Waarom Assad steunen in de strijd tegen IS geen optie is

De organisatie Syrian Observatory for Human Rights meldde afgelopen week dat ISIS in Syrië momenteel 95.000 vierkante kilometer controleert, wat neerkomt op vijftig procent van het land. Tegelijkertijd lijkt ISIS niet te stuiten na de overwinningen op Ramadi in Irak en Palmyra in Syrië. Zeker met de overwinning op Palmyra bezit ISIS de belangrijkste grenssteden tussen Syrië en Irak, en ligt de weg naar Homs en Damascus open.

De mogelijkheid, in Nederland eerder geopperd door VVD-prominent Hans Wiegel, om in de strijd tegen ISIS de Syrische president Bashar al-Assad te steunen wordt met de recente opmars van ISIS weer genoemd. Want, hoewel geen prettige keuze, is de keuze tussen de strijd tegen ISIS of tegen Assad wel een die gemaakt moet worden – zo wordt geredeneerd. Hoewel de redenatie dat de vijand van je vijand je vriend is, verleidelijk klinkt, doet diens simplisme geen recht aan de situatie in Syrië. Sterker nog, het steunen van Assad is een bijzonder slecht idee.

Praktische bezwaren
Allereerst zijn er praktische bezwaren. De waarde van een idee wordt bewezen in de uitvoering. Assad is militair gezien niet in staat om ISIS te verslaan. Dit bleek al in augustus vorig jaar toen het Syrische regime de belangrijke vliegbasis Taqba (inclusief de daar opgeslagen MANPADS) verloor aan ISIS, ondanks de inzet van zowel grondtroepen als luchtsteun. Afgelopen week in Palmyra bleek dat de grondtroepen zich lieten verrassen door ISIS en ontvluchtte de stad. Dit laat zien dat naast informatievoorziening ook het moraal van de grondtroepen slecht is. Zo zijn er eenheden die nog langer weigeren te vechten, en is Assad in groeiende mate afhankelijk van huurlingen uit onder meer Afghanistan en Iran. Nu kun je als coalitie de beste luchtsteun ter wereld hebben: zonder gedisciplineerde en goed georganiseerde grondtroepen die de doorstoot kunnen maken op de grond begin je niets. Assad kan de paar functionerende grondtroepen die hij nog heeft niet missen.

Tegelijkertijd zijn de overwinningen die zijn geboekt op ISIS, niet bepaald dankzij de glorieuze luchtsteun van de coalitie. Van de meer dan 50 landen die in Obama's coalitie tegen ISIS zitten, hebben er tot nu toe maar dertien landen – waaronder Nederland – actief bijgedragen. Bij de overwinning op Tikrit (geboorteplaats van Saddam Hussein) te Irak en in de Koerdische stad Kobane in Syrië schitterde de coalitie door afwezigheid. In Tikrit werd ISIS verdreven door de shia-militie Hashad al Shaabai, een van de milities in de regio die is getrained en bewapend door Iran. In het geval van Kobane werd ISIS verdreven door Koerdische guerilla strijders onder leiding van de PKK, een linkse Turks-Koerdische militie.

Verschillende belangen
Zelfs al zou Washington in staat zijn om de meer dan 50 deelnemers binnen de coalitie ook daadwerkelijk te mobiliseren en de luchtaanvallen op te schroeven in de regio, en zelfs al zouden de grondtroepen van Assad goed georganiseerd, gedisciplineerd en gevechtsklaar zijn dan nóg is het maar de vraag of dit voldoende is om ISIS te verslaan. ISIS is namelijk niet de hoofdprioriteit van Assad, de lappendeken aan rebellengroeperingen is dit wel. Vanaf het begin af aan heeft Assad er een verdeel-en-heers-strategie op nagehouden en heeft vanaf het begin de sektarische invalshoek van het conflict gepromoot. Alleen met een moorddadige groepering als ISIS kon Assad zich profileren als beschermheer van de shia- en christelijke minderheid. Zo heeft het regime zelfs indirect en direct ISIS gesteund: door geheime oliedeals, maar vooral door ISIS tijdens diens opmars geen strobreed in de weg te leggen. Waarom? Omdat zolang Washington en consorten het verslaan van ISIS als hoofdprioriteit hebben, Assad zich in ieder geval niet druk hoeft te maken om zijn positie.

Let wel, het gaat Assad momenteel puur om het behouden van zijn macht en positie. De hoofdprioriteit van Assad is altijd het verslaan van de rebellen geweest. Uiteraard zal hij er de hand niet voor omdraaien om ISIS te lijf te gaan zodra er Syrische strategische punten worden bedreigd, zoals het geval was bij Taqba en Palmyra, maar dit maakt hem nog niet een onvoorwaardelijke partner tegen ISIS. Met het Syrische leger samenwerken geeft Assad – met geheel andere prioriteiten – zeggenschap op de grond. Dit werpt de vraag op in hoeverre de coalitie zal worden voorzien van de juiste militaire inlichtingen met betrekking tot mogelijke doelen. De vraag is hoe lang dit verschil in belangen goed kan gaan en of Westerse landen bereid zijn hun militairen daar aan uit te leveren.

Geen vrede zolang Assad er zit, 
Tot slot de belangrijkste reden om niet met Assad samen te werken: strategische overwegingen. Zodra het Westen Assad openlijk gaat steunen zal de soennietische meerderheid in de regio verder vervreemden en er van overtuigd raken dat het Westen er op uit is hen uit te roeien. Net zoals al-Maliki tot voor kort in Irak heeft Assad in Syrië het qua vervolging vooral op soennieten voorzien. En net als de regering in Irak houdt Assad er warme banden op na met de Iraanse shia-regering. Voor Assad kiezen zal daarom het conflict verder langs sektarische lijnen verdelen. Het is belangrijk om in te zien dat Assad – als zelfverklaard beschermheer van de shia – en christelijke minderheden – en ISIS – als zelfverklaard beschermer van de soennitische meerderheid – onderdeel zijn van hetzelfde probleem, en twee zijden van dezelfde munt vormen.

Assad is hiermee onderdeel van het probleem, en niet de oplossing. Zeker aangezien het regime zich op grote schaal schuldig maakt aan systematische marteling – ook van kinderen – zoals het overgieten met zuur, toedienen van electroshocks en het uittrekken van nagels. De naar het Westen gesmokkelde foto's zijn slechts een tipje van de sluier. Samenwerken met een genadeloze dictator, openlijk ter faveure van de shia- en christelijke minderheid zal de Westerse geloofwaardigheid in de regio – voor zover die nog bestaat – volledig teniet doen. Sterker nog, het zal de basis-redenering van Al Qaeda, dat Amerika er op uit is om soennieten te vernietigen door het steunen van onderdrukkende regimes, direct in de kaart spelen. Tegelijkertijd kan een groot onderdeel van het probleem – zoals Assad – nooit onderdeel van de oplossing worden: de soennitische stamhoofden zullen – niet geheel onterecht – weigeren om aan een vredestafel te gaan zitten waar ook Assad aanschuift. Terwijl juist de medewerking van de soennitische stamhoofden in de regio een absolute noodzaak is voor langdurige vrede.

Alsof dat niet genoeg is, heeft de geschiedenis uitgewezen dat vijand van onze vijand niet per se onze vriend is.

[[{“fid”:”36913″,”view_mode”:”default”,”fields”:{“format”:”default”,”field_file_image_alt_text[und][0][value]”:””,”field_file_image_title_text[und][0][value]”:””},”type”:”media”,”link_text”:null,”attributes”:{“style”:”height:72px; width:581px”,”class”:”file-default media-element”}}]]