Verandering voor Congo: deel 2

“De Democratische Republiek Congo (DR Congo) beleeft een cruciale periode sinds het einde van het laatste mandaat van president Joseph Kabila. Na dat mandaat wilde hij de macht aanhouden, maar dat accepteerde het Congolese volk niet. Sinds 2015 volgde een lange, niet-gewelddadige strijd, waarin elke poging die wij deden om de toon te verheffen werd onderdrukt. Het volk is in verzet gegaan. Ondanks de repressie hebben we belangrijke overwinningen behaald, waaronder de afschaffing van het grondwetshervormingsproject en het aan de kant zetten van Kabila uit het verkiezingsproces.

Niettemin moet er nog veel gestreden worden tegen een regime dat niet bereid is om goede verkiezingen te organiseren, binnen democratische normen en voorwaarden.

Burgermobilisatie moet de prioriteit zijn van alle belanghebbenden. De Congolese bevolking hoeft de door de Onafhankelijke Nationale Verkiezingscommissie (Commission Électorale Nationale Indépendante, CENI) georganiseerde en door de bestaande macht opgelegde parodie niet te accepteren. Kabila en ‘zijn’ CENI zijn vastberaden. Voor hen lijkt een transitie zonder burgerschap de effectiefste optie voor het organiseren van verkiezingen.”

Hoe kijk je naar de dood van Luc Nkulula, activist en drijvende kracht achter burgerbeweging ‘Lucha’, die afgelopen juni onder verdachte omstandigheden om het leven kwam?

“Luc werd vermoord door de vijanden van de democratie. In een land waar misdaad normaal lijkt te worden, lopen deze daders vrij rond. Als we vechten, dan is dat voor echte gerechtigheid in Congo. Onze strijd heeft nu een extra doel, namelijk zorgen dat die dag er komt, waarop er gerechtigheid zal zijn voor Luc en alle andere Congolezen die dagelijks vermoord worden.”

“De betrokkenheid van burgers bij de zaken van de Staat moet groeien. Dit blijft de enige oplossing voor de problemen van Congo. Een van onze doelen is om Congolese mensen bewuster te maken om meer te eisen.”

Hoe draag jij zelf bij aan deze verandering?

“Door acties te ondernemen om de negatieve ontwikkelingen te belichten. Door mijn medeburgers bewust te maken van deze strijd voor een ​​sterk en welvarend Congo. We zijn de ambassadeurs van Lucha, we moeten elke gelegenheid gebruiken om te spreken over onze strijd. We werken samen met de gevangenen van Goma, we hebben gezorgd voor een bibliotheek in de centrale gevangenis van Goma. En er lopen andere projecten. Deze strijd is mijn identiteit.”

“De politieke situatie in Congo is erg verwarrend en zit vol protesten. Normaal gesproken zou  het land op 23 december van dit jaar verkiezingen hebben, maar tot op heden zijn er allerlei randvoorwaarden die nog niet zijn opgeheven door de nationale verkiezingscommissie (CENI) en de regering.

Met minder dan honderd dagen te gaan tot aan de verkiezingen, is nog steeds niet duidelijk welke methode gebruikt gaat worden om te stemmen. Zal het per stemcomputer gaan of op de traditionele manier met potlood en papier? Tot dusverre bestaat er zelfs geen betrouwbare lijst van kiezers. Het CENI-bestand bevat 16 procent fictieve kiezers: dat moet eerst kloppend worden gemaakt. Tot op heden heeft de CENI ook geen duidelijk plan voor uitbetaling, terwijl de Congolese regering had beloofd het hele verkiezingsproces te financieren zonder buitenlandse hulp. Zij beroept zich op het principe van staatssoevereiniteit, maar het gebrek aan middelen was juist een van de factoren die volgens de regering verkiezingen in 2016 en 2017 onmogelijk maakten. Dezelfde situatie kan zich nu weer voordoen en de regering gaat dat rechtvaardigen door weer op uitstel aan te sturen, op basis van het ontbreken van de nodige middelen.

Tegelijkertijd wordt de veiligheidssituatie in rechtstreeks verband gehouden met de effectieve uitvoering van het huidige verkiezingsproces. Sommige gebieden in de provincies Noord-Kivu, Zuid-Kivu, Tanganyika en Kasai worden bezet door milities en niet door de staatsmacht. Dit kan voor de CENI en de regering niet alleen een argument zijn om de verkiezingen uit te stellen, maar zelfs een uitsluitingselement als de verkiezingen toch worden gehouden. De huidige macht zint op allerlei scenario’s om tot uitstel te komen van de verkiezingen en om president Kabila aan de macht te houden. Óf om frauduleuze verkiezingen te organiseren waarin ze Emmanuel Shadari aan de macht laten komen, die ook uit de partij van Kabila komt. Aan de zijde van de oppositie en het maatschappelijke middenveld worden protestacties ondernomen rond de afhandeling van de verkiezingsprocedures van de CENI. Ze bekritiseren de CENI vanwege het gebrek aan transparantie, het gebrek aan onpartijdigheid en vooral omdat ze werken voor de regering. Sommige kandidaten zoals Jean Pierre Bemba, voorzitter van de Beweging voor de Bevrijding van Congo (MLC), werden eerst door CENI en vervolgens door het constitutionele hof ongeldig verklaard. Kortom, de politieke situatie is donker, complex en verward. Het risico op burgeroorlog of grootschalige opstanden is hoog in de nabije toekomst.”

Hoe kijk je naar de dood van Luc Nkulula?

“Vandaag kan ik zeggen – zonder bang te zijn tegengesproken te worden – dat mijn kameraad Luc Nkulula werd gedood door crimineel vuur, georganiseerd door mensen die Luc goed kenden en wisten wat hij deed als mensenrechtenactivist.”

“Om te zorgen voor verandering in Congo, is een beter burgerbewustzijn nodig, gericht op een mentale omslag bij de Congolezen. Burgers moeten veeleisender worden en zich verantwoordelijker tonen ten opzichte van de leiders. Ze moeten klaar zijn om hun rol op zich te nemen, hun rechten op te eisen en de vrede te bevorderen.”

Hoe draag jij zelf bij aan deze verandering?

“Door de acties die ik uitvoer. Als activist van Lucha stel ik vragen aan de autoriteiten om op te eisen dat ze hun verplichtingen aan de burgers nakomen. Onze grondwet vereist bijvoorbeeld dat leiders aan het einde van hun termijn verkiezingen houden. Ik heb met mijn kameraden deelgenomen aan verschillende campagnes om vrije en democratische verkiezingen op te eisen. Inmiddels zijn er verkiezingen gepland voor december, ondanks verschillende onregelmatigheden waartegen we blijven vechten. Met mijn Lucha-collega’s organiseer ik maatschappelijke en sociale acties om aan een ​​nieuw Congo te bouwen. Ik ben ook als ondernemer betrokken binnen de maatschappij en ik neem leidinggevende rollen in binnen maatschappelijke organisaties.”

“In Congo staat een groep mensen, die al bijna achttien jaar aan de macht is, klaar om zichzelf aan de macht te houden, tegen elke prijs. Met gemengde resultaten, zonder verbeteringen op sociaal niveau, veiligheid, infrastructuur en economie. De president gebruikt alle middelen om aan de macht te blijven, onverschillig voor de wil van het volk en opmerkingen vanuit de internationale gemeenschap. Dat doet hij door alle grondwettelijke bepalingen te schenden, het instellen van een voortdurende noodtoestand, het onderdrukken van elke vorm van vreedzame demonstratie door de inzet van geweld en het blokkeren van de vrijheid van meningsuiting. Dit blijft aan de hand, ondanks de druk van de bevolking en alle door de EU bepaalde sancties.

Een derde niet-grondwettelijke termijn van president Kabila zou leiden tot een volksopstand, dat realiseerde de regering zich ook. Haar achterban had daarom geen andere keuze dan hun strategie te heroverwegen en een bondgenoot aan te wijzen in de persoon van Emmanuel Shadary, om deze clan te vertegenwoordigen bij de verkiezingen. Deze kandidaat is zelf ook doelwit van sancties van de Europese Unie. Maar met een valse stemming is zijn overwinning vrijwel zeker. De Nationale Verkiezingscommissie, die in dienst van Kabila werkt, heeft besloten een ​​schijnverkiezing te houden waarbij Shadary de winnaar zal zijn, ondanks de grotendeels negatieve reputatie van zijn politieke familie en zijn impopulariteit in de publieke opinie.

Dit verkiezingsproces is op verschillende niveaus frauduleus. De verkiezingslijst bevat 16 procent fictieve mensen, het elektronisch stemsysteem is illegaal, niet gecertificeerd door internationale experts en zéker niet aangepast aan de Congolese context waarin meer dan 60 procent van de bevolking analfabeet is en op het platteland woont. Ook is er een schrijnend gebrek aan versoepeling van het politieke klimaat: er zijn geen politieke gevangenen vrijgelaten of politieke ballingen teruggekeerd. Tot slot dekt het budget maar 30 procent van de kosten terwijl de verkiezingen over minder dan honderd dagen zijn. Toch weigert de regerende macht elke vorm van externe hulp bij de organisatie van deze verkiezingen. Kortom: alle ingrediënten zijn aanwezig om van deze verkiezingen een ​​schijnvertoning te maken waarbij alleen de kandidaten die al aan de macht zijn zullen winnen.”

Hoe kijk je naar de dood van Luc Nkulula?

“Luc was voor mij een vriend, een grote broer, een mentor. Hij heeft me de kracht van het strijden bijgebracht. Ik kende hem al vóór de oprichting van Lucha, hij was een geboren leider, charismatisch en zelfverzekerd. Ik was overdag bij hem tijdens zijn laatste actie en toen ik op de avond van zijn dood een telefoontje kreeg kon ik het niet geloven. Hij was voor mij een steunpilaar, een raadgever en een voorbeeld. De bedreigingen waren bij hem zo frequent dat hij me vertelde dat hij elke dag vocht om te voorkomen dat de angst niet zou zegevieren. Het ging hem om de toekomst van Congo en haar mensen. Hij zei altijd dat Congo groot is en van ons grootheid verwacht wordt. Zijn tragische dood heeft me pas echt in opstand gebracht. Het verzamelde bewijsmateriaal rond zijn dood is niet verder uitgediept. Het ministerie van Justitie trok overhaaste conclusies door te zeggen dat Lucs dood te wijten was aan een explosie van batterijen. We hebben er vertrouwen in dat gerechtigheid op een dag zal plaatsvinden en dat degenen die verantwoordelijk zijn voor zijn dood zullen boeten voor hun daden.”

“De strijd om verandering in de Congo is tweeledig. Op korte termijn moet het Congolese volk vechten voor geloofwaardige en transparante verkiezingen waar alleen de winnaar wint. Anders bestaat het risico dat we in chaos terecht zullen komen als gevolg van schijnverkiezingen. Geloofwaardige verkiezingen moeten betrouwbaar en transparant zijn. Zo niet, dan hebben we een overgang nodig zonder Kabila aan de macht, waarbij geloofwaardige en transparante verkiezingen worden georganiseerd. Op de lange termijn moeten we ervoor zorgen dat het volk zich beter bewust wordt van haar macht. Ze moeten begrijpen dat zij de belangrijkste spelers zijn van verandering, door veeleisend te zijn en de leiders verantwoordelijk te stellen.”

Hoe draag jij zelf bij aan deze verandering?

“Met al mijn kameraden strijd ik binnen LUCHA voor al deze veranderingen. We organiseren demonstraties om politieke verandering af te dwingen en verbetering van sociale omstandigheden te eisen. Sinds 2015 vechten we voor politieke verandering en tot nu toe slaagden we erin om een derde mandaat van president Kabila te voorkomen, maar we zijn er van overtuigd dat er nog een lange weg te gaan is voor echte democratische verandering. We blijven mensen bewust maken van de rol die ze moeten gaan spelen en de verantwoordelijkheid die ze hebben als maker van hun eigen verandering. We geloven in de toekomst van een Congo waar democratie zal regeren, op basis van sociale rechtvaardigheid en menselijke waardigheid.”