Een van de verhalen die naar buiten kwam is dat van Welmoed Jonas* (26, hen/hun), die in 2019 het diagnosetraject bij Amsterdam UMC doorliep. “Toen de psycholoog me geen verwijzing wilde geven voor een borstverwijderende operatie, knapte er iets in me. Ik begon te huilen en te schreeuwen dat ik het niet pikte. Toen kreeg ik de verwijzing alsnog, omdat ik zou hebben ‘bewezen’ dat ik het graag genoeg wilde.”
De genderpoli van het VU Medisch Centrum in Amsterdam – officieel het Kennis- en Zorgcentrum Genderdysforie – was in 1975 een van de eerste plekken ter wereld waar transgender personen terechtkonden voor medische hulp. Het centrum was ook het eerste dat trans jongeren puberteitsremmers verstrekte. Die stellen onomkeerbare gevolgen van de puberteit even uit en geven de jongeren tijd om met psychologen te bepalen of een transitie hun uitkomst biedt.
Inmiddels zijn er meer instellingen in Nederland die transgenderzorg aanbieden, zoals het Genderteam van het UMCG in Groningen en het Radboudumc Expertisecentrum in Nijmegen. Maar Amsterdam UMC, waar het VUmc sinds 2018 onder valt, is nog altijd de grootste en meest gezaghebbende. Vrijwel alle andere zorginstellingen in Nederland namen hun werkwijze over.
Persoonlijke vragen
“Psychologen vragen of je opgewonden wordt van het dragen van kleding van het andere geslacht
Zo ook de non-binaire Jeff* (hij/zij/hen, 29), die in 2016 terechtkon bij de Amsterdamse genderpoli. “Ik droeg graag nagellak, maar deed dat niet als ik een afspraak had. De vragenlijsten die ze gebruiken zijn ook ontzettend binair. Het is duidelijk wat het ‘goede’ antwoord is op bijvoorbeeld de vraag of je als kind al met auto’s speelde. Toen ik aangaf dat ik niet veel genderdysforie had tijdens seks, keek mijn psycholoog bezorgd. Ze was opgelucht toen ik zei dat ik soms bovenop mijn partner lag, want dat zag zij als de ‘dominante, mannelijke kant’. En dus kon ze een kruisje zetten.”
Vragen krijgen over je seksleven is niet uitzonderlijk. Éluk* (die/diens, 29), een van de zeven oprichters van @vugendermistreatment, kreeg vragen over hoe die seks had, of die masturbeerde en of die opgewonden raakte van het dragen van mannenkleding. “Ik dacht: ik zeg maar wat ze willen horen.” Hoewel Éluk al een operatie had gehad en via vrienden en via het internet al twee jaar testosteron gebruikte, moest die toch een jaar wachten op een intakegesprek en nog eens maandenlang het diagnosetraject overdoen om diens transitie bij het UMC voort te zetten.
“Moeten 'bewijzen' dat je transgender bent is inherent transfoob
Systemische transfobie
De goede bedoelingen van het Genderteam ten spijt, geven alle ervaringsdeskundigen die we spreken aan dat de mensen die bij het UMC aankloppen niet genoeg zeggenschap krijgen. Storm Vogel (hen/hun, 36), ook een van de oprichters van @vugendermistreatment, ziet er systemische transfobie in: “Dat we aan cis personen moeten bewijzen dat we trans zijn is inherent transfoob.” Hen benadrukt dat het hun niet om individuele artsen gaat, en ook niet alleen om Amsterdam UMC: vrijwel alle zorginstellingen hebben een soortgelijke werkwijze en protocollen (vaak immers gebaseerd op het pionierswerk van het UMC).
“Psychologen nemen mensen van kleur en andere minderheden minder serieus
Poortwachters vs. zelfbeschikking
Principle17 publiceerde in 2016 al een onderzoek, waaruit bleek dat 43 procent van de respondenten negatieve ervaringen met Amsterdam UMC hadden gehad. “Er lijkt inmiddels, afhankelijk van de psycholoog, iets meer ruimte voor non-binaire mensen, maar verder is er sinds 2016 weinig veranderd”, constateert verkerke. Wensing-Kruger van Amsterdam UMC trekt zich de kritiek aan: “Ik vind het verschrikkelijk als mensen het gevoel hebben dat ze zich bij ons moeten bewijzen. Waar wij voor staan is zorg op maat. Een transitie is een ingrijpend proces en het is belangrijk om mensen goed te leren kennen.”
“Als een cisgender vrouw een hormonaal probleem heeft, pakt de huisarts dat ook op
De werkwijze van Trans Health Clinic wordt wel ‘informed consent’ genoemd: cliënten krijgen informatie en ondersteuning, en nemen vervolgens zélf een beslissing over wat voor hormonen of operaties ze willen. Je kunt psychologische begeleiding krijgen om uit te vinden wat je wilt, maar een psycholoog beslist niet voor jou of je trans genoeg bent. In het buitenland zijn er al grote klinieken die zo werken, bijvoorbeeld CAP Numància in Barcelona en Callen-Lorde in New York. De Trans Health Clinic in Amsterdam richt zich door grote toeloop vooral op gemarginaliseerde groepen als vluchtelingen en sekswerkers.
“Zelfbeschikking zou de norm moeten zijn
Zorgverlener en patiënt naast elkaar
“Het ziekenhuis zegt de kritiek serieus te nemen en in gesprek te willen
Wensing-Kruger wil graag in gesprek met mensen die negatieve ervaringen hebben. “We nemen kritiek zeer serieus. We doen ook eigen onderzoek naar hoe de zorg te verbeteren en we hebben een eigen cliëntenraad, maar we kunnen nooit voelsprieten genoeg hebben.” Ze benadrukt dat het grootste deel van de cliënten (redelijk) tevreden is over de zorg die ze krijgen. “Dit zijn belangrijke verhalen, maar ze laten slechts één kant zien. Op onze eigen Instagram-pagina vind je ook positieve ervaringen.” Op dat account is inmiddels ook een oproep verschenen om met het team in gesprek te gaan, naar aanleiding van de kritiek vanuit @vugendermistreatment.
* Jeff, Éluk en Welmoed Jonas wensten uit privacyredenen enkel met hun voornamen genoemd te worden. Hun volledige namen zijn bij de redactie bekend.
Dit artikel verscheen eerder op OneWorld.nl op 2 juni 2021.
- Genderdysforie is een gevoel van onvrede met het geslacht dat iemand bij de geboorte is toegewezen en/of de bijbehorende lichamelijke kenmerken. ↩︎
- Cisgender wil zeggen dat je je identificeert met en comfortabel voelt bij het geslacht dat je bij je geboorte is toegewezen. ↩︎
- Verkerke schrijft hun voor- en achternaam niet met een hoofdletter, tenzij aan het begin van een zin. ↩︎
Verder lezen?
Rechtvaardige journalistiek verdient een rechtvaardige prijs.
Maak jij OneWorld mogelijk?
Word abonnee
- Digitaal + magazine — € 8,00 / maand
- Alleen digitaal — € 6,00 / maand
