De verkiezingen van woensdag saai? Niet als je klimaat en natuur belangrijk vindt

De provincies gaan over de indeling van ons landschap, en daarmee over jouw directe omgeving. Ze bepalen waar een nieuwe woonwijk of nieuw industrieterrein komt, of er een autoweg door een natuurgebied mag, en of een stuk grond gebruikt wordt voor landbouw of voor een windpark of zonnepanelen. Ze houden toezicht op de waterschappen, die de dijken en sluizen onderhouden, natuur in en om het water beheren, zwemwater controleren en afvalwater zuiveren.

En indirect heeft je keuze bij de verkiezingen van woensdag ook invloed op de landelijke politiek: op 27 mei bepalen de leden van de Provinciale Staten de nieuwe samenstelling van de Eerste Kamer.

Om daar een indruk van te krijgen, hebben we van alle provincies één of meerdere stemwijzers gedaan. Er zijn veel verschillende: die van ProDemos, het Kieskompas van het gelijknamige onderzoeksinstituut, de Provinciekieswijzer van de regionale media en MijnStem van NU.nl. Urgenda maakte een Windkieswijzer over windenergie en Utrecht en Zuid-Holland hebben een speciale klimaatstemwijzer.

Zelfs met zo veel stemwijzers blijft het behelpen: soms is niet duidelijk waarom een partij bij ‘eens’ of ‘oneens’ is ingedeeld, sommige stellingen gaan niet over provincietaken en niet alle partijen hebben voor elke stemwijzer informatie aangeleverd. Toch geven de stemwijzers samen wel een beeld van wat er speelt in de verschillende provincies.

Dus: wat valt er te kiezen, en waar?

Zeeland worstelt met de kerncentrale in Borssele. Aan de ene kant heb je PvdA, SP, DENK, GroenLinks (GL) en Partij voor de Dieren (PvdD), die niet willen flirten met kernenergie als schone brandstof en de centrale zo snel mogelijk willen sluiten. Aan de andere kant staan VVD en PVV, die juist willen inzetten op meer kernenergie. Daartussenin zitten de andere partijen, die vinden dat het Rijk de verantwoordelijkheid over moet nemen of dat de centrale open moet blijven zolang deze veilig is.

In Noord-Holland vinden veel partijen elkaar in de wens om strengere normen te stellen aan de luchtkwaliteit bij industriële bedrijven, bijvoorbeeld in IJmuiden. Onder andere de ChristenUnie (CU) en de PvdA willen de normen voor schone lucht van de wereldgezondheidsorganisatie (WHO) aanhouden, die vaak strenger zijn dan de Europese. Onder andere D66 is daar niet voor en ziet meer in een combinatie van het streng naleven van de huidige milieuregels en bedrijven stimuleren om schoner te gaan produceren. En als het aan de meeste partijen ligt, verzet de provincie zich tegen verdere groei van luchthaven Schiphol. Vóór groei zijn alleen PVV, CDA, PvdA, VVD en D66, al voegt die laatste toe: “Alleen als vliegen rond Schiphol schoner en stiller wordt.”

Ook in Noord-Brabant zijn de partijen opvallend kritisch over vliegverkeer: alle partijen, behalve PVV en DENK, vinden dat de groei van Eindhoven Airport beperkt moet worden of stellen strenge voorwaarden aan groei. De meningen zijn meer verdeeld als het gaat over strengere milieu-eisen voor veestallen; die gaan in 2020 in en moeten de gezondheid in landbouwgebieden verbeteren. Iets minder dan de helft van de partijen vindt dat die regels te snel komen, waardoor kwetsbare boeren te hard worden getroffen omdat ze in korte tijd moeten investeren.

Waar er bij Schiphol en Eindhoven Airport onder partijen weinig draagvlak is voor groei, zijn de meeste partijen in Flevoland juist voor het uitbreiden van Lelystad Airport. Alleen GL, Jezus Leeft en de PvdD vinden dat die beslissing moet worden teruggedraaid. De andere partijen noemen wat voorwaarden (geen nacht- en vrachtvluchten) maar benadrukken vooral de economische waarde. Over de Oostvaardersplassen zijn de partijen minder eensgezind: een deel wil dat het afschieten van edelherten stopt (PVV, SP, 50PLUS, OPA, Respect!, GL, PvdD), een ander deel vindt het noodzakelijk voor natuurbeheer (PvdA, CDA, VVD, CU, Jezus Leeft).

In Limburg houdt het wel of niet afschieten van dieren ook de gemoederen bezig. PvdD en GL vinden dat de provincie alle jacht op wilde dieren moet verbieden, ook als ze overlast veroorzaken. Daar staan ze alleen in, want de andere partijen kiezen voor wildbeheer. Voor CO₂-opslag in de provincie zijn dan weer alleen D66 en de VVD warm te krijgen. De rest wijst op de mogelijke risico’s en de onbekendheid van de techniek.

Weinig animo is er in Groningen voor het SP-idee om een eigen provinciaal energiebedrijf op te richten – laat dat over aan ondernemers en coöperaties, is de reactie. Over windmolens op zee is men eensgezind: dat is prima – maar op land is een ander verhaal. Daar schieten de partijen alle kanten op: van een volmondig ‘ja, in grote parken of kleinschalig en bewoners moeten meeprofiteren’ (GL, CU, D66, PvdA) via ‘alleen op kleine schaal’ (CDA, 50Plus, Partij van het Noorden, SP) of ‘alleen met een vogelradar en niet op het Wad’ (PvdD) tot ‘NEE!’ (FvD, VVD, PVV, Groninger Belang, DENK).

‘Nee!’ roepen ook vier christelijke partijen en de PVV in Gelderland tegen het idee om een kenniscentrum over wiet op te zetten. Het idee is dat de provincie zich inzet om zo’n centrum op te zetten samen met de universiteiten van Wageningen en Nijmegen, voor onderzoek naar de teelt en het medisch gebruik van wiet. Alle andere partijen zien het als een goede kans voor de provincie om koploper te worden in kennisontwikkeling op dit gebied.

Friesland heeft veel veenweidegebieden en kampt daar met bodemdaling en CO₂ die vrijkomt, omdat het veen verdroogt. De waterstand wordt al sinds jaar en dag laag gehouden; handig voor de landbouw, omdat de grond anders drassig wordt. Maar voor het klimaat en onze nationale lievelingsvogel de grutto is het niet goed. Waterbeheer is een taak van de waterschappen, maar de Provincie heeft als toezichthouder wel invloed. Los van de PVV zijn alle partijen ervoor om het waterpeil te verhogen, waarbij CU, Provinciaal Belang Fryslan, FNP, SGP en Natuurlijk Fryslan benadrukken dat het in samenwerking met de boeren moet gebeuren. Die laatste partij wil 10 miljard uittrekken voor een ‘landbouwtransitie’ richting een nieuw perspectief op natuur en klimaat.

Zorgen over de grond zijn er ook in Overijssel, waar de meeste partijen vinden dat de provincie haar invloed moet gebruiken om de gaswinning te stoppen vanwege aardbevinggevaar. Of, zoals de SP het zegt: het moet hier geen klein-Groningen worden. Maar volgens VVD, CU, DENK en FvD kunnen we nog niet zonder het Overijsselse gas.

In Drenthe zorgt een autoweg voor verdeeldheid: het komende provinciebestuur moet een knoop doorhakken over de N34. Die verbindt de twee grootste gemeenten in het noorden: Emmen en Groningen. Sommige partijen willen hem verdubbelen, anderen vrezen voor de natuur. De oplossing? Helemaal verdubbelen, zeggen PVV, 50Plus, SGP en Sterk Lokaal. Nee, gedeeltelijk, vinden PvdA, CDA, VVD en D66. Die laatste partij wil ook een treinverbinding. Helemaal voor de trein gaan GL, CU, SP, PvdD, OPD en Senioren Belang. DENK wil de busverbinding aantrekkelijker maken.

Burgercollectief Utrecht Klimaatneutraal 2030 heeft de verkiezingsprogramma’s van die provincie doorgespit om te checken of partijen meer doen dan alleen zéggen dat ze klimaat belangrijk vinden. Is er een duidelijke klimaatvisie? Worden er concrete doelen gesteld? Bij 50Plus, CDA, DENK, SP en SGP blijkt er een gat te zitten tussen zeggen en doen. Sommige partijen ontkrachten zelfs hun stelling dat ze klimaatproblemen serieus nemen door even verderop te ageren tegen ‘de klimaatreligie’ (SGP) en ‘de klimaathysterici van de grachtengordel’ (DENK). Een interessant verschil is verder hoe gedacht wordt over biomassa: PvdA vindt het een duurzame energiebron, CU ook maar wel onder voorwaarden, PvdD en PVV zijn expliciet tegen en de rest heeft het er niet over.

In Zuid-Holland werd een speciale klimaatwijzer gemaakt door een groep natuurorganisaties. Met als verrassend resultaat: het lijkt één grote eensgezinde groene boel daar in het Provinciehuis. Kanttekening: er is alleen gekeken naar partijen die nu al in de Provinciale Staten zitten, dus zes nieuwere partijen ontbreken. En PVV, SGP en VVD hebben geen reactie gegeven. Het enige punt waarop de rest van mening verschilt, is subsidie aan boeren die hun land aantrekkelijk maken voor weidevogels. De vraag: moet elke boer die zich hier enigszins voor inspant de subsidie blijven krijgen, of moet het gekoppeld worden aan resultaat (lees: meer weidevogels) zodat alleen de boeren die echt hun best doen worden beloond? GL, PvdD, SP en PvdA zijn voor; D66, CDA en CU zijn tegen.