“Blijf ‘made in Bangladesh’ kopen”

Pas om half 11, als ze bijna drie uur heeft gewacht, gaat de deur eindelijk open. “Een man nam me mee de trap op naar boven, naar een klein kamertje. Achter het bureau zat de fabriekseigenaar. Hij vroeg hoe ik heette. ‘Kampola Akter’, zei ik, waarop hij zei dat mijn achternaam er niet toe deed.” Akter moet in een hoek van de kamer wachten.

Na een paar minuten haalt een andere man haar op. Hij brengt Akter naar de derde etage. Ze is in shock. “Het geluid van honderden machines en driehonderd pratende en schreeuwende mensen was niet te bevatten.” Ze krijgt een plek achter een tafel toegewezen en moet met een schaar de bovenkant van een broek op maat knippen. Meteen de eerste dag gaat het al fout: ze knipt in haar vingers, die bloeden en opzwellen. “Ik moest doorgaan, zeiden ze.” Om half elf ’s avonds mag ze eindelijk naar huis.

Het zwaarste aan het fabriekswerk vindt Akter de vele uren die ze moet staan. “Elke dag twaalf uur op je voeten staan doet zeer. Ook schreeuwden de managers op de vloer tegen ons, en soms scholden ze je uit.”

Een paar maanden later legt een groep van 29 collega’s het werk in de fabriek neer. Ze gaan de straat op, omdat de fabriekseigenaar weigert hun overuren uit te betalen. “Het was tijdens de festivalmaand, en iedereen had het geld nodig.” Ook Akter doet mee met de staking. “Ik was de enige tiener en de enige vrouw die meedeed. Niet omdat ik zo brutaal ben, maar omdat ik het geld echt nodig had. Het betekende voor mij het verschil tussen eten of honger hebben.”

Na dat inzicht besluit Akter dat ze een eigen vakbond wil oprichten. Maar bij elke kledingfabriek waar ze aanklopt, zien ze haar liever gaan dan komen. Ze volgt een cursus bij een vakbondsorganisatie, waar ze een ‘vonk’ in haar zien. De organisatie vraagt of ze voor hen wil komen werken.

Haar vakbond wordt door de internationale arbeidersbeweging en internationale kledingbedrijven beschouwd als een van de meest effectieve grassroots-arbeidsorganisaties van Bangladesh. Levi Strauss & Co noemt BCWS een ‘wereldwijd gerespecteerde organisatie die een essentiële rol speelt bij het in kaart brengen en tegengaan van arbeidsovertredingen in de Bengaalse kledingindustrie’.

Om aandacht te vragen voor de situatie waaronder kleermakers moeten werken, reist Akter de hele wereld over.

Haar reisgezel naar San Francisco is Sumi Abedin, een 18-jarige overlevende van de Tazreen-brand, waarbij in 2012 112 mensen om het leven kwamen. Abedin was van de derde etage naar beneden gesproken, vertelt Akter. “Ze zei me dat ze niet naar beneden sprong om haar leven, maar haar lichaam te redden, zodat haar ouders dat konden vinden en begraven.” In de nacht van 23 op 24 april, als Akter in haar hotelkamer ligt te slapen, wordt ze wakker gebeld door een collega. Hij vertelt haar dat een acht verdiepingen hoog gebouw, waarin drie kledingfabrieken gevestigd waren, is ingestort. “Ik stond versteld: die hele week was ik, samen met een 18-jarige overlevende, aandacht aan het vragen voor onveilige fabrieken, en merken ervan proberen te overtuigen het veiligheidsakkoord te ondertekenen, en dan gebeurt er dit.’

Akter verheft haar stem. “Het maakte me zo ongelooflijk boos. Dit was al het derde jaar dat we merken opriepen iets te doen aan de onveilige fabrieken, en hun vroegen het veiligheidsakkoord te onderteken.” Deze ramp had voorkomen kunnen worden, daar is ze zeker van. “Dit was geen ongeluk of tragedie. Dit is een door mensen veroorzaakte ramp.”

Ze benadrukt dat er desondanks nog veel moet worden gedaan. “Van de 4500 kledingfabrieken in Bangladesh vallen er maar 1600 onder het Akkoord. Er is veel gedaan, maar we zijn nog lang niet klaar.”

Lonen zijn een gevoelig punt bij de overheid. Toen er in 2010 demonstraties uitbraken voor een hoger loon werd de vakbondsregistratie van Akter ingetrokken, werd hun bankrekening bevroren, en belandde Akter en haar collega in de cel. “Ze klaagden ons aan op verdenking van poging tot moord en terrorisme.” Na een maand worden de twee vrijgelaten. In december 2016 braken er opnieuwprotesten uit en gingen duizenden mensen de straat op om een hoger loon te eisen. De politie trad met harde hand op. Tientallen vakbondsleiders en kledingarbeiders werden gevangengezet.

Akter: “Toen ik met het organiseren van vakbonden begon, zei ik tegen mijn moeder: mam, ik kan dit niet. Ik ben hier veel te jong voor. Ze zei toen tegen mij: als er onrecht is, moet iemand opstaan en zich uitspreken. Jij kunt de persoon zijn die het verschil maakt.”