertoont met de slaventijd.
De slavernij is formeel en juridisch weliswaar ten einde, maar leeft nog voort, vooral in het doen en laten van vele Surinamers, Nederlander en Antilianen. Dit fenomeen heet mentale slavernij. Het kennen van je geschiedenis en het blijvend gedenken van de slachtoffers is dus essentieel.
[[{“fid”:”20727″,”view_mode”:”default”,”type”:”media”,”attributes”:{“height”:667,”width”:1000,”style”:”width: 505px; height: 337px;”,”class”:”media-element file-default”}}]]
Blijvend herdenken, gedenken en eren
Het blijvend eren van helden als Tetary en verzetsstrijders als Codjo, Mentor en Present, Baron, Boni en Joli Coeur en Tula, is van wezenlijk belang. De laatst genoemden waren allemaal slaven die zich vrij vochten. Net als de Hindoestaanse Tetary hebben ze hun verzet tegen onrecht en onderdrukking met de dood moeten bekopen.
Het helpt bij de verwerking van het trauma van de nazaten van ex-slaven om de slachtoffers te gedenken en helden te eren. Het helpt de nazaten van de slavenhouders in het reine te komen met de schanddaden van hun voorvaders en zich te ontdoen van het mentale juk van het slavernijverleden.
Ik was mij hiervan al een hele tijd bewust, maar ben er het afgelopen jaar van doordrenkt geraakt. Oktober 2012 meldde ik mij aan als vrijwilliger voor de toen nog op te zetten website slavernijonline.nl. Deze stap heeft een grote verandering in mijn leven gebracht. Ik werd coördinator van deze site in Suriname. Hoofdredacteur Kenneth Donau zit in Nederland. Met een klein team van vrijwilligers organiseerde ik in Suriname een geslaagde weblaunch van de site, simultaan met Nederland. Enkele maanden later organiseerden we een debat over de zin en onzin van herdenken van het slavernijverleden, dat vooral bij stuurlui aan wal veel stof deed opwaaien. We hebben een constructief debat gevoerd over hoe te herdenken (of niet), hoe te vieren, zin of onzin van een slavernijmonument en zin of onzin van excuses maken en herstelbetalingen.
Resolutie Herdenking Slavernijverleden
Henk Herrenberg, voorzitter van de Nationale Commissie Herdenking Jubileumdagen, was ook aanwezig bij het debat. Hij vond het een constructief debat en vroeg ons een resolutie op te stellen met de resultaten. Hij is van plan deze resolutie, genaamd ‘Herdenking Slavernijverleden’, aan de regering van Suriname overdragen.
In de resolutie staan onze aanbevelingen voor het gedenken en vieren van de slavernij. We vertellen wat het slavernijmonument volgens ons is en hoe volgens ons aan het monument een memorial met een educatieve functie moet worden gekoppeld. En we beantwoorden de vragen waarom geen excuses zou moeten worden geëist voor het slavernijverleden, maar excuses wel van wezenlijk belang zijn en op wat voor wijze om herstelbetalingen kan worden verzocht.
Teleurstelling: excuses Nederland blijven uit
1 juli 2013 moest voor mij een van de hoogtijmomenten in mijn leven worden. Ik heb door autopech en een onfortuinlijke val van mijn opa alles van het feest-, herdenkings- en bezinningsgewoel heb gemist. De hulpdienst kwam later dan op een normale dag, want het was 150 jaar Manspasi! Dat is de Surinaamse naam voor de afschaffing van de slavernij. Tijdens het wachten op de hulpdienst bereikte mij het slechte nieuws dat mijn opa zijn heup had gebroken bij een val. Dus direct nadat ik weer kon autorijden vertrok ik naar het ziekenhuis, waar mijn opa liep te kermen van de pijn. Ik besefte dat mijn opa en ik op zo’n gedenkwaardige dag waar bovenal vrijheid wordt gevierd, behoorlijk beperkt waren geraakt in onze bewegingsvrijheid. Die van mij was binnen een paar uur herwonnen, maar mijn opa zal nog weken, maanden moeten wachten en hopen dat die wordt herwonnen. En misschien lukt dat zelfs nooit…
In mijn Sranan Sanicolumn op oneworld.nl heb ik gesteld dat de nieuwe koning excuses zou moeten maken. Dat zou het proces van Manspasi een grote impuls geven. Bij zowel nazaten van slaven, als nakomelingen van slavenhouders- en handelaren. Ik was daarom uiteraard teleurgesteld door het uitblijven van de excuses. Een vicepremier die rouw en spijt betuigt is bij lange na niet voldoende.
Ik ga door!
Het gevoel van beknotting, niet vooruit komen en onrecht dat niet te stoppen is, was op 1 juli 2013 compleet toen president Bouterse het nodig achtte Nederland te vergeven, nog voordat de hoogste vertegenwoordiger van Nederland formeel excuses had gemaakt.
Van ellende besloot ik vroeg mijn bed in te kruipen om 2 juli 2013 te beginnen met nieuwe moed, meer kracht en meer doorzettingsvermogen. Wanneer ik denk aan mijn voorouders die de overtocht uit Afrika en India én de wreedheden hier te lande hebben overleefd, weet ik dat er geen tijd is om te treuren. De strijd gaat door. Stap 1: inleveren resolutie. Correctie. Stap 1 was het schrijven van dit stuk.
