1. Het Parijsakkoord werd ondertekend
Het klimaat is nog lang niet waar het moet zijn, maar in ieder geval staan meer neuzen min of meer dezelfde kant op. In december 2015 werd het akkoord gepresenteerd dat de opwarming van de aarde moet tegengaan. Drie jaar later ondertekenden 195 landen het verdrag. Wel met een grote tegenslag: De Verenigde Staten
trokken zich terug uit het pact. Daarnaast ontbreken de sancties in het akkoord en zijn de maatregelen
onvoldoende, want zelfs als alle landen zich aan het akkoord houden warmt de aarde meer dan de afgesproken twee graden op. Maar toch: klimaatverandering staat nu permanent op de politieke agenda.
Ook Klimaatgezant Marcel Beukeboom is hoopvol. “Een klimaattop is meer dan een groep landen die aan het onderhandelen zijn. Er waren bedrijven, financiële instellingen en maatschappelijke organisaties, die allemaal met elkaar bespraken hoe ze de Parijs-plannen kunnen uitvoeren”, zegt hij na de klimaattop in Madrid afgelopen maand.
2. Urgenda wint klimaatrechtzaak tegen de Staat
De wereldwijde sancties kunnen in het Parijsakkoord misschien ontbreken; in Nederland stapte de particuliere organisatie Urgenda in 2015 naar de rechter. Die oordeelde dat de Staat meer moet doen om klimaatverandering tegen te gaan. Na een hoger beroep en een cassatie van de Staat
bevestigde de Hoge Raad, nog net voordat we het nieuwe decennium ingaan, dat Urgenda gelijk heeft. Vooral internationaal is dit een grote doorbraak, liet Urgenda-directeur Marjan Minnesma in een persbericht weten: ‘Dit laat mensen in de hele wereld zien dat de rechter burgers kan beschermen als overheden niet voldoende doen tegen ontwrichtende klimaatverandering.’ Het komende jaar moet de uitstoot 25 procent lager zijn dan in 1990.
“
Wereldwijd lopen er ruim duizend rechtszaken voor het klimaat
Volgens Minnesma had de regering eerder actie kunnen ondernemen. Ze zei in februari: “De regering is zo arrogant erop te gokken dat wij de zaak verliezen, want de uitstoot is de afgelopen vijf jaar niet gedaald.” En Urgenda is niet de enige die de planeet via de rechter probeert te redden. Wereldwijd lopen er ruim duizend rechtszaken voor het klimaat.
3. Zwarte Piet verdwijnt langzaam
Hoewel
de discussie over Zwarte Piet al sinds de jaren ‘60 van de vorige eeuw bestaat, nam het debat dit decennium een andere vorm aan. In 2011 werd activist Quinsy Gario
hardhandig en onterecht gearresteerd omdat hij tijdens de intocht van Sinterklaas protesteerde tegen Zwarte Piet. Dat zorgde voor internationale bekendheid van de figuur en in 2013
vroeg de Verenigde Naties om opheldering. Twee jaar later concludeerde de een VN-rapport dat het uiterlijk van Zwarte Piet
moet veranderen. Hoewel nog steeds
twee derde van de Nederlanders vindt dat Zwarte Piet bij de sinterklaasintocht hoort, zien we langzaamaan verandering. Ieder jaar zijn er meer alternatieve Pieten. Zal Zwarte Piet het komende decennium helemaal verdwijnen?
Hoofdredacteur Seada Nourhussen vroeg zich hardop af waarom ze Quinsy Gario niet meer hoort in het racismedebat. Is hij de platheid in het racismegesprek zat? Gario herkent de platheid, maar hij ziet ook lichtpuntjes. ‘Ik zie onafhankelijke media ontstaan die witheid niet centreren.’
4. Greta Thunberg laat politiek leiders naar jongeren luisteren
Vaak werd gedacht dat jongeren zich nauwelijks om politiek bekommeren, maar toen was daar Greta Thunberg. Ze had genoeg van inhoudsloze praatjes over het klimaat van politiek leiders. In 2018 spijbelde ze van school om een punt te maken: er moet meer gedaan worden, juist voor Thunbergs generatie, want die moet op de blaren zitten. De boodschap landde. Ze reisde de wereld af per zeilboot, trein en een, door Arnold Schwarzenegger
uitgeleende, elektrische auto om haar boodschap te verspreiden. Ze
sprak op een top van de Verenigde Naties in New York en haar speech ging viral. Toen het leek of ze niet nóg meer geprezen kon worden, werd ze
Time Person of the Year.
Het dwong iedereen ook aandacht te hebben voor een veel grotere beweging van jongeren die strijden voor het klimaat. Ontmoet andere jonge klimaatactivisten uit India, Ecuador en de Marshalleilanden, die nu al met de gevolgen van de klimaatcrisis moeten leven.
5. Tweede Kamer stemt voor vrouwenquotum
Nederland
zakte in 2019 maar liefst elf plekken op de ranglijst van gelijkheid tussen mannen en vrouwen (daarmee komen we uit op plek 38). Toch was er deze maand ook goed nieuws: de Tweede Kamer
stemde voor een verplicht vrouwenquotum. Ten minste 30 procent van de commissarissen in het bedrijfsleven moet vrouw zijn.
CDA en D66 vinden dat het aandeel vrouwen aan de top ‘in een erg traag tempo’ groeit en hebben daarom een motie ingediend. Ook de SP, GroenLinks, PvdA, 50Plus, Partij voor de Dieren, Denk en het onafhankelijke Kamerlid Van Kooten-Arissen stemden vóór. Er komt een ingroei-quotum: als een raad van commissarissen nog geen 30 procent vrouwen telt en er een plek vrijkomt, mag daarvoor geen man worden aangenomen.
Toch loopt Nederland achter op de rest van Europa. In veel andere Europese landen zijn quotamaatregelen niet nieuw. En dat terwijl in Nederland eerder dit jaar nog ophef was over het besluit van de TU Eindhoven om alleen vrouwen aan te nemen voor wetenschappelijke functies.
6. De eerste genderneutrale paspoorten werden uitgegeven
Het eerste paspoort waar bij ‘geslacht’ geen M of V staat maar een X – het geslacht kan niet worden vastgesteld – werd in 2018
uitgegeven. Dat bepaalde een rechter in Roermond. Leonne Zeegers, geboren met een intersekseconditie, is de eerste Nederlander die officieel als ‘genderneutraal’ door het leven gaat. Zeegers moest de X in haar paspoort afdwingen in een rechtszaak en dat is sindsdien alleen één
ander persoon gelukt.
“
Geslacht/gender is niet bepalend voor iemands rechtspositie
Jurist Pieter Cannoot, verbonden aan de Universiteit van Gent, vindt geslachtsregistratie per definitie een achterhaald idee: “Geslacht/gender hoeft geen deel meer uit te maken van de burgerlijke staat van de persoon, aangezien het noch geschikt is voor identificatie noch langer een element is dat bepalend is voor de rechtspositie van een persoon. Zolang de overheid dat echter niet erkent, zal registratie blijven plaatsvinden. De overheid zal immers de grenzen van de ‘hokjes’ en het aantal ‘hokjes’ willen blijven bepalen.”
7. De Sustainable Development Goals (SDG’s) zijn opgesteld
In 2015 riep de Verenigde Naties
zeventien doelen in het leven om de wereld een betere plek te maken: de SDG’s. Deze doelen zijn een richtlijn voor uitdagingen als ongelijkheid in onderwijs, armoede en de klimaatcrisis en moeten in 2030 behaald zijn. De doelen zijn door de 193 lidstaten van de VN en door bedrijven opgenomen in beleid – maar niet zonder kritiek. Er zijn namelijk geen consequenties als de doelen niet behaald worden, en daarnaast gebruiken repressieve regimes en vervuilende of uitbuitende multinationals de doelen als een soort greenwashing.
“
Nederland scoort hoger op economisch vlak en rechtsstaat
Desondanks worden de SDG’s gezien als een soort graadmeter van vooruitgang. In Nederland gebruikt de Rijksoverheid de SDG’s bijvoorbeeld in het nationale beleid. Het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) meet
hoe Nederland ervoor staat. Nederland blijft tot nu toe achter op klimaat- en energiedoelen en de inkomensgelijkheid tussen mannen en vrouwen. We scoren vergeleken met de andere VN-landen hoger op economisch vlak, rechtsstaat en op sommige subdoelen binnen onderwijs en gezondheid.
De serie Goal Getters van OneWorld gaat over mensen die zich inzetten voor één van de zeventien Sustainable Development Goals. Zo vertelde Marian Spier laatst dat ze klaar is met smoesjes over waarom er zo weinig vrouwen aan de top zitten. Als sociaal ondernemer en oprichter van de Nederlandse TEDxWomen geeft ze vrouwelijk talent een podium.
8. Dekolonisatie van cultuur
De discussie over dekolonisatie wordt volop gevoerd. Zo wordt roofkunst
teruggegeven door verschillende musea voor volkenkunde,
straatnaamborden worden in Amsterdam veranderd in namen van strijders tégen kolonialisme en slavernij en het Amsterdam Museum
nam afstand van de term Gouden Eeuw. Al is dekolonisatie een voortdurend proces, het afgelopen decennium zijn de nodige stappen gezet.
Volgens ons hebben journalisten ook een verantwoordelijkheid; om het voortouw te nemen in de dekolonisatie van taal. OneWorld streeft naar een eerlijke en duurzame wereld, dus zijn we zelfkritisch. In dit artikel houden we ons eigen koloniale taalgebruik en dat van andere media tegen het licht.
9. Duurzame energie komt sneller op dan gedacht
Hernieuwbare energie
groeide de afgelopen vier jaar harder dan verwacht. De komende vier jaar stijgt de zonne-, wind- en waterenergie met nog
50 procent, verwacht het Internationaal Energieagentschap. In sommige landen, waaronder Duitsland, Australië, Verenigde Staten, Spanje en Italië is zonne-energie al
even goedkoop als kolen. The Carbon Tracker Initiative denkt dat in 2040
geen energie meer wordt opgewekt uit kolen.
Die transitie is helaas niet altijd even eerlijk: Grote buitenlandse projectontwikkelaars kapen Nederlandse subsidies voor duurzame energieprojecten. Lokale, écht duurzame projecten maken nauwelijks kans en omwonenden van nieuwe zonneparken worden niet gehoord.
Maar ook hier gloort er hoop aan de horizon: Afrikaanse landen wachten niet en maken een directe kikkersprong naar schone energiebronnen. Zie in
deze drie mini-docu’s hoe de groene energierevolutie zich voltrekt in Marokko, Ethiopië en Kenia.
10. #MeToo maakt seksuele intimidatie bespreekbaar
In 2006
richtte de burgerrechtenactivist Tarana Burke uit The Bronx de activistische groep ‘Me Too’ op. Slachtoffers van seksueel misbruik konden zich via de groep kenbaar maken en in contact komen met elkaar. De term ‘Me Too’ werd op 15 oktober 2017 opgepikt door de activistische actrice Alyssa Milano, ze tweette: ‘Voorgesteld door een vriendin: als alle vrouwen die seksueel zijn lastiggevallen of mishandeld ‘me too’ in hun status zetten, kunnen we mensen een idee geven van de omvang van het probleem.’ Binnen 24 uur werd haar bericht
12 miljoen keer gedeeld en kwam er een storm aan reacties binnen. Het debat over schuld en onschuld en of iemand publiekelijk te schande gezet kan worden laait op, maar de wereld heeft gezien hoe omvangrijk het probleem van seksuele intimidatie is.
We moeten #MeToo anders benaderen, minder trial by media en meer onze mond open doen, want seksuele intimidatie is verweven in de maatschappij, schrijft Ingeborg van der Ven. ‘Pas wanneer we seksueel ongewenst gedrag als onderdeel van onze samenleving zien, kunnen we het echt over het thema gaan hebben.’
