‘Volgens de Belg woonde zwarte piet in de hemel’

Activiste en opvoedster Mireille Tsheushi Robert schrijft in haar hoofdstuk in het boek over de impact die zwarte piet heeft op jonge zwarte kinderen. Volgens haar speelt deze figuur een belangrijke rol in de socialisatie van zwarte kinderen. “Die ondergeschikte functie is de boodschap die we geven aan zwarte kinderen. We vinden het onacceptabel om kinderen nog constant gender-stereotypen voor te schuiven, maar als het gaat over zwarte mensen dan roepen we allemaal de onschuld van de kinderen in om de status quo te behouden. Het Vlaamse Sint-Nicolaasgezelschap, de zelfuitgeroepen bewaarders van de Sinterklaas-traditie, hadden geen enkel probleem met de ‘zwarte mieten’ (vrouwelijke versies van zwarte piet) maar wel met een niet-zwarte piet. Het is indoctrinatie van jonge tot zeer jonge kinderen, het is niet onschuldig.”

België is een katholiek land. Sinterklaas werd hier ook lang vergezeld door engelen. Er waren zelfs schrijvers die stipuleerden dat zwarte piet met Sint-Nicolaas in de hemel woonde; dat is katholieke logica. Het is pas met de secularisatie dat ze verhuisden naar Spanje. Pas sinds de jaren tachtig zien we de hedendaagse zwarte piet verschijnen. De door Nederland ingegeven normverschuiving naar de meer stereotype zwarte piet dateert van toen. Je kan in het boek lezen hoe dat uiteindelijk heel veel te maken had met commercie. De voor huur beschikbare kostuums kwamen bijvoorbeeld uit Nederland. De Nederlandse commercialisatie van een katholiek feest, samen met het verlies van de kolonie heeft ons het homogene beeld van zwarte piet gegeven.”

Toch kwam er in 2016 een oplossing uit de bus, zonder protestacties of acties tégen de protestacties. Het Vlaams-Nederlands huis deBuren lanceerde toen het ‘pietenpact’ waarbij Zwarte Piet evolueerde naar de ‘roetpiet’. In de Vlaamse pers wordt er wat schamper gekeken naar de Nederlanders die zich zo druk maken. België heeft zoals het onze internationale reputatie betaamt een ‘compromis a la Belge’ gevonden zonder spreekwoordelijk bloedvergieten. “Ik ben er niet van overtuigd dat er echt een consensus is over de zogenaamde roetpiet; ook die figuur kan nog veranderen. Want in tegenstelling tot in Nederland is er in België niet echt een publiek debat geweest. Zoals veel dingen in België is dat in de coulisses gebeurd, een beetje verstopt. Veel van de activisten die hierrond gewerkt hebben spraken ook niet publiekelijk. Is dat gezond? Is dat normaal? Is de Afro-diaspora overtuigd? Voor mij zijn we nog maar aan het begin. Bovendien, over tien jaar hebben we helemaal geen open haarden meer, dus hoe gaan we die roetpiet dan uitleggen?”