Verdienen aan de dromen van Afrikaanse voetbalmigranten

Het verhaal van Lamptey is niet uniek, zegt Harrison Esam Awuh. Hij groeide op in Kameroen en migreerde ook voor het voetbal naar Europa. Toen hij geblesseerd raakte, stortte hij zich op zijn studie. Nu woont hij in Amsterdam en werkt als onderzoeker aan het Afrika-Studiecentrum in Leiden. Ook runt hij een voetbalacademie in Kameroen. Awuh: “Er zijn al een heleboel spelers uitgebuit omdat ze niet konden lezen wat er in hun contract stond. De makelaar legde papieren voor hun neus, die ze blind tekenden omdat ze niet begrepen wat erop stond.”

Het verlangen van de voetballers naar een beter leven in Europa wordt gevoed door makelaars die naar Afrika gaan om talentvolle jongens te scouten. “Ze loeren naar het gouden talent waarmee ze geld kunnen verdienen, door contracten te tekenen en later transfers naar andere clubs te regelen”, legt Musampa uit. “Ik ken vele gevallen van spelers die hier komen en geen idee hebben wat hun rechten zijn. Ze tekenen een contract met de makelaar, die ze van alle kanten uitbuit.” Het is hetzelfde fenomeen dat Awuh al beschreef: voetballers tekenen een contract dat ze niet begrijpen, waarna de uitbuiting begint. “De makelaar heeft alle vrijheid in zo’n contract”, aldus Musampa.

Vaak verdienen de voetballers veel minder dan hun Europese collega’s, omdat de makelaar veel geld in eigen zak steekt of in het contract heeft vastgelegd dat het recht op aankopen met het verdiende geld bij de makelaar ligt in plaats van bij de speler. “De voetballer werkt hard, maar de makelaar verdient soms de helft van zijn salaris.”

Wanneer makelaars zichzelf in het contract het recht hebben toegekend om aankopen te doen, kan dat dramatische gevolgen hebben voor de voetballer. Musampa: “Ik ken jongens die op het hoogste niveau spelen en torenhoge schulden hebben. Mentaal zijn ze helemaal kapot als ze erachter komen dat ze jaren voor niets hebben gevoetbald en dat ze nog jaren moeten werken om de schulden af te lossen. Dat is diep triest.”

Awuh ziet in zijn voetbalacademie regelmatig nepmakelaars op zijn studenten afstappen. Hij vertelt over een jong talent dat werd benaderd door een makelaar. Hem werd een gouden carrière beloofd, en de jongen wilde maar wat graag. Awuh deed er alles aan om de ouders te overtuigen dat het geen goed idee was om met deze malafide makelaar in zee te gaan. “Gelukkig gingen ze niet op het aanbod in. Een tijdje later ging de speler op stage naar Qatar. Toen hij terugkwam, kwamen er nog veel meer nepmakelaars op hem af”, vertelt Awuh. “Ik stuur veel van deze nepmakelaars weg, maar soms weten ze een voetballer te verleiden om toch te gaan.”

In Congo ziet Musampa ook bij ‘echte’ lokale makelaars een vreemde strategie. “Soms sturen ze de verkeerde speler op een test bij een Europese club, zodat die niet goed genoeg wordt bevonden en terugkomt. Het geld daarvoor hebben ze dan al geïnd. De speler die eigenlijk op proef mocht, kunnen ze alsnog sturen, om vervolgens nóg een keer geld te innen. Ze proberen echt om er van alle kanten een slaatje uit te slaan.”

Deze overeenkomst leidt niet alleen tot uitbuiting van goedkope spelers die vervolgens met veel winst worden verkocht aan andere clubs, maar zorgt er ook voor dat Afrikaanse voetballers massaal naar het buitenland vertrekken. Daardoor verzwakt de nationale competitie , terwijl deze volgens Hann juist gepromoot zou moeten worden. Ook Awuh vindt dat. “Als er geïnvesteerd wordt in Afrikaans voetbal, kunnen spelers dáár een fatsoenlijk loon verdienen. Dan zullen ze minder wanhopig zijn om naar Europa te migreren.”

Voor Europa ligt de rol volgens Musampa bij het controleren van de makelaars hier. “Er moet meer toezicht komen op contracten tussen makelaars en spelers. Geen enkele speler moet alle macht aan een makelaar kunnen geven”, vindt hij. Maar ook in Afrika moeten lokale makelaars gecontroleerd worden, bepleit Musampa. “Je hebt aan de ene kant de Afrikaanse makelaars die spelers oplichten en ook de Europese makelaars die het op een andere manier doen. Zij moeten allemaal beter gecontroleerd worden, zodat dit niet meer kan gebeuren.”

Nii Lampteys voetbalcarrière is mede door zijn makelaar heel anders gelopen dan hij had gehoopt. Zijn loopbaan eindigde in thuisland Ghana, waar hij daarna zijn eigen school oprichtte. De klaslokalen zijn vernoemd naar de landen waar hij heeft gespeeld, zoals China, Argentinië, Portugal, Turkije, Engeland en ook Nederland. In de documentaire vertelt hij: “Ik ben opgelicht en ik wil niet dat deze kinderen dat ook meemaken. Iedere speler, zeker in Afrika, zou moeten weten wat hij tekent voordat hij zich laat vastleggen. Daarom heb ik deze school opgericht.”