Beeld: Manette Ingenegeren

Volksjury verklaart Europa schuldig

Is Europa schuldig aan het verloochenen van gastvrijheid en schenden van mensenrechten rondom de recente vluchtelingencrisis? Activist en kunstenaar Yoonis Osman Nuur vindt van wel. Hij sleept de EU voor het gerecht.

Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld. Word abonnee
“Van Rome tot Amsterdam, van Griekenland tot Libië, van de Rohingya tot de Palestijnen. Ik spreek in naam van hen die de moed hadden op een boot te stappen, voor hen die sliepen onder bruggen en in treinstations, die vastzitten op Lesbos of Lampedusa, die vastzitten in detentiecentra over heel Europa, voor wie de Middellandse Zee een graf werd. Ik spreek voor hen wier enige misdaad is dat ze bestaan. Europa erkent de problemen van deze mensen niet. Ik daag Europa voor het gerecht.”

Mensenrechtenactivist Yoonis Osman Nuur spreekt de jury toe in een doodstille rechtszaal. Hij beticht de Europese Unie van het verzaken van gastvrijheid en het schenden van mensenrechten in het licht van de vluchtelingencrisis. Is Europa hieraan schuldig of niet? De 35-jarige Nuur daagt de EU voor de rechter.

Hyperactueel

De rechtszaal is eigenlijk Debatcentrum De Balie in Amsterdam en het publiek speelt voor jury. Nuur zet samen met curator Lara Staal en verschillende sprekers een volkstribunaal in scène, om Europese burgers te informeren over ons eigen grensbeleid. Maar de toneelsetting maakt de zaak niet minder belangrijk: sinds afgelopen week bestraft EU-lid Hongarije mensen die asielzoekers helpen, worden overvolle Griekse detentiecentra inhumaan genoemd en verdronken er 34 mensen aan de Libische kust. Problemen en uitdagingen aan de grenzen van Europa zijn hyperactueel.

“Doden in de Middellandse Zee, we vinden het verschrikkelijk en… dat is het. Het is te normaal geworden”

Nuur komt oorspronkelijk uit Somalië en vluchtte in 2004 naar Nederland. Twaalf jaar later, na verschillende asielzoekerscentra (AZC) en verhuizingen, kreeg hij eindelijk zijn verblijfsvergunning.
Noem een willekeurig AZC en Nuur kent er iemand. Hij is activist en artiest, zat eerder bij het Amsterdams vluchtelingencollectief Wij Zijn Hier en maakte de theatervoorstelling Labyrinth waarin het publiek ervoer hoe het is om in het bureaucratische web van een asielprocedure te zitten.

“Doden in de Middellandse Zee, we lezen het, vinden het verschrikkelijk, voelen medelijden en… dat is het. Het is te normaal geworden”, vindt Nuur. Er is volgens hem te veel onrecht tegen vluchtelingen binnen en aan Europese grenzen. Onrecht dat we kunnen specificeren, benoemen en aanpakken. Volgens Nuur zijn er drie duidelijke ontwikkelingen die aangekaart moeten worden.

Verandering

Als eerste de Europese Dublin-regeling, waarin is vastgelegd dat een asielzoeker in het eerste Europese land van aankomst asiel moet aanvragen. De regeling is in het leven geroepen zodat asielzoekers niet in verschillende landen kunnen ‘shoppen’ voor de beste kansen op asiel.

Maar in de praktijk betekent dit dat de zwaarste lasten liggen op de schouders van de grenslanden: Griekenland, Italië en Bulgarije, waar verreweg de meeste asielzoekers de EU binnenkomen. “Noord-Europa wist heus wel dat dit de gevolgen van het verdrag waren. Hiermee laten ze de zuidelijke lidstaten echt in de steek”, verzucht Nuur. Het is op te lossen door migranten eerlijk te verdelen, zegt hij.

Het overkoepelende probleem is dat er geen gemeenschappelijk asielbeleid is

Zo belandt hij meteen bij punt twee: de mislukte verdeelsleutel. Volgens in 2015 gemaakte afspraken zouden 160.000 vluchtelingen vanuit overbelaste Zuid-Europese landen herverdeeld worden. In de praktijk is dit niet gebeurd. Oost-Europese landen als Hongarije verzetten zich ertegen en bij West-Europese landen lukt de opname maar mondjesmaat. Nederland moest bijvoorbeeld 8.712 van de 160.000 vluchtelingen opvangen, vóór september 2017. In april 2017 waren dat er slechts 1.637. “Als gevolg hiervan zitten mensen vast. Ik heb kennissen in Italië die niet bij hun familie in Nederland kunnen komen.” Europese lidstaten kunnen het maar niet eens worden over de herverdeling. Of wel, maar houden zich vervolgens niet aan de afspraken.

“Al die afspraken, overleggen en akkoorden over het Europese asielbeleid. Het overkoepelende probleem is dat er geen gemeenschappelijk beleid is”, legt Nuur uit. Dat is zijn derde punt: het ontbreken van een gemeenschappelijk Europees asielsysteem. Hij vindt wel dat dat er moet zijn. “Natuurlijk moet een land weten wie er binnenkomen. Maar op dit moment hangt het af van de lidstaat waar je aankomt of je asiel krijgt.” Afghaanse vluchtelingen bijvoorbeeld, krijgen in Italië in 92 procent en in Frankrijk in 84 procent van de gevallen asiel. In Nederland is dat slechts 35 procent. “Europa moet zichzelf in de ogen kijken en toegeven wat fout is en wat veranderd moet worden”.

Rechts geluid

Tijdens het volkstribunaal wil Nuur het gesprek aangaan met andersdenkenden; daarom zitten er mensen met verschillende politieke achtergronden in de zaal. “Ik wil gesprek en discussie, maar geen debat, er moet naar elkaar geluisterd worden. En ja, dus ook een meer “rechts” geluid.” Vandaar dat publicist en hoogleraar Europese studies Paul Scheffer, een journalist van The Post Online en twee jongens die een manifest over migratie opstelden en voor GeenStijl schreven, ook aanwezig zijn.
Yoonis Osman Nuur draagt zijn speech voor, voor de volksjury.Beeld: Manette Ingenegeren
Het luisteren lukt aardig, maar bij het praatje van Scheffer wordt de zaal toch wat onrustig. Scheffer pleit voor een ’morele middenweg’. Europa is niet verantwoordelijk voor alle oorzaken van migratie en vluchtelingenstromen, en EU-lidstaten moeten voorzichtig zijn in tijden van massa-immigratie. De grenzen moeten niet zomaar wijd open, vindt hij. Uit de zaal klinkt gejoel, iemand uit het publiek kan zich niet inhouden en roept iets onverstaanbaars.

Maar het gaat niet alleen over de lidstaten. “Ook om het Europese volk, wij dus”, vertelt Nuur. En hoe nu verder? Hij hoopt dat de mensen in de zaal het eens worden, over dat het onbehoorlijk is hoe de EU nu omgaat met de vluchtelingenproblematiek. “Als we dat hier in het klein accepteren, is het ook op hoger niveau mogelijk iets te veranderen en te zorgen voor een Europees asielsysteem dat én werkt én humaan is.”

Is Europa schuldig, zijn wij als Europese burgers schuldig aan het niet actief beschermen van de rechten van migranten? De zaal is hier helder over: afgezien van een handjevol mensen staat iedereen op. De volksjury heeft besloten: Europa is schuldig.

Ik wil dat OneWorld blijft bestaan

AbonneerDoneer

Verder lezen?

Rechtvaardige journalistiek verdient een rechtvaardige prijs.
Maak jij OneWorld mogelijk?

Word abonnee

  • Digitaal + magazine  —   8,00 / maand
  • Alleen digitaal  —   6,00 / maand
Heb je een waardebon? Klik hier om je code in te vullen

Factuurgegevens

Je bestelling

Product
Aantal
Totaal
Subtotaal in winkelwagen  0,00
Besteltotaal  0,00
  •  0,00 iDit is het bedrag dat automatisch van je rekening wordt afgeschreven.

Lees je bewust met OneWorld en draag bij aan een rechtvaardige wereld.

Dat kan al vanaf 6 euro per maand

Ontvang onze beste verhalen in je mailbox

Volg ons