Vrijwilligers brengen geld en cadeaus maar geen verbetering

De afgelopen jaren kwam vrijwilligerswerk, of voluntourism, negatief in het nieuws: het televisieprogramma Rambam toonde in 2016 (nep)weeshuizen waar westerlingen tegen forse betaling kinderen konden knuffelen. Deze weeskinderen hechtten zich aan vrijwilligers die hen een paar weken of maanden verzorgden en liefde gaven. Het telkens opnieuw afscheid nemen van iemand die genegenheid biedt, is zwaar en had hechtingsproblematiek bij de kinderen tot gevolg. Hoe ging dit in 2007 op Bella? Het was geen weeshuis, maar vrijwilligers hadden ongetwijfeld impact. Hoe kijken de inmiddels volwassen oud-leerlingen, waaronder Schneider en Frederick, ruim tien jaar later terug op het werk van vrijwilligers?

“Ze sponsorden kinderen individueel”, zegt Lilian Njeri (18) wat vertwijfeld. “Veel vrijwilligers hebben het schoolgeld voor de vervolgopleiding van Bella-leerlingen betaald.” Vrijwilligers zagen de barre situatie aldaar en besloten een kind financieel te steunen. Dit kwam vanuit de vrijwilligers zelf, maar de kinderen beseften dat de kans op sponsoring er bij iedere vrijwilliger in zat.

“Vrijwilligers deden dingen met ons waar onze eigen docenten geen tijd voor hadden”, weet Robert Ogutu (20) nog. Samen met Frederick en Janet Jebet (19) noemt hij de sportles een positieve bijdrage van de vrijwilligers. Ook muziekles wordt genoemd. Brian Wamalwa (18): “Een Duitse vrijwilliger had een keyboard meegenomen en gaf me pianoles, dat had ik anders nooit geleerd.” Volgens de oud-leerlingen ontdekten vrijwilligers talenten bij Bella’s leerlingen, terwijl hun eigen docenten daar geen tijd of oog voor hadden.

Het beeld dat van vrijwilligers heerst is inmiddels zodanig gevormd dat het leerlingen zal tegenvallen als iemand nu alleen maar les komt geven, hoewel dat nochtans de initiële insteek van het vrijwilligerswerk hier is.

Maar heeft het echt goed gedaan? In de ogen van Bella’s oud-leerlingen wel. Het was financieel en inhoudelijk zinvol dat er vrijwilligers kwamen. De vrijwilligers hebben de leerlingen naast geld vooral bijzondere herinneringen gebracht. Dingen die ze volgens Brian anders nooit gezien, gedaan of geleerd hadden. Zaken waardoor ze voor even niet tot de ‘armen’ behoorden en die hen een gevoel van menswaardigheid hebben gegeven. “Wij horen er ook bij, wij stellen iets voor, wij doen mee”, zegt Schneider. Al is het maar voor even. Dat is een goed gevoel als je opgroeit in Kibera en aan alles om je heen merkt dat men je vaak liever negeert.

Geen kwaad, misschien wat goeds, maar daadwerkelijke verbetering is er in ieder geval niet gebracht door vrijwilligers. Nog altijd wonen al deze jonge Kenianen in de achterstandswijk. Rondkomen is elke maand weer spannend. Ook degenen die (gesponsord door vrijwilligers) een vervolgopleiding hebben afgerond, komen niet aan een baan op niveau, maar vinden uiteindelijk meestal werk als timmerman of gaan tweedehands kleding verkopen. Geïmproviseerde baantjes, zonder contract of zekerheid. Nairobi kampt met grote werkloosheid onder jongeren. Een cruciaal punt, dat wellicht bij ngo’s in de ontwikkelingssamenwerking wel op de agenda staat, maar waar een vrijwilliger niets aan kan veranderen, alle goede bedoelingen en giften ten spijt.