Beeld: Conform Cox
Analyse

Freelance journalist loopt gevaar: onveilig en slechtbetaald werk

Freelance journalistiek betaalt vaak zó slecht, dat alleen mensen met een financieel vangnet het zich nog kunnen veroorloven. Niet alleen de diversiteit in schrijvers lijdt daaronder: ook kwaliteit en zelfs de veiligheid van de journalisten komt in het gedrang.

Door 3 mei 2022
druk invloed Journalist journalistiek kwaliteit loon prestatiemaatschappij
Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld. Word abonnee
Wie als freelance journalist voor een dagbladredactie aan de slag gaat, hoeft (met een gemiddeld woordtarief van zo’n 36 cent) geen gouden bergen te verwachten. Voor een modaal jaarinkomen (36.500 euro in 2021) zou een freelancer drie hele krantenpagina’s per week moeten volschrijven. Iets wat in de praktijk verre van realistisch is.
“

Journalistiek is voor freelancers iets geworden wat je je moet kunnen ‘veroorloven’

Ruim de helft van de freelance journalisten kan dan ook amper of niet rondkomen, schreven we in het eerste deel van dit drieluik over de positie van de freelance journalist al eens. Door de lage vergoedingen is de journalistiek voor freelancers iets geworden wat je je als het ware moet kunnen ‘veroorloven’.

Alleen voor de ‘happy few’

De drempel om aan een journalistieke carrière te beginnen is hoog voor wie geen financieel vangnet heeft. En dat terwijl veel redacties beweren inclusiever te willen worden. “Mensen normaal betalen maakt je redactie niet automatisch veel inclusiever”, zegt Hadjar Benmiloud (32), die Paladin Agency oprichtte om redacties representatiever te maken op het vlak van onderzoeksjournalistiek talent. “Maar beginners niet of slecht betalen, betekent wel dat je redactie heel exclusief wordt. Namelijk: alleen voor de happy few die financiële privileges hebben.” Mede door het lage prijspeil doet Benmiloud momenteel alleen nog advieswerk voor leidinggevenden.
Beeld: Conform Cox
Sommige journalisten zien zich genoodzaakt om te stoppen met hun werk. Zoals Maria Genova (48), die twintig jaar als freelance journalist werkte, onder meer voor het Noordhollands Dagblad en voor de vakbladen van Elsevier Business. “Ik had altijd genoeg opdrachtgevers, werkte keihard, maar echt goed verdienen was het niet.” Per jaar verdiende ze zo’n 20.000 tot hooguit 30.000 euro. In 2017 hield ze ermee op. “Al in het eerste jaar dat ik stopte als journalist en fulltime schrijver en spreker werd, verdiende ik drie keer zoveel, terwijl ik niet harder werkte dan daarvoor.”
“

Een rechtvaardig uurtarief begint bij 45 euro, maar beginnend journalisten krijgen bij de grote uitgevers niet meer dan 24 euro

Een freelancer moet zelf verzekeringen betalen, pensioen opbouwen, belasting afdragen en een financiële buffer opbouwen voor slechtere tijden. Om daarnaast een inkomen over te houden dat vergelijkbaar is met wat journalisten in loondienst verdienen, berekende de NVJ dat een rechtvaardig uurtarief begint bij 45 euro. Dat zou gelden voor freelancers die in roosterdiensten werken voor bijvoorbeeld de eindredactie, webredactie, nieuwsredactie of vormgeving. Naar aanleiding van onderhandelingen met de NVJ willen de uitgevers, verzameld in de Mediafederatie, op dit moment geen hoger minimum uurtarief betalen dan 24 euro bruto voor beginnende journalisten. NRC verhoogde de bodemtarieven voor freelancers die op de redactie werken wel: de krant ging met de jaarwisseling van 25 naar 27,50 euro per uur.
Freelancers vullen steeds vaker de pagina’s

Tussen 2001 en 2013 daalde het aantal vaste arbeidsplaatsen bij de dagbladen van 4400 naar 2800. Volgens vakvereniging voor journalisten NVJ is die krimp bij landelijke dagbladen sinds 2013 min of meer tot stilstand gekomen, maar bij regionale titels zette die door. Het aantal freelance journalisten steeg sinds 2013 met 70 procent van net geen 4000 in 2013 naar bijna 6800 in 2021.

De cijfers zeggen natuurlijk niets over de hoeveelheid werk die deze freelancers doen voor deze titels, en precieze cijfers over de verhouding vast/freelance brengen redacties liever niet naar buiten. Daarom sloegen freelancers bij dagblad Trouw recentelijk zelf maar eens aan het turven. In een willekeurige week bleek meer dan 40 procent van de teksten geschreven door freelance medewerkers.

Het gemiddelde bruto jaarinkomen in 2020 van een fulltime freelance journalist was 28.732 euro. Ter vergelijking: de meeste journalisten verdienen in loondienst, afhankelijk van ervaring, bruto tussen de 31.338 en 66.521 euro per jaar.

Journalistiek vanuit huis of op Twitter

De woordprijzen zorgen voor druk om snel en veel te publiceren en dat heeft invloed op de kwaliteit, zeggen verschillende freelancers die ik spreek voor dit artikel.* De meesten willen anoniem blijven. Ze zijn bang om bij opdrachtgevers te boek te komen staan als ‘lastig’. Maar sommigen durven zich wél kritisch uit te laten. Dat zijn met name freelancers die goed kunnen rondkomen en zich daarom minder kwetsbaar voelen. “Van woordprijzen wordt de journalistiek vluchtiger en minder goed”, zegt Nick Kivits (37), freelance journalist en eigenaar van freelancevoorwaarden.nl. “Als ik iemand interview, heb ik na een uur meestal genoeg. Maar met meer tijd wordt het misschien een beter verhaal.”
“

Wie geldzorgen heeft, is niet geneigd om de straat af te struinen op zoek naar wat er leeft

Onderzoeksjournalist Kim van Keken (44) van collectief Spit onderstreept de woorden van Kivits. “Een woordprijs kan killing zijn, omdat je al snel denkt: nu moet ik dit verhaal toch echt afronden. Ik ben twee keer in deze wijk geweest voor mijn reportage, nu weet ik het wel.” Het wordt dan aantrekkelijk om interviews telefonisch te doen, ervaarde ze zelf in het verleden. “Terwijl het de kwaliteit van de journalistiek ten goede komt als je echt met mensen praat of aanwezig bent.” Zelf doet Van Keken nauwelijks nog journalistieke onderzoeken tegen woordprijzen. “Ik maakte ooit een artikel over mantelzorgers voor 35 cent per woord. Een maand werk, 1400 euro verdiend. Het was een mooi verhaal, maar dat doe ik geen tweede keer.”

Terwijl hun opdrachtgevers miljoenen verdienen, komen freelance journalisten niet rond

Journalistiek wordt voor veel freelancers vooral ‘productie draaien’ vanachter een bureau, ziet ze. “Wie geldzorgen heeft, is niet geneigd om de straat af te struinen op zoek naar wat er leeft. Tegenwoordig zie ik constant oproepjes op Twitter: wie heeft dit of dat meegemaakt en wil erover praten? Af en toe is dat niet erg, maar die praktijk is nu standaard.” Ze noemt het een selffulfilling manier om naar problemen te zoeken: je vindt altijd wel ontevreden mensen op Twitter. Bovendien zit maar een selecte groep mensen op Twitter: vooral mensen die zelf in de media werken. “Ons vak is verhalen zoeken, maar wel op straat.”

Het betekent volgens Van Keken ook dat de verhalen er soms gewoon niet zijn. Maar wat als je al veel tijd in een onderzoek hebt gestoken en er komt weinig uit? Van Keken: “Ik zie freelancers om me heen die denken: ik moet er toch wat uitpersen, omdat ik die centjes nodig heb. Dat lijkt me niet goed voor de journalistiek.”

Minimum- en maximumtarieven bij grote dagbladen. NB Trouw staat er niet tussen, omdat die per teken rekent (0,055-0,057 cent per teken).Beeld: Beeldredactie
Klik op de grafiek hierboven om deze in een groter veld te zien.
En hoe werd dit stuk betaald?
Jolanda van de Beld is freelance journalist voor onder meer Investico en NRC. Aan dit project dat online in drie delen zal verschijnen, werkte Jolanda gedurende 12 maanden 240 uur. Dit is het tweede deel. Ze kreeg 2100 euro van het Fonds Bijzondere Journalistieke Projecten en 2500 euro van het Matchingfonds van de Coöperatie. OneWorld betaalde 960 euro (op basis van het magazine-woordtarief van 32 cent). Jolanda was tot voor kort bestuurslid bij de NVJ-sectie Zelfstandigen en ze was betrokken bij de stakingsactie van de NRC-freelancers.

Veiligheid in het gedrang

Naast de publicatiedruk hangt nog een ander probleem samen met de lage tarieven: verbale en fysieke agressie, bedreiging en intimidatie. Jonge journalisten en freelance journalisten, twee groepen journalisten die over het algemeen het minste worden betaald, rapporteren de meeste incidenten. Dat blijkt uit een onderzoek van PersVeilig, een project waarin journalisten, het OM en de politie samenwerken om de veiligheid van journalisten te verbeteren. Thomas Bruning, secretaris van de NVJ, denkt dat freelancers vaker doelwit zijn omdat ze doorgaans vanuit huis werken en dus makkelijk te vinden zijn. De meeste freelancers staan namelijk met hun privéadres ingeschreven bij de KvK. “Een aparte werkplek is prettiger, maar daarvoor moet je toch een redelijk inkomen hebben.”
Beeld: Conform Cox
De beperkte financiële ruimte maakt het volgens Bruning haast onmogelijk om veiligere keuzes te maken. Met z’n tweeën op reportage gaan is bijvoorbeeld verstandig, net als eerst een band opbouwen met mensen in een buurt of gemeenschap voordat je verslag doet van gevoelige onderwerpen. Maar financieel zijn zulke voorbereidingen vaak onhaalbaar. Net als eerst een uurtje poolshoogte nemen bij een demonstratie, terwijl je je camera nog in de auto laat. Die aanpak, zegt hij, komt in het gedrang door de tijdsdruk.

Bovendien: áls freelance journalisten iets overkomt, raakt dat direct hun inkomen, want met de huidige tarieven kunnen velen nauwelijks een buffer opbouwen, laat staan zich een arbeidsongeschiktheidsverzekering veroorloven. Bruning herinnert zich een misdaadjournalist die op reportage een hond op zich af gestuurd kreeg, met een beet in zijn arm tot gevolg. “Die kon een aantal weken niet schrijven, maar had niks om op terug te vallen.” Het gaat zelfs zo ver dat freelancers bepaalde buurten en demonstraties vermijden, blijkt uit het PersVeilig-onderzoek. Bruning: “Verhalen over wat daar gebeurt worden niet meer verteld, omdat freelancers, terecht, een afweging maken tussen de verdiensten en de risico’s. En zij concluderen: ik sla wel even over.”

Verschillende passages uit het drieluik waar dit artikel onderdeel van is zijn voorgelegd aan de hoofdredacties van het AD, NRC, Het Parool, Trouw, De Telegraaf en de Volkskrant.

Cees van der Laan (hoofdredacteur van Trouw) zegt zich niet te herkennen in het beeld dat dit artikel schetst. “Freelancers nemen wij zeer serieus en we betalen hun een fatsoenlijke honorering, vinden wij. Ook zijn we met hen in gesprek om tarieven voor de komende jaren te verhogen.” Volgens hem hebben freelancers niet de klappen opgevangen van de bezuinigingen: “We hebben het aantal vaste fte’s zelfs uitgebreid.”

Rennie Rijpma (hoofdredacteur van het AD) vindt de tarieven van haar krant voldoende om goed van rond te komen ‘mocht je een volledige werkweek werken voor dat tarief’.

De hoofdredacties van NRC, Het Parool, De Telegraaf en de Volkskrant wilden niet reageren.

*Dit is deel 2 in een reeks van drie stukken over de malaise in de freelance journalistiek. De artikelen verschenen in één verhaal in OneWorld Magazine in de winter van 2021.

OneWorld x Pakhuis de Zwijger

Serie van OneWorld & Pakhuis de Zwijger over de journalistiek 'herontwerpen'.

Waarom noemen media D66-zaak 'MeToo'?

'De term 'seksueel grensoverschrijdend gedrag' werkt bagatelliserend.'

Ik wil dat OneWorld blijft bestaan

AbonneerDoneer

Verder lezen?

Rechtvaardige journalistiek verdient een rechtvaardige prijs.
Maak jij OneWorld mogelijk?

Word abonnee

  • Digitaal + magazine  —  € 8,00 / maand
  • Alleen digitaal  —  € 6,00 / maand
Heb je een waardebon? Klik hier om je code in te vullen

Factuurgegevens

Je bestelling

Product
Aantal
 Totaal
Subtotaal in winkelwagen € 0,00
Besteltotaal € 0,00

  • € 0,00 iDit is het bedrag dat automatisch van je rekening wordt afgeschreven.

Lees je bewust met OneWorld en draag bij aan een rechtvaardige wereld.

Dat kan al vanaf 6 euro per maand

Lees en steun

Ontvang onze beste verhalen in je mailbox

Volg ons